این وضعیت برای تولید بحران‌آفرین بوده و از مصرف‌کننده خانگی گرفته تا واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ را درگیر کرده است. صمت در این گزارش با فعالان واحدهای تولیدی درباره تمهیدات و اقداماتی که برای مقابله با کمبود گاز در فصول سرد اندیشیده‌اند به گفت‌وگو نشسته که در ادامه می‌خوانید.

مشکل، عدم‌ مدیریت عرضه و تقاضاست

محمدمهدی شکورزاده، فعال حوزه صنعت درباره مشکلات ناشی از ناترازی گاز در کشور و تمهیداتی که در این زمینه اندیشیده‌اند به صمت گفت: چند سالی است به‌دنبال قطعی و کمبود گاز، در فصول سرد سال شاهدیم که ظرفیت تولید برخی صنایع به ناچار تحت‌تاثیر قرار گرفته و کاهش می‌یابد. برخی از خطوط تولید هم به‌طور کامل متوقف می‌شوند. این در حالی است که برخی واحدهای صنعتی تولیدکننده کالاهای واسطه‌ای هستند و تعطیلی هر کدام از آنها زنجیروار تعدادی واحد تولیدی دیگر را نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. اینکه موضوع در سطح کلان و مربوط به نهادهای بالادستی است و الزام دولت به اینکه براساس تقاضا به فکر تولید و تامین گاز باشد در مرحله نخست باید موردتاکید قرار گیرد. در این میان تولیدکنندگان نیز می‌توانند با مصرف بهینه و گاه تنوع در سوخت مصرفی راهکارهایی بیندیشند که کمتر آسیب ببینند. البته با این راهکارها نمی‌توان در بلندمدت معضل کمبود انرژی صنایع را برطرف کرد.

این فعال حوزه صنعت ادامه داد: با وجود تمام راه‌هایی که در این سال‌ها رفته‌ایم، ادامه کمبود گاز و در کل انرژی برای تولید قطعا باعث کاهش بیشتر ظرفیت تولید و در مواردی حتی توقف کامل خطوط تولید می‌شود و آسیب این وضعیت برای اقتصاد کشور قابل‌توجه خواهد بود. گاه شاهد هستیم که متاثر از کمبود یا افت فشار گاز، دستور تعطیلی به واحدهای صنعتی داده می‌شود در این صورت صنعتگر هر قدر هم راهکاری برای فعالیت داشته باشد، باز هم مجبور است دست از کار بکشد. استمرار این وضعیت ضربه‌های جبران‌ناپذیری به تولید کشور می‌زند.

شکورزاده درباره مدیریت این شرایط تاکید کرد: واقعیت این است که من تولیدکننده هستم و باید شرایط فراهم باشد تا تولید کنم. وظیفه مدیریت این بخش با ستاد مدیریت بحران و سازمان‌های متولی است.

وقتی بحران رخ داده و آثار منفی آن بروز کرد، مدیریت کردن خیلی جنبه جبران ندارد و گاه حتی بحران قابل‌مدیریت نیست. باید از قبل درباره وضعیت‌های بحرانی تمهیداتی اندیشیده و برنامه‌ریزی می‌شد که نشده است. انتظار این بود که حداقل در روزهایی که متولیان امر از ورود سامانه‌های سرد و افت فشار گاز اطلاع دارند، تدابیری اتخاذ کنند که متاسفانه شاهد چنین رویکردی از سوی نهادهای بالادستی نیستیم.باید از قبل برای تامین سوخت نیروگاه‌ها و واحدهای تولیدی راهکار تعیین شود و اگر نیاز به سوخت جایگزین و تهیه ملزوماتی است، از قبل برنامه‌ریزی و اقدام شود که اصل این برنامه‌ریزی‌ها هم در سطح بالادستی و کلان است.

وی در ادامه گفت مراکزی که به محض بروز مشکل در تامین سوخت و انرژی برای جبران کمبود: همواره در فهرست موارد قطعی قرار می‌گیرند، واحدهای تولیدی هستند؛ در تابستان برق تولید را قطع می‌کنند و در زمستان گاز آن را. در سال‌های گذشته برق و گاز با هم در زمستان مشکلاتی داشتند که در نهایت منجر به ضرر و زیان بسیار زیادی برای بخش تولید کشور شد. ضمن اینکه به تجهیزات و ماشین‌آلات واحدهای تولیدی در برخی صنایع آسیب رساند.

