سرمایه‌ها به بازاری هجوم بردند که ریسک سرمایه‌گذاری فراوانی بر آن حاکم بود. بورس از آن دسته بازارهایی است که ورود به آن به دانش و تبحر کافی نیاز دارد و چه‌بسا افراد ناآشنایی که به‌دلیل نداشتن سواد لازم زیان‌های هنگفتی را متحمل شدند. صنعت بیمه در این زمان باتوجه به نیاز جامعه و همچنین در راستای حمایت دولت از سرمایه‌گذاران در بورس برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار ورود کرد. این صنعت یکی از عمده‌ترین نظام‌های اقتصادی و قوی‌ترین و غیرقابل‌انکارترین پشتیبان و تامینی برای دیگر موسسات اقتصادی، اجتماعی و خانوار به‌شمار می‌رود. اگر سرمایه‌گذار برای حفظ سرمایه و تداوم فعالیت‌های اقتصادی خویش از پوشش‌های بیمه‌ای حسب ضرورت برخوردار نباشد، چه‌بسا در معرض ورشکستگی و اضمحلال قرار گیرد. بیمه می‌تواند هنگام ریزش بازارها، جلوی ضرر مالی افراد را بگیرد. بیمه سهام با عنوان «سهام‌یار» یا اختیار فروش تبعی یکی از راهکارهای دولت برای تضمین بازدهی سهام‌ است، این در حالی است که شمار زیادی از فعالان بورس با بیمه سهام و ویژگی‌های آن آشنایی ندارند. به همین علتصمت در این گزارش کم و کیف این پوشش ریسک را موردبررسی قرار داده است.

هدف حفظ سرمایه سهامداران حقیقی است

شاهین شایان آرانی، تحلیلگر بازارهای مالی درباره تاثیر بیمه سهام بر رونق بازار سرمایه بهصمت گفت: شاید نرخ سود ۲۰ درصدی اوراق بیمه سهام، باتوجه به شرایط تورمی کشور مقدار کمی به‌نظر بیاید، اما پوشش ریسک توسط بیمه سهام در شرایط فعلی مانع خروج سرمایه‌ها از بازار سهام می‌شود.

وی با بیان اینکه سهامداران از طریق بیمه سهام می‌توانند حداقل بازدهی متناسب با نرخ سود بانکی را کسب کنند، افزود: این سازکار به نگرانی سهامداران در زمینه کاهش سرمایه‌های‌شان در بازار سهام پایان می‌دهد. به‌گفته این کارشناس بازار سرمایه، بیمه سبد سهام می‌تواند زمینه‌ساز اطمینان‌بخشی سهامداران حقیقی به بازار سهام باشد، اما در کنار آن باید اقدامات دیگری انجام شود تا شاهد بازگشت روزهای خوش و پررونق به بازار باشیم.

وی افزود: هدف اصلی سازمان بورس از انتشار اوراق تبعی این است که اصل سرمایه سهامداران حقیقی تا مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان برای یک سال حفظ شود و سهامداران حداقل سود ۲۰ درصدی هم دریافت کنند.

کاهش فشار فروش با بیمه

این تحلیلگر بازار‌های مالی بیان کرد: اوراق تبعی فشار فروش در بازار سهام را کاهش می‌دهد که این موضوع موجب کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سهام می‌شود؛ بنابراین اوراق تبعی در کوتاه‌مدت می‌تواند شاخص کل بورس را تقویت کند. وی در ادامه افزود: نوسان‌های بازار سرمایه در روزهای اخیر به‌دلیل افزایش نرخ سود بانکی و همچنین جهش‌های ناگهانی نرخ ارز و سکه است، اما در بخش خرد بیمه تاثیر خود را بر بازار سهام گذاشته و مانع خروج ناگهانی سرمایه‌ها تا یک سال آینده شده است.

