باوجود ظرفیت‌های ایجادشده در زنجیره فولاد، لازم است در اندیشه راهکارهایی برای تامین مواد اولیه بود، چراکه بی‌توجهی به این مهم، پیامدهایی نامطلوب برای این چرخه تولیدی در پی خواهد داشت. اهمیت این صنعت به اندازه‌ای بالاست که از آن به‌عنوان «صنعت صنعت‌ساز» هم یاد می‌شود، اما حتی این صنعت هم مانند دیگر صنایع با مشکل تامین مواد اولیه دست وپنجه نرم می‌کند؛ با این تفاوت که تبعات کمبود مواد اولیه برای صنایع مادر‌ به‌مراتب سنگین‌تر از سایر بخش‌های تولید خواهد بود، به همین دلیل توجه وزیر صنعت، معدن و تجارت به معضل کمبود مواد اولیه صنایع فولادی بسیار حائز اهمیت است.

مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان گفت: صادرات مواد اولیه آینده صنایع فولاد را تهدید می‌کند. به گزارش مهر، طیب‌نیا افزود: در چند دهه گذشته اتفاقات مناسبی در کشورمان رخ داد که یکی از این اتفاقات توسعه صنعتی کشور است که فولاد را می‌توان در صدر آن قلمداد کرد. وی با بیان اینکه ظرفیت‌های بالایی در تولید فولاد در کشورمان وجود دارد که اگر زیرساخت‌ها فراهم شود، می‌توانیم به تولید ۴۰ میلیون تن فولاد هم برسیم، اظهار کرد: صنعت فولاد صنعت مادر است و با توسعه آن سایر صنایع شکل می‌گیرد و نیروی انسانی به سرمایه انسانی تبدیل می‌شود و رشد و توسعه در منطقه رخ می‌دهد. مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان ادامه داد: در ابتدا تمامی قطعات و تجهیزات در فولاد مبارکه و ذوب‌آهن وارداتی بود و از متخصصان خارجی بهره می‌بردیم اما امروز ۹۰ درصد تجهیزات و قطعات از داخل تامین می‌شود و متخصصان داخلی به خوداتکایی و سطح دانش فنی بالایی رسیده‌اند که نشان‌دهنده پیشرفت‌مان در این عرصه است. طیب‌نیا با بیان اینکه پس از ۳ دهه تولید در فولاد مبارکه اصفهان به این نتیجه رسیده‌ایم که باید در سرمایه‌گذاری فراسرزمینی عمل کنیم، خاطرنشان کرد: هرمزگان، سنگان، چابهار و… نشانه‌هایی از عمل به این موضوع است اما سرمایه‌گذار انتظاراتی دارد. در زمینه سرمایه‌گذاری خوشبختانه دید وسیعی در مسئولان استان هرمزگان وجود دارد و حمایت‌های مناسبی در این مسیر شده و بستر مطلوبی برای سرمایه‌گذاری در این استان فراهم

 است. وی اظهار کرد: سرمایه‌گذار داخلی و خارجی به‌وفور وجود دارند و اکنون با فرار سرمایه‌گذار داخلی مواجهیم، زیرا شرایط و بستر جذب سرمایه‌گذار در کشورمان فراهم نشده است.

مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان با بیان اینکه در بسیاری از موارد به‌جای حمایت به‌دنبال مانع‌زایی هستیم، اضافه کرد: هرمزگان از بهترین ظرفیت‌ها برای سرمایه‌گذاری برخوردار است و به‌دلیل توسعه مناسب در فولاد نیاز به سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دست داریم و این آمادگی وجود دارد که در بالادست در حوزه مواد اولیه و صنایع پشتیبان نیز سرمایه‌گذاری کنیم و در فازهای بعدی توسعه نیز در این محور حرکت کنیم. وی با اشاره به اینکه انتقال آب خلیج‌فارس به فلات مرکزی با سرمایه‌گذاری فولاد مبارکه و توسعه و ایجاد نیروگاه‌ها در برنامه‌های بعدی‌مان قرار دارد، خاطرنشان کرد: تولید محصول کیفی با ارزش افزوده بالا نیز از اهداف و اولویت‌های ما است و غصه می‌خوریم وقتی صادرات مواد خام مثل سنگ‌آهن و گندله را از کشورمان می‌بینیم و اگر از این صادرات جلوگیری نکنیم تا ۲۰ سال آینده حسرت نبود مواد اولیه را خواهیم خورد؛ پس باید به سمت صادرات محصول نهایی پیش برویم، نه صادرات مواد اولیه.

