سندرم کوشینگ (Cushing syndrome) زمانی بروز پیدا می‌کند که بدن بیش از اندازه هورمون کورتیزول (Cortisol) تولید کند. هم‌چنین، سندرم کوشینگ یاتروژنیک (ICS) زمانی به وجود می‌آید که علت افزایش تولید کورتیزول در بدن به‌دلیل مصرف طولانی‌مدت داروهای استروئیدی (خوراکی یا تزریقی) باشد. این سندرم که به آن کوشینگ مرتبط با دارو یا اگزوژن (Exogenous) نیز می‌گویند، می‌تواند منجر به بروز علائمی، مانند افزایش وزن و نازک شدن پوست شود. در ادامه این مقاله به بررسی علائم و روش‌های درمان این سندرم می‌پردازیم.

دلیل ایجاد سندرم کوشینگ یاتروژنیک

هورمون کورتیزول از غدد فوق کلیوی ترشح شده و به تنظیم فشار خون، متعادل کردن اثر انسولین و تبدیل کربوهیدرات، چربی و پروتئین به انرژی کمک می‌کند. هم‌چنین، ممکن است در برخی موقعیت‌ها، مانند بارداری، بیماری‌های حاد، از دست دادن یک عزیز و حتی جراحی، استرس فرد افزایش پیدا کند. در این موقعیت‌ها، بدن برای کنترل استرس و اضطراب، کورتیزول زیادی ترشح کرده و ممکن است فرد به سندرم کوشینگ مبتلا شود.

با این حال، شایع ترین علت ایجاد سندرم کوشینگ که به آن یاتروژنیک نیز می‌گویند استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی (Corticosteroid) و مژسترول استات (Megestrol acetate) است. مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی، مانند پردنیزون (Prednisone) در دوزهای بالا و برای مدت طولانی می‌تواند باعث ایجاد کوشینگ اگزوژن (یاتروژنیک) شود. داروهای کورتیکواستروئیدی که در میان مردم به عنوان کورتون شناخته می‌شوند، اغلب برای موارد زیر تجویز می‌شوند:

• درمان بیماری‌های التهابی مانند لوپوس

• جلوگیری از رد عضو پس از جراحی پیوند عضو

• درمان کمر درد (تزریق دارو)

• کنترل آسم (استنشاق دارو)

• بهبود اگزما (استفاده موضعی).

البته، استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی برای درمان آسم و اگزما باعث ایجاد کوشینگ اگزوژن نمی‌شود.

علائم سندرم کوشینگ یاتروژنیک

علائم این سندرم در بین زنان، مردان و کودکان متفاوت است. هم‌چنین، در موارد پیشرفتۀ بیماری بافت چربی در صورت، قسمت فوقانی پشت (قاعدۀ گردن) و بالای ترقوه افزایش پیدا می‌کند. در صورتی که علائم زیر را تجربه می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم به دکتر فوق تخصص غدد مراجعه کنید. علاوه بر این، می‌توانید از متخصصان غدد سایت درمانکده به‌صورت آنلاین، مشاوره دریافت کنید.

1. علائم عمومی کوشینگ یاتروژنیک

شایع‌ترین علائم عمومی این سندرم عبارت‌اند از:

• افزایش وزن

• ایجاد ترک‌های پوستی (Striae) با رنگ بنفش روی سینه‌ها، بازوها، شکم و ران‌ها

• نازک شدن پوست به‌طوری که به راحتی کبود می‌شود

• خون‌مردگی زیر پوست (Ecchymoses)

• افزایش قطر مویرگ‌های زیر پوست (Telangiectasias)

• آکنه استروئیدی (آکنه‌ای که در اثر مصرف داروهای استروئیدی ایجاد می‌شود) روی صورت، قفسه سینه و کمر

• خستگی و ضعف عضلانی.

2. علائم کوشینگ یاتروژنیک در کودکان

بروز این سندرم در کودکان بسیار پایین‌تر از بزرگ‌سالان است. با این حال کودکان علاوه بر داشتن علائم عمومی، می‌توانند علائم زیر را نیز تجربه کنند:

• چاقی

• کاهش سرعت رشد آن‌ها

• فشار خون بالا.

