راهکارهای متعددی برای تحقق این هدف ارائه‌شده است که ازجمله مهم‌ترین آنها می‌توان به هم‌افزایی میان ظرفیت‌های بخش معدن و مناطق ویژه اقتصادی اشاره کرد. بر همین اساس نیز در کشور ما منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس با تمرکز بر فعالیت در حوزه صنایع معدنی تأسیس‌شده و توسعه‌یافته است. در طول سال‌های گذشته تلاش شده تا با توسعه زیرساخت‌ها، ارائه خدمات پایدار، تسهیل عملیات صادرات و واردات با توجه به مسئولیت‌های اجتماعی برای ایجاد بستر مناسب سرمایه‌گذاری، مسیر توسعه صنایع در این منطقه تسهیل و جذاب شود. در ادامه نیز این منطقه به قطب صنایع انرژی‌بر خاورمیانه بدل شود. برای تحقق این هدف نیز از ظرفیت صادرات و واردات مواد فله، معدنی و فلزی با رعایت الزامات زیست‌محیطی بهره گرفته‌شده است. بدین ترتیب فرصتی برای توسعه ظرفیت‌های معدنی با تکیه‌بر توان منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس پدید آمده است. بر همین اساس نیز سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران به دنبال آن است که با تکیه‌بر ظرفیت‌های این منطقه، روند صادرات محصولات معدنی را تقویت و تسهیل کند.

مسیری برای پیشرفت

انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج، از مهم‌ترین دلایل احداث مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در کشور است. بااین‌وجود با نگاه کلی به عملکرد این مناطق می‌توان این‌طور ادعا کرد که هدف یادشده در عمل محقق نشده است. مهم‌ترین دلیل این امر عملکرد نامناسب مناطق آزاد فعلی و تبدیل‌شدن آنها به دروازه واردات است.باید از امتیازاتی همچون آزادی ورود و خروج سرمایه، معافیت مالیاتی و گمرکی، تضمین سرمایه خارجی، ترانزیت، امکانات خرده‌فروشی، ورود اتباع بیگانه، تسهیلات بیمه‌ای، بانکی و تسهیلاتی نظیر واگذاری زمین در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی استفاده می‌شد تا شاهد رونق صادرات باشیم.

در ادامه باید تاکید کرد که اعطای غیر هدفمند معافیت‌ها و امتیازات، وابستگی منابع درآمدی مناطق آزاد به واردات، نبود زیرساخت‌های متناسب با اهداف مولد، تعیین نامناسب وسعت و مکان‌یابی غیردقیق مناطق آزاد و عدم تمرکز بر وظایف تخصصی از اصلی‌ترین دلایل موفقیت نبودن مناطق آزاد در ایران به شمار می‌رود.

در ماده ۲۳ قانون برنامه ششم توسعه برای ایجاد مناطق آزاد تجاری صنعتی بر تعیین زیرساخت‌ها در مناطق آزاد قبل از تأسیس آن تاکید شده، اما در سال‌های اخیر مناطق آزاد در شهرها و مکان‌هایی ایجادشده که زیرساخت‌های لازم در جهت تولید، صادرات، انتقال تکنولوژی و جذب سرمایه خارجی وجود نداشته و صرفاً باهدف محرومیت‌زدایی و توسعه منطقه‌ای پیش رفته است. در کنار توسعه زیرساخت‌ها و مکان‌یابی دقیق برای رونق مناطق آزاد باید ثبات قوانین و مقررات پولی، بانکی و مقررات مربوط به صادرات، واردات و سرمایه‌گذاری، تدوین قوانین شفاف هماهنگ با استانداردهای روز دنیا و به‌صورت پایدار، ایجاد امنیت و فضای سیاسی باثبات، برقراری تعرفه‌های ترجیحی جهت تشویق و جذب سرمایه و اعطای هدفمند معافیت‌ها نیز موردتوجه مسئولان امر قرار بگیرد.

منطقه ویژه خلیج‌فارس و ظرفیت بی‌نظیر صادراتی

منطقه ویژه خلیج‌فارس از ظرفیت‌های ویژه‌ای برای تولید و صادرات برخوردار است. به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، وجیه الله جعفری معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس هیات عامل ایمیدرو در مراسم آغاز فعالیت اجرایی دو طرح تولیدی در سایت توسعه منطقه ویژه صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس، صادرات و اشتغالزایی را اولویت ایمیدرو دانست و اظهار کرد: باید منطقه ویژه خلیج‌فارس را به‌صورت ویژه تقویت کنیم چراکه این منطقه ظرفیت‌های صادراتی بی‌نظیری دارد و بسیار می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند.

 وی ضمن تاکید بر تأمین زیرساخت‌های لازم برای افزایش سرمایه‌گذاری در این منطقه، به اهمیت ایجاد توازن در هزینه‌ها و درآمدهای پروژه‌های صنعتی اشاره کرد و گفت: به دنبال این هستیم تا در روش اجرای پروژه‌ها و بستن قراردادها انعطاف‌های لازم را لحاظ کنیم و این اختیارات به مدیران منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس نیز در جهت تسهیل سرمایه‌گذاری داده‌شده است.

ذخایر جدید معدنی

جعفری در ادامه با بیان اینکه پروژه‌های پیشین باید باقدرت تمام پیگیری و تکمیل شوند، عنوان کرد: در چند سال اخیر، مجموعه ایمیدرو به‌تنهایی بیش از ۲۷ میلیارد دلار ذخایر جدید معدنی به ذخایر موجود اضافه کرده است. ۱۴ میلیارد دلار از این اکتشافات جدید مربوط به دو سال گذشته است.

وی افزود: زنجیره اکتشاف موجب می‌شود زنجیره‌های بعدی تکمیل‌تر شود. بر همین مبنا طرحی را اجرا کردیم که با فضای تجربی و علمی علاوه بر کار کردن بر روی فولاد، بر موضوع طلا و زنجیره‌های آن نیز کار کنیم.

پروژه‌های شاخص

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد: کارهای شاخص و بزرگی در کشور در دست انجام است به‌عنوان‌مثال امروز ورق ضدزنگ و ورق الکتریکی که تا پیش‌ازاین وارداتی بود در داخل تولید می‌شود و ما اگر این تولیدات را افزایش دهیم قطعاً موجب توسعه و تکمیل زنجیره‌ها خواهد شد، ضمن اینکه برای نخستین بار سیلیکون متال را تولید کردیم و این ظرفیت وجود دارد که زنجیره‌های بعدی هم تکمیل شود.

سخن پایانی

هم‌افزایی میان توان‌بخش معدن و مناطق ویژه اقتصادی، فرصت‌های اقتصادی کشور را تقویت می‌کند. چنانچه از توان یادشده برای توسعه صادرات بهره گرفته شود، می‌توان به رشد موقعیت‌های شغلی مستمر، ارتقا تولید ناخالص داخلی و همچنین ارزآوری امید داشت. صادرات گذرگاهی به‌سوی پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور است، درنتیجه نباید از ظرفیت‌های صادرات در بخش‌های مختلف غافل بود یا بی‌تفاوت از کنار آنها گذر کرد. امید می‌رود با نگاه مثبتی که در میان مدیران سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران وجود دارد، این خواسته در کوتاه‌ترین زمان ممکن حاصل شود.