در برنامه هفتم توسعه رویکرد دولت حرکت به سمت اکتشاف و سرمایه‌گذاری در معادن است، چراکه ذخایر معادن روی زمینی کشور روبه اتمام است. اتمام ذخایر روی زمین زنگ هشداری برای فعالان بخش معدن و صنایع معدنی است و آینده فعالیت آنها را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. بر همین اساس نیز انتظار می‌رود فعالان و سیاست‌گذاران عرصه معدن، زمینه فعالیت‌های عمقی را فراهم کنند.

برنامه هفتم توسعه زمینه‌ساز توسعه اکتشاف

ذخایر معادن روی زمینی روزبه‌روز در کشور روبه اتمام است. به گفته رئیس انجمن و موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در برنامه هفتم رویکرد دولت حرکت به سمت اکتشاف و سرمایه‌گذاری در معادن است، بر همین اساس در انجمن ژئوفیزیک ایران تصمیم گرفتیم که هم در این خصوص فعالیت‌های داشته باشیم و هم اینکه جامعه ژئوفیزیکی به مسئولان کشور معرفی شوند.به گزارش خبرگزاری صداوسیما، محمدرضا حاتمی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین کارهایی که در معادن انجام می‌گیرد، بحث اکتشاف است افزود: با توجه به اینکه ذخایر معادن روی زمینی کشور ما رو به اتمام است و به اکتشاف عمیق و زیرسطحی نیاز داریم، بنابراین بهترین روشی که می‌تواند برای اکتشاف زیر سطح به ما کمک کند، روش‌های ژئوفیزیک است.

وی با بیان اینکه در بحث اکتشافات باید به سطح عمق برویم گفت: ما در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران یک گروه در مقطع فوق‌لیسانس و دکتری به نام ژئوفیزیک زمین داریم که می‌توانند بازوی اجرایی توانمندی برای سازمان‌های مانند ایمیدرو و سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در بهره‌مندی از شیوه‌های ژئوفیزیک باشند. حاتمی با بیان اینکه در معادن بسیاری، همکاری‌های مشترکی بین شرکت‌های ژئوفیزیک و سازمان‌های دولتی در حال همکاری است افزود: در معادن مختلف کشور این فعالیت‌ها موردنیاز است.

وی ادامه داد: یکی از لایه‌های اطلاعاتی در زمان اکتشاف معادن لایه ژئوفیزیک است، این لایه ژئوفیزیک با روش‌های مختلف انجام می‌شود که روش‌های ظرفیتی و لرزه‌ای در حال انجام است. البته اکتشافات به‌صورت هوابرد نیز اخیرا به