مشکل ناترازی گاز، مدیریتی است

شکورزاده افزود: انتظار ما این است که نهادهای بالادستی به‌جای اینکه در زمان وقوع بحران، گاز و برق را قطع کنند، قبل از بروز این مشکل به فکر تدابیر درست و جایگزین باشند تا ضرر و زیان‌ها کمتر شود. واقعیت این است که هر مشکلی برای بخش تولید کشور ایجاد شود، در سطح کلان کل اقتصاد را متاثر خواهد کرد و شاید در بلندمدت هم قابل جبران نباشد. آسیب‌هایی هم به تجهیزات صنایع تولید وارد می‌شود که در این شرایط اقتصادی و اینکه امکان تامین آنها مشکل و حتی غیرممکن است، وضعیت سخت تولیدکننده را سخت‌تر می‌کند.

وی ادامه داد: متضرر شرایط یادشده فقط یک واحد تولیدی نیست؛ این ضرر و زیان برای سرمایه ملی کشور است. وظیفه سازمان‌های متولی این است که برق و انرژی واحدهای تولیدی را با هر راهکاری که می‌توانند تامین کنند. راهکار حل این مشکل در دست نهادهای بالادستی است و صدای تولیدکننده هم به‌جایی نمی‌رسد. عدم‌مدیریت قوی، یکی از مسائلی است که در این بخش به‌وضوح مشخص است. کسی پاسخگو نیست، چون مشکل مدیریتی است.

شکورزاده گفت: تولیدکننده با اعتماد به نهادها و سازمان‌هایی که قول تامین مواردی مانند انرژی و سوخت را برای تولید داده‌اند، شروع به فعالیت کرده است. تولیدکننده باید تولید کرده و در زمان معینی تولیدات خود را به بازار عرضه کند و استمرار این رابطه اعتماد ایجاد می‌کند.تولیدکنندگان به نهادهای دولتی، سازمان‌های مربوط و نمایندگان اعتماد کرده‌اند تا منافع مردم و تولید را مدنظر قرار دهند و حال که به هر بهانه‌ای شاهد کم‌کاری و مدیریت نادرست هستیم، این اعتماد سلب می‌شود.درحال‌حاضر با قطع گاز به‌عنوان تولیدکننده به هر جا مراجعه کنیم، پاسخ یکی است؛ گاز نداریم و در این شرایط اولویت تامین گاز واحدهای مسکونی است. واحدهای تولیدی چه در شهرک‌های صنعتی و چه خارج از آن، با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

شکورزاده ادامه داد: انتظار این است که نهادهای متولی قبل از شروع فصل سرد و بروز ناترازی گاز براساس میزان عرضه و تقاضای این بخش و آمارهایی که در اختیار دارند، برای مقابله با این شرایط برنامه‌ریزی کنند. باید مصرف برق و گاز در کشور به‌طور دقیق مانیتورینگ شود؛ اینکه در هر فصلی به چه صورت است، چگونه باید نیاز بخش‌های گوناگون تامین شود، تولید چقدر است و تقاضا چه میزان و... و در نهایت هم براساس این نظارت و کنترل‌های مدیریتی، ظرفیت‌سازی شود.

شکورزاده در ادامه اظهار کرد: سال گذشته در زمان کمبود برق پیشنهاد دادیم وزارت نیرو یک‌سری ژنراتور برای تامین انرژی برق از خورشید، با هزینه معقول در اختیار واحدهای صنعتی قرار دهد تا این واحدها با سرمایه اندک و به کمک تسهیلاتی که به آنها تعلق می‌گرفت، قدری از برق موردنیاز خود را تامین کنند. این راهکار خوبی بود و می‌توانست در شرایط بحرانی به کمک واحدهای صنعتی بیاید تا آنها مستقل از وزارت نیرو فعالیت خود را ادامه دهند. با این اقدام وزارت نیرو هم می‌توانست توان خود را در بخش‌های دیگر صرف کند و عبور از شرایط بحرانی راحت‌تر شود، اما متاسفانه هیچ قدمی برداشته نشد و شاهد هیچ‌گونه اقدامی در این زمینه نبودیم. صنعتگر بسیاری از راهکارها را به تنهایی و بدون همراهی دولت نمی‌تواند اجرایی کند.

وی درباره راهکار رفع دائمی این معضل اظهار کرد: باید در تعامل با شرکت گاز، در حوزه‌های بهره‌برداری و توسعه میادین سرمایه‌گذاری انجام شود تا با توجه به منابع غنی گازی کشور، ظرفیت بهره‌برداری از منابع گازی را افزایش دهیم و شاهد این کمبودها و پیامدهای آن نباشیم.

