صنعت فرش به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و کهن‌ترین صنعت تجاری ایران، سال‌ها است که روزگار خوبی را سپری نمی‌کند. ایران از دیرباز، در مقام بازیگر اصلی تجارت فرش در جهان شناخته می‌شد؛ این جایگاه مهم تنها مربوط به یک الی ۲ دهه گذشته نیست و قدمت حضور فرش ایرانی در بازارهای بین‌المللی، به سده‌ها می‌رسد. با این حال، ایران طی چند سال اخیر جایگاه خود را از دست داد و صنعت فرش در سراشیبی قرار دارد. کشورهایی مانند ترکیه و هند، جانشین ایران در مقاصد صادراتی شده‌اند. عوامل مختلفی را می‌توان به‌عنوان دلایل این شرایط نامناسب عنوان کرد، اما ریشه بخش زیادی از این موارد، به سیاست‌گذاری‌های غلط داخلی باز می‌گردد. با افزایش تحریم‌های نفتی ایران و الزام برای توسعه تجارت غیرنفتی، بدیهی است که بیشتر نگاه‌ها به صنایع پرقدرت داخلی معطوف و تمامی توجهات به توسعه تولید آنها متمرکز شود. از این‌رو، سیاست‌های داخلی به‌سمت افزایش محدودیت‌های تولید و تجارت در بخش‌های مختلف به‌ویژه صنعت فرش حرکت کرد. مهم‌ترین و بارزترین این محدودیت‌ها، ایجاد الزام رفع تعهدات ارزی بازرگانان پس از صادرات فرش بود. این چارچوب باعث شد تا بسیاری از تجار علاقه چندانی به فعالیت‌های صادراتی و پذیرفتن خطرهای آن نداشته باشند. افزایش موانع برای اعطای وام و تسهیلات بانکی به واحدهای تولیدی و کارگاه‌ها فرش یکی دیگر از محدودیت‌های داخلی بود که برای صنعتگران حوزه فرش اعمال شد.

علاوه بر تمام چالش‌های عنوان‌شده، ناآگاهی برخی تجار فرش از نیاز کشور مقصد و چگونگی ورود به بازارهای جهانی، شاید یکی دیگر از مشکلات صنعت فرش ایران باشد. فعالان صنعت فرش لازمه توسعه اقتصاد صنعت فرش در سطوح بین‌المللی را رعایت کردن قواعد و استانداردهای جهانی می‌دانند. تدوین برنامه و راهکارهای مناسب برای استفاده مناسب از ظرفیت بازارهای جهانی می‌تواند صنعت فرش ایران را به جایگاه پیشین خود در جهان نزدیک کند. ایران در صنعت فرش (چه دستباف و چه ماشینی) قدرتمند و جزو کشورهایی است که می‌تواند سهم بالایی از بازار را در دست خود گیرد، اما نبود برنامه‌های مناسب برای توسعه فعالیت‌های تجاری، بازاریابی تخصصی و همچنین شناسایی کشورهای هدف، از کمبودهای فعلی صنعت فرش ایران محسوب می‌شود. تجار قدیمی و کهنه‌کار در عرصه فرش، از تمامی لوازم گسترش تجارت در این حوزه آگاه بودند، اما باید این آگاهی ضمن استمرار برای سایر تجار، بروزرسانی شود. بسیاری از تولیدکنندگان و حتی تاجران ایرانی، هنوز با استانداردهای جهانی آشنا نیستند. آشنایی با بازارهای جدید، برقراری ارتباط با کشورهای هدف و در نهایت سودهای اقتصادی که عاید خواهند شد، از مهم‌ترین مزیت‌های توسعه اصولی ارتباطات جهانی است.

یکی از فرصت‌های آشنایی با ظرفیت‌های صادراتی و معرفی ظرفیت‌های صنعت فرش ایران به جهان، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی است. در دهه‌های گذشته، مرکز ملی فرش که به‌طورمستقیم متولی صنعت فرش در کشور بود، گروه‌هایی را برای بازاریابی و ارزیابی تخصصی به نمایشگاه‌های بین‌المللی فرش اعزام می‌کرد. در کنار این تیم تخصصی، تولیدکنندگان و طراحان خبره فرش ایرانی نیز فرستاده شدند تا از فرصت‌های شکل‌گرفته بتوانند در راستای ارتقای کیفیت تولیدات ایرانی بهره گیرند. شناسایی بازارهای هدف، ارزیابی رقبای جهانی و ظرفیت‌های بازاریابی برای تولیدات ایرانی از مهم‌ترین دستاوردهای اعزام چنین گروه‌هایی به نمایشگاه‌های بین‌المللی بود، اما متاسفانه در چند سال اخیر این رویه متوقف شد و تیم‌های مناسبی به جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های جهانی فرش اعزام نشدند. این یک ضعف مدیریتی است که باید نهادهای مسئول به آن توجه داشته باشند. باوجود تمام ابعاد مثبت گفته‌شده، حضور در نمایشگاه‌های جهانی نیز قواعد مختص به خود را می‌طلبد. متاسفانه کم‌کیفیت بودن حضور تولیدکنندگان فرش در نمایشگاه‌های داخلی، به نمایشگاه‌های خارجی نیز تسری پیدا کرده است و در ابعاد بین‌المللی نیز شاهد فعالیت‌های حرفه‌ای نیستیم. مهم‌ترین لازمه توسعه اقتصاد صنعت فرش در سطوح بین‌المللی، رعایت کردن قواعد و استانداردهای جهانی است. بدین‌منظور تنها تدوین برنامه و راهکارهای مناسب در راستای استفاده مناسب از ظرفیت بازارهای جهانی می‌تواند صنعت فرش ایران را از سراشیبی فعلی نجات دهد.