3. علائم کوشینگ یاتروژنیک در زنان

موسسۀ ملی بهداشت (NIH)، اعلام کرده است که زنان 3 برابر سایر گروه‌ها به این سندرم مبتلا می‌شوند. علائمی که اغلب در زنان دیده می‌شوند، عبارت‌اند از:

• مرد مویی یا ایجاد موی زائد روی صورت، گردن، قفسه سینه، شکم و ران (Hirsutism)

• مشاهده طاسی با الگوی مردانه در برخی زنان

• نامنظم بودن دوران قاعدگی

• متوقف شدن دوران قاعدگی

• کاهش میل جنسی

• مشکلات ناباروری.

4. علائم کوشینگ یاتروژنیک در مردان

مردان مبتلا به این سندرم اغلب نشانه‌های زیر را تجربه می‌کنند:

• اختلال نعوظ

• از دست دادن علاقۀ جنسی

• ایجاد مشکلات باروری.

5. سایر علائم کوشینگ یاتروژنیک

یاتروژنیک علائم و نشانه‌های دیگری نیز دارد که شایع نیستند و فقط در برخی افراد دیده شده‌اند. این علائم عبارت‌اند از:

• قند خون و فشار خون بالا

• افزایش تشنگی و میزان ادرار

• سردرد

• تغییرات خلق‌وخو و افسردگی

• اضطراب و تحریک‌پذیری

• ضعیف شدن استخوان‌ها (Osteopenia)

• پوکی استخوان (Osteoporotic)

• افزایش عفونت در بدن

• اختلال در حافظه

• اقدام به خودکشی.

هم‌چنین، اغلب مبتلایان به این سندرم به‌ویژه کسانی که دوزهای بالای گلوکوکورتیکوئید (Glucocorticoid) را دریافت کرده‌اند، دچار زخم معده (Ulcers) می‌شوند. برای بهبود وضعیت معده پیشنهاد می‌کنیم به یک متخصص گوارش مراجعه کنید.

تشخیص سندرم کوشینگ یاتروژنیک

از آنجایی که بسیاری از علائم سندرم کوشینگ اگزوژن با سایر بیماری‌ها مشترک است، تشخیص آن بسیار دشوار است. به‌طور کلی، پزشک پس از معاینۀ فیزیکی از آزمایش‌های زیر برای تشخیص این سندرم استفاده می‌کند.

• آزمایش کورتیزول بدون ادرار 24 ساعته : در این آزمایش از فرد خواسته می‌شود که ادرار خود را طی 24 ساعت جمع‌آوری کرده و به آزمایشگاه تحویل دهد. میزان کورتیزول در این آزمایش بررسی خواهد شد.

• اندازه‌گیری کورتیزول بزاقی : به‌طور طبیعی، سطح کورتیزول می‌بایست از عصر به بعد کاهش پیدا کند. در این آزمایش، اواخر شب مقداری نمونۀ بزاق از فرد گرفته شده و سطح کورتیزول اندازه‌گیری می‌شود.

• تست سرکوب دگزامتازون با دوز پایین (Liddle test): در این آزمایش، هنگام عصر یک دوز دگزامتازون به فرد داده می‌شود. صبح روز بعد از فرد آزمایش خون گرفته شده و سطح کورتیزول اندازه‌گیری می‌شود.

درمان سندرم کوشینگ یاتروژنیک

اگر سطح کورتیزول در بدن فرد بالا باشد، پزشک از آزمایش‌های دیگری برای تعیین علت بالا بودن کورتیزول استفاده می‌کند. با این حال، علت بالا بودن میزان کورتیزول در کوشینگ اگزوژن رابطۀ مستقیمی با مصرف دارو دارد. بدین‌ترتیب، پزشک برای درمان این سندرم، داروهایی که علت افزایش میزان کورتیزول هستند را به‌تدریج قطع می‌کند.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی علت بروز، علائم و روش درمان سندرم کوشینگ یاتروژنیک پرداختیم. برای بهبود سریع‌تر این سندرم می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• کاهش وزن

• افزایش فعالیت بدنی

• تغییر رژیم غذایی

• مدیریت قند خون

• مصرف مکمل‌های غذایی، مانند ویتامین D.

به یاد داشته باشید که درمان دائمی این سندرم ممکن است مدتی طول بکشد؛ اما با تغییر سبک زندگی و انجام دستورالعمل‌های پزشک حتماً به نتیجۀ مطلوب می‌رسید.

برچسب ها : متخصص گوارش,متخصص غدد