بازگشت اطمینان به بازار

شایان آرانی با اشاره به اهمیت بیمه سهام توضیح داد: در بازار سرمایه اطمینان نسبی ایجادشده که این اطمینان حاصل یکی از بند‌های مهم بسته حمایتی با عنوان بیمه سهام اشخاص حقیقی است. با تصویب این بند مهم، اصل ارزش سهام و سود آن بیمه ‌شده است. این بیمه باعث پوشش ریسک سهام حقیقی‌ها می‌شود تا این گروه از سهامداران در بازار سرمایه، آرامش خاطر بیشتری داشته باشند. وی با تاکید بر اینکه بسته حمایتی یادشده موجب رونق بورس خواهد شد، گفت: از دیگر بند‌هایی که باعث رونق گرفتن بازار سرمایه می‌شود، تزریق منابع جدید توسط صندوق‌های حاکمیتی برای خرید سهام در بازار سرمایه و به‌مرور افزایش مبلغ آن است. در شرایط فعلی که بازار سرمایه با کمبود نقدینگی مواجه است این بند می‌تواند محرکی برای این بازار باشد.

هزار مزیت و یک مشکل

این تحلیلگر بازار سرمایه درباره بیمه سهام توضیح داد: این طرح جزو نخستین طرح‌های عملیاتی و مستقیم و محسوسی است که برای حمایت از سهامداران خرد پدید آمده، اما مشکل اصلی آن، این است که سهامداران پس از بیمه سهام‌شان باید به مدت یک سال سهام خود را نگهداری و از فروش آن خودداری کنند. تنها در این صورت است که سود ۲۰ درصدی به سهام تعلق خواهد گرفت. وی یادآور شد: اگر به هر دلیلی طی مدت یک سال سهامدار، حتی یک برگ سهم را بفروشد، دیگر عملا مشمول طرح سهام‌یار نمی‌شود، در حالی که این موضوع یعنی عدم خریدوفروش سهام با معیارهای اساسی معامله در تضاد است.

مرسوم در جهان

شایان آرانی در ادامه متذکر شد: ایجاد اطمینان در بورس اوراق بهادار با فراهم کردن امکاناتی، از دستاوردهای اصلی بازارهای بورس دنیا است. در بورس کشورهای توسعه‌یافته، بازارهایی وظیفه تامین اطمینان و کاهش ریسک ناشی از نوسانات نرخ سهام را بر عهده ‌دارند. این بازارها «بازار اختیار معامله» نامیده می‌شوند. در ایران نیز بیمه سهام در راستای پوشش ریسک بازار سرمایه شروع به‌کار کرده است.

وی افزود: سهام‌یار می‌تواند باعث کاهش فرار سرمایه از بازار بورس شود، زیرا بسیاری از فروش‌هایی که این روزها در حال انجام است توجیه ارزش‌گذاری ندارد و معاملات در سایه اتفاقاتی رخ می‌دهد که ابعاد سیاسی و اقتصادی فراوانی دارند؛ بنابراین هیچ کدام‌شان نمی‌توانند در بلندمدت در ارزش‌گذاری بازار تاثیرگذاری معناداری داشته باشند.

سهام‌یار، مختص بورس و فرابورس است

کیارش سلح‌جو، کارشناس صنعت بیمه درباره چگونگی پوشش ریسک توسط سهام‌یار بهصمت گفت: نخستین گام برای استفاده از سهام‌یار، خرید یک ورق اختیار فروش تبعی به ارزش یک ریال است. روش خرید این اوراق با روش خرید سهام مشابه است و نیازی به مراجعه حضوری به کارگزاری یا سازمان بورس نیست.

وی افزود: در طرح سهام‌یار سقف ارزش سهام ۱۰۰ میلیون تومان است؛ بنابراین سهام‌یار شامل کسانی می‌شود که ارزش پرتفوی آنها تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان باشد. توجه به این نکته ضروری است که بیمه سهام فقط به سهم‌های بازار بورس و فرابورس تعلق می‌گیرد.

این کارشناس صنعت بیمه در بیان شرایط استفاده از طرح سهام‌یار اظهار کرد: سهامدار تنها در شرایطی می‌تواند از سهام‌یار استفاده کند که ۵۰ میلیون تومان سهام ابتدایی خود را تا یک سال نگهداری کند. در حالت کلی خریدوفروش هر سهامی که از ابتدا مشمول بیمه سهام نبوده، برای سهامدار مشکلی ایجاد نمی‌کند، این در حالی است که فروش تمام یا بخشی از سبد سهام ابتدایی ۵۰ میلیون تومانی سهامدار، تمام سبد سهام را از این طرح خارج می‌کند.