شکورزاده در پایان گفت: مشکل در کشور ما مدیریتی است و همین موضوع باعث شده وقتی فصل سر و بحران کمبود گاز می‌گذرد، همه‌چیز فراموش می‌شود. این بحران‌ها، همیشگی شده و در زمان بروز چند روز پیگیری انجام می‌شود و همه از آن صحبت می‌کنند و بعد فراموش می‌شود تا وقوعی دوباره. واقعیت این است که مدیریت تامین انرژی روشن، واضح و شفاف است و به‌راحتی می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب با بحران‌های آن مقابله کرد تا کمتر بخشی آسیب ببیند. انتظار ما از نهادهای متولی حمایت از تولیدکنندگان و صنایع است تا با همیاری و کمک یکدیگر بتوانیم به‌راحتی مشکلات را حل کنیم و بحران‌ها را پشت سر بگذاریم.

نهادهای بالادستی به داد تولید برسند

حسن زارع‌نژاد، فعال حوزه صنعت درباره وضعیت تامین انرژی و تمهیداتی که برای امسال و مقابله با کمبود گاز اندیشیده‌اند به صمت گفت: چند سالی است که در فصول سرد سال افت فشار و قطعی گاز برای واحدهای تولیدکننده در شهرک‌های صنعتی مشکلات متعددی را ایجاد کرده است، .سال‌هاست این معضل گریبان بخش تولید کشور را گرفته و گویا فعلا گریزی از آن نیست. زارع‌نژاد افزود: همان‌طور که می‌دانید و بارها هم بر آن تاکید کرده‌ایم به محض اینکه اختلالی در تامین برق یا گاز در کشور ایجاد می‌شود، نخستین جاهایی که در فهرست قطعی گاز و برق قرار می‌گیرد، واحدهای تولیدی هستند. امسال هم این اتفاق تکرار شد و اگر این روند ادامه پیدا کند، به‌طورقطع آسیب‌های بسیار زیادی به بخش تولید وارد خواهد شد که در مواردی حتی غیرقابل جبران خواهد بود.

وی افزود: باید پیش از اینکه تولیدکنندگان با چنین بحرانی مواجه شوند، راهکاری پیشگیرانه برای مقابله با آن اندیشیده می‌شد تا تولید این‌گونه متضرر نشود.

این فعال حوزه صنعت در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه انتظار تولیدکنندگان از متولیان امر چیست، اظهار کرد: انتظار این است که با کاهش بار مصارف تجاری در فروشگاه‌ها و مراکز خرید به تولید کمک کنند تا در این شرایط اقتصادی، کمتر از نبود برق و گاز آسیب ببینند. بخشی از این فشارها با صرفه‌جویی در مصرف قابل کم‌شدن است و بخشی از گاز موجود هم با مدیریت قبل از بحران و پیش‌بینی سوخت جایگزین می‌تواند در بخش‌های ضروری‌تر مصرف شود. در این زمینه یکی از اقدامات می‌تواند تخصیص گاز واحدهایی که امکان استفاده از سوخت دوم را دارند به واحدهایی باشد که نمی‌توانند از سوخت دوم استفاده کنند؛ مانند واحدهای فولادی.

سخن پایانی

براساس این گزارش، صنعتگران می‌توانند با بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و کاهش مصرف انرژی، در مصرف گاز صرفه‌جویی کرده و کمبود آن را مدیریت کنند. آنها همچنین می‌توانند از منابع انرژی جایگزین مانند برق، خورشید و باد استفاده کنند. در این میان با تغییر فرآیندهای تولید و استفاده از فناوری‌های جدید و نوآورانه نیز می‌توان آسیب‌های ناشی از کمبود گاز را کاهش داد. در کل همکاری با سایر صنایع و نهادها برای تبادل منابع و بهترین روش‌ها نیز می‌تواند به مدیریت کمبود گاز کمک کند. در سطح کلان نیز سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه فناوری‌های جدید و نوآورانه می‌تواند به مدیریت کمبود گاز کمک کند و استفاده از سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی در مدیریت عرضه و تقاضای گاز مفید باشد. وقتی چند سال با معضلی دست به گریبان هستیم، قطعا می‌توان با راهکارهایی از شدت آسیب‌رسانی آن کم کرد. صنعتگر نیز با اجرای این راهکارها و همکاری با متولیان امر می‌تواند به مدیریت کمبود گاز و حفظ پایداری صنعت کمک کند. البته در کنار این تمهیدات باید برنامه‌های بلندمدت برای رفع همیشگی این معضلات از سوی نهادهای بالادستی نیز به‌طورجدی در دستور کار قرار بگیرد تا صنعتگر رغبت بیشتری برای ادامه فعالیت با امید به رفع مشکلات داشته باشد.