در ماه ‌‌‌ های اخیر تقاضا در بازار جهانی برای خرید زغال ‌ سنگ افزایش داشته است، این در حالی است که تا چندی پیش کشورهای غربی، به ویژه اتحادیه اروپا در تلاش برای مقابله با تغییرات آب و هوایی راهبرد کربن صفر را در پیش گرفته بودند.هدف از این راهبرد رسیدن به صفر خالص انتشار دی اکسید کربن است زیرا کارشناسان بر این باورند که اگر بشر می ‌ خواهد زنده بماند، باید استفاده از سوخت های فسیلی را کنار بگذارد. به این ترتیب اتحادیه اروپا با افزایش سرمایه ‌ گذاری برای تولید انرژی ‌ های پاک، متعهد شده بود تا سال ۲۰۵۰ به هدف کربن صفر دست پیدا کند، اما با حمله نظامی روسیه به اوکراین و کاهش عرضه گاز طبیعی، کشورهای اروپایی چاره ‌ ای جز بازگشت دوباره به زغال ‌ سنگ را پیش پای خود ندیدند. به این ترتیب قیمت جهانی این سوخت کربن ‌ زا، رشدی در حدود 170درصد را تجربه کند.

گزارش ‌ ها حاکی از آن است که تولید زغال ‌ سنگ در چین (که صاحب حدود یک ‌ سوم معادن فعال در جهان است) در آستانه فصل سرد، روند صعودی داشته، اما چون صادرکنندگان برتر استرالیا و اندونزی با محدودیت ‌ های تولید مواجه شده اند و تولیدکننده اصلی افریقای جنوبی، به دلیل مشکلات لجستیکی با محدودیت روبه ‌ رو است، روند افزایشی قیمت در بازارهای جهانی ادامه یافته و شاخص ‌ ها همچنان صعودی است. به این ترتیب به نظر نمی ‌ رسد که به زودی بازار داغ زغال سنگ از سکه بیفتد.اما بازار عرضه و تقاضای زغال در کشور ما چگونه است؟ و آیا از نمد این افزایش قیمت کلاهی نصیب آن شده است یا خیر؟ ایران از نظر میزان ذخایر زغال ‌ سنگ در حد متوسط جهانی است و ذخایر زمین شناسی این کانی سیاه در ایران حدود 14 میلیارد تن و ذخایر قطعی حدود 1.2 میلیارد تن برآورد شده است. در حال حاضر تنها خریدار عمده زغال سنگ داخل کشور شرکت ذوب آهن اصفهان است و میزان مصرف سایر واحدهای صنعتی در مقایسه با آن چندان زیاد نیست.

واردات۵۸۳ میلیون دلاری

دبیر انجمن زغال ‌ سنگ ایران با اشاره به اینکه در سال گذشته ۵۸۳ میلیون دلار صرف واردات زغال ‌ سنگ شده است، گفت: ذوب ‌ آهن در حال حاضر هرتن زغال ‌ سنگ را با قیمت ۱۲ میلیون تومان وارد می کند، در حالی که قیمت زغال ‌ سنگ داخلی ۴ میلیون تومان است. به گزارش دنیای معدن، سعید صمدی با اشاره به اینکه 50 سال پیش مجموعه ذوب آهن، معادن زغال ‌ سنگ و سنگ آهن ایران مرکزی، با هم مجموعه ‌ ای را تشکیل می ‌ دادند، گفت: این وابستگی تا دهه 70 ادامه داشت تا اینکه ذوب آهن با اعلام اینکه کار ما تخصصی است، معادن زغال سنگ را به دولت واگذار کرد.

وی با بیان اینکه در دهه 80 عمده معادن زغال سنگ خصوصی شدند، افزود: ذوب ‌ آهن برای تامین زغال ‌ سنگ مورد نیاز خود در سال 91 معادن زغال ‌ سنگ البرز شرقی و سال گذشته هم معادن زغال ‌ سنگ البرز مرکزی را خریداری کرد.

قیمت باید اصلاح شود

صمدی تصریح کرد: ما به هیچ عنوان مخالف ورود ذوب آهن به حوزه معدنداری نیستیم اما به نظر می ‌ رسد در این شرایط به جای این گونه فعالیت ‌ ها باید قیمت ‌ های خرید زغال سنگ را اصلاح کنیم.

دبیر انجمن زغال ‌ سنگ ایران اظهار کرد: میزان تولید زغال سنگ در کشور یک میلیون و 700 هزار تن است، در حالی که نیاز داخلی، 3 میلیون و 700 هزار تن است. این فاصله از طریق واردات پر می ‌ شود که در همین راستا در سال گذشته 583 میلیون دلار صرف واردات زغال سنگ شده است. صمدی اضافه کرد: ذوب آهن در حال حاضر هر تن زغال سنگ را با قیمت 12 میلیون تومان وارد می ‌ کند، در حالی که قیمت زغال سنگ داخلی 4 میلیون تومان است. به نظر می ‌ رسد برای حمایت از معادن زغال سنگ باید قیمت ‌ ها منطقی تعیین شود تا سرمایه گذاری در این بخش و پیرو آن میزان تولید هم افزایش پیدا کند. وی گفت: امروز معادن زغال سنگ نیازمند اصلاح قیمت ‌ هستند تا تولید افزایش پیدا کند و نیاز ما به واردات کاهش یابد؛ در غیر این صورت از یک سو هزینه زیادی باید صرف واردات شود و از سوی دیگر معادن زغال سنگ توسعه نخواهند یافت.