غیرقابل‌انتقال

وی درباره شرایط استفاده از اعتبار کارگزاری در طرح بیمه سهام گفت: ممکن است بخشی از سبد سهام هر شخص حقیقی شامل سهم‌هایی باشد که با استفاده از اعتبار کارگزاری خریداری ‌شده‌اند؛ بنابراین ریسک این سهام توسط طرح سهام‌یار پوشش داده شده است.

سلح جو افزود: در طرح سهام‌یار امکان واگذاری و انتقال اوراق اختیار تبعی به دیگران وجود ندارد؛ به‌عبارت بهتر، هیچ ‌یک از سهامداران نمی‌توانند بیمه سهام خود را به سهامدار دیگری منتقل کنند.

این کارشناس صنعت بیمه در بیان شرایط لغو طرح بیمه سهام توضیح داد: بیمه سهام با هدف تضمین سود ۲۰ درصدی و حفظ سرمایه سهامداران ایجاد شده است. این طرح در شرایطی که بازار در حالت نزولی است، به نفع سهامداران خواهد بود. ممکن است پس از گذشت یک سال از نگهداری سبد سهام مذکور، سهامدار با سودی بیش از ۲۰ درصد مواجه شده باشد که در این شرایط می‌تواند از اوراق اختیار تبعی استفاده نکند و سود خود را از بازار بورس دریافت کند.

سهام‌یار دولتی است

وی افزود: براساس طرح سهام‌یار دولت تعهد می‌دهد در سررسید بیمه، اختلاف نرخ پرتفوی خریداری‌شده را با ۲۰ درصد بالاتر از ارزش روز آذر ۱۴۰۱ نقدا، از طریق حساب بانکی ثبت‌شده در سامانه سجام پرداخت کند.

لزوم تعریف بیمه‌نامه سرمایه

این کارشناس صنعت بیمه تصریح کرد: سهامداران با بیمه کردن اصل و سود سهام‌شان به میزان ۲۰ درصد، حداقل مطمئن هستند که از بازدهی نظام بانکی عقب نمی‌مانند.

بسیاری از تحلیل‌ها از سود به‌مراتب بالاتر از رقم یادشده در یک سال آینده حکایت دارد که با این تفاسیر یک اتفاق برد-برد، یعنی سود ۲۰ درصدی تضمین شده و در مرحله بعد، احتمال کسب سود به‌مراتب بالاتر برای سهامداران وجود دارد.

وی ادامه داد: صنعت بیمه می‌تواند اعتماد از بین رفته به بازار سرمایه را دوباره احیا کند، زیرا بازگشت اعتماد به بازار نیازمند تعیین کف برای حاشیه سود است؛ بنابراین صنعت بیمه در آینده می‌تواند در قالب تعریف بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری در بازار بورس ورود کند. همچنین این ظرفیت را دارد که با افزایش سقف سود پرداختی بازار را برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر کند.

سخن پایانی

بیمه سهام یکی از راهکارهای تضمین سود سرمایه‌گذاران در بازار بورس است. این طرح علاوه بر تضمین سود ۲۰ درصدی به حفظ اصل سرمایه سهامداران نیز کمک می‌کند و باعث اطمینان خاطر آنها در شرایط نزولی و پرنوسان بازار می‌شود. تهیه اوراق اختیار فروش تبعی نیازی به مراجعه حضوری به دفاتر کارگزاری یا سازمان بورس ندارد و خرید آن مانند هر سهام عادی دیگری انجام می‌شود. به‌گفته کارشناسان بازار سرمایه، رشد شاخص بورس، معلول عوامل مختلفی مانند تصویب بسته حمایتی است که در این بسته طرح سهام‌یار نیز گنجانده شده است. به‌تازگی سازمان بورس برای حمایت از بازار سرمایه بسته حمایتی را طراحی و اجرا کرده است. این بسته حمایتی دارای ۱۰ بند است که یکی از بند‌های مهم آن بیمه سهام اشخاص حقیقی است. با تصویب این بند مهم، اصل ارزش سهام و سود آن بیمه خواهد شد.