ورود معادن به چرخه تولید فولاد

عضو هیات مدیره فولاد مبارکه در گفت‌وگو با ایراسین گفت: به‌دلایل نامتوازن بودن توسعه‌های انجام‌شده در زنجیره تولید فولاد در سال‌های گذشته و همچنین توسعه‌ زیرساخت‌ها و امکانات زیربنایی صنایع مختلف تولیدی، صنعت فولاد با چالش‌های متعددی از جمله تامین مواد اولیه، برق و گاز روبه‌رو است. در این میان گرچه کمبود مواد اولیه یکی از دغدغه‌های مهم صنایع فولادی است و تلاش‌های بسیاری هم برای رفع آن صورت گرفته اما این معضل برای آینده نه‌چندان دور تهدید بزرگی محسوب می‌شود. عباس اکبری‌محمدی علت اصلی معضل کمبود مواد اولیه در این صنعت را ورود معادن به چرخه تولید فولاد دانست و افزود: صنعت تولید فولاد از استخراج سنگ ‌آهن از معادن و تبدیل آن به کنسانتره شروع می‌شود و در ادامه بسته به نوع فناوری تولید به فولاد تبدیل می‌شود. در این میان ورود معادن به بخش تولید فولاد باعث کمبود مواد اولیه شده است. 

راه‌حل رفع کمبود مواد اولیه 

وی درباره راهکارهای ممکن برای حل معضل کمبود مواد اولیه گفت: راه‌های مختلفی برای این مسئله پیشنهاد می‌شود، برای مثال بخش زیادی از پهنه جغرافیایی ایران از نظر مواد معدنی مورد مطالعه قرار نگرفته که باید مطالعات در این مناطق صورت گیرد تا مناطقی که قابلیت اکتشاف و استخراج مواد معدنی موردنیاز صنایع فولادی را دارند، در اختیار سرمایه‌گذار قرار گیرند. همچنین باید فناوری‌های جدید در حوزه معدن وارد کشور شود تا بتوان از معادن موجود با بهره‌وری بالاتر استفاده کرد. علاوه بر این لازم است صنایع فولادی به‌منظور استفاده از مواد معدنی با عیار پایین، تحقیقات مناسب را انجام دهند. معاون بهره‌برداری شرکت فولاد مبارکه ادامه داد: فارغ از راهکارهای فوق، در واحدهای فولادسازی باید تغییراتی از نظر فناوری به‌وجود ‌آید تا سنگ‌آهن که به شکل‌های متفاوت شیمیایی وجود دارد، از هماتیت و مگنتیت، استفاده شود و خوراک آنها تنها به یک تیپ خاص سنگ‌آهن با عیار مشخص محدود نشود. همچنین پروژه‌های جدید تغلیظ سرباره در کارخانجات فولادسازی ازسوی واحدهای تحقیقاتی صنعتی و دانشگاهی تعریف شود تا بتوان از اکسید آهن موجود در سرباره به‌صورت بازیافت در واحدهای گندله‌سازی استفاده کرد.

لزوم روزآمد شدن فناوری در معادن

معاون بهره‌برداری شرکت فولاد مبارکه تصریح کرد: در حال ‌حاضر برخی معادن سنگ‌آهن ما با فناوری‌‌های مربوط به ۵۰ سال پیش فعالیت می‌کنند که باعث می‌شود کارآیی و بهره‌وری آنها پایین باشد. با رفع تحریم‌ها به‌واسطه احیای برجام و ورود نقدینگی ارزی از طریق سرمایه‌گذاری، می‌توان بخشی از مشکلات تامین مواد اولیه را حل کرد. به‌علاوه با تشکیل کارگروه‌های ویژه می‌توان در کوتاه‌مدت بخشی از مشکلات داخلی تامین مواد اولیه شرکت‌های فولادی را رفع کرد. وی ادامه داد: سرمایه‌گذاری در معادن در حوزه‌های اکتشاف، استخراج و فناوری کمتر صورت گرفته و جذابیت‌هایی که در حوزه صادرات مواد اولیه (خام) وجود دارد، باعث شده بعضی از شرکت‌های معدنی در سال‌های گذشته به صادرات مواد اولیه روی بیاورند، اما باتوجه به نوع سنگ‌آهن موجود شناخته شده در کشور و میزان استحصال انجام شده در حوزه کنسانتره سنگ‌آهن، میزان تولید و مصرف متعادل نبوده و هر سال بر شدت این عدم تعادل افزوده می‌شود.

سخن پایانی

ایران به‌لحاظ ذخایر معدنی یکی از کشورهای غنی جهان است و این یعنی ظرفیت بالایی برای شکل‌گیری و فعالیت صنایع معدنی و در ادامه زنجیره ارزش محصولات آنها وجود دارد. براساس آمار موجود ایران در حالی که تنها یک درصد جمعیت جهان را در خود جای داده، تعداد کل معادن آن در سال ۱۴۰۰ برابر با ۱۰ هزار و ۱۷۰ واحد بوده که از این تعداد ۶ ‌هزار و ۸۶۱ معدن فعال و ۳ هزار و ۳۰۹ معدن غیرفعال است و در میان ۱۵ کشور بزرگ غنی از نظر مواد معدنی قرار دارد.

همچنین از نظر زمین‌شناسی می‌توان گفت باتوجه به عبور کمربند کوه‌زایی پسین از ایران که خود نشانی از ظرفیت‌های معدنی فلزی و حتی غیرفلزی بالا است، نباید زنجیره فولادی کشور گرفتار کمبود مواد اولیه باشد.