مبنا قیمت جهانی نیست

صمدی گفت: بحران انرژی در دنیا تقاضای زغال سنگ را افزایش داده و کشوری مثل آلمان در برخی نیروگاه ‌ ها زغال سنگ را جایگزین گاز کرده است و قیمت جهانی زغال سنگ نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد تقریبا ۲۰۰ درصدی داشته است. وی ادامه داد: در فرمول محاسبه قیمت زغال سنگ در کشور ما مبنا نرخ شمش فولاد خوزستان است، نه قیمت های جهانی! از این رو می ‌ توان گفت شرکت ‌ های زغال سنگ در بازار سرمایه فعلاً از افزایش قیمت ‌ های جهانی بهره ‌ ای نبرده ‌ اند.

شکنندگی در تامین

محمدجعفر صالحی، معاون خرید ذوب آهن اصفهان پیش ‌ تر در گفت ‌ وگویی با چیلان درباره تامین مواد اولیه این شرکت اظهار: ذوب آهن نه از یارانه انرژی سهمی دارد و نه از مواد اولیه؛ بنابراین شرایط تأمین مواد اولیه ذوب آهن بسیار شکننده است.

قیمت زغال داخلی نباید افزایش یابد

صالحی درباره افزایش قیمت زغال سنگ و کک در بازارهای جهانی و تامین این مواد گفت: در بخش واردات قیمت زغال افزایش زیادی داشته و همین مسئله سبب می ‌ شود ما در تامین مواد وارداتی با مشکل مواجه شویم. معاون خرید ذوب آهن اصفهان گفت: این روز ‌ ها زمزمه ‌ ای مبنی بر افزایش قیمت زغال داخلی به گوش می ‌ رسد و بهانه این افزایش قیمت نیز افزایش قیمت جهانی این محصول عنوان می ‌ شود. متاسفانه کیفیت زغال داخلی اصلا قابل قیاس با مشابه خارجی آن نیست و به دلیل همین کیفیت پایین است که ما مجبوریم بخشی از نیاز خود را وارد کنیم. ما تاکنون به خوبی از معادن زغال سنگ داخلی حمایت کرده ‌ ایم و حاشیه سود شرکت ‌ های زغال سنگ بورسی بالاتر از ۵۰ درصد است. این شرکت ‌ ها نباید انتظار داشته باشند منبع سرمایه ‌ گذاری آنها برای استخراج بیشتر از محل افزایش قیمت فروش حاصل شود، بلکه سودآوری آنها باید از محل فروش باشد و هزینه سرمایه ‌ گذاری را باید از منابع دیگری تأمین کنند.

زغال سیاه و بورس سبز

اواخر شهریور سال جاری خبر صدور مجوز صادرات زغال ‌ سنگ منتشر شد و این موضوع مورد توجه خریداران در بورس تهران قرار گرفت. به این ترتیب 4 نماد صنعت استخراج زغال سنگ بورس تهران با ورود پول حقیقی قابل توجهی مواجه شدند و قیمت سهام آنها رشد خوبی را تجربه کرد.

در ادامه این تغییر و تحولات اتاق بازرگانی مشترک ایران و پاکستان هم اعلام کرد مقرر شد زغال ‌ سنگ مورد نیاز پاکستان از طریق ایران تامین شود. سقف صادرات زغال سنگ به پاکستان مشخص نیست اما احتمال می ‌ رود سالانه 500 هزار تن زغال ‌ سنگ از ایران به این کشور صادر شود. گفته می ‌ شود در حال حاضر تجارت ایران با پاکستان به شکل تهاتر است و برنج، کنجد و میوه ‌ های گرمسیری مانند انبه و نارنگی وارد و فرآورده ‌ های نفتی، گازی و کالاهای کشاورزی به این کشور صادر می ‌ شود.

سخن پایانی

بد نیست در پایان این گزارش صدای کارگران فعال در معادن زغال سنگ را هم بشنویم که بر این باورند که صنعت زغال سنگ داخلی از طرف دولت هیچگونه حمایتی نمی ‌ شود و در عوض زغال ‌ سنگ وارداتی از چین جای تولید داخل را گرفته است.

آنها می ‌ گویند محصولات داخلی که کارگران کشور خودمان با سخت ‌ ترین شرایط آن را استخراج می ‌ کنند، مورد بی ‌ مهری واقع می ‌ شود اما در عوض زغال ‌ سنگ چینی به بازار سرازیر شده و به همین دلیل پیمانکاران از افزایش دستمزد کارگران ناراضی هستند و گله دارند. با این اوصاف شاید ورود به بازارهای صادراتی بتواند فرصتی برای رشد سودآوری شرکت ‌ های زغال سنگی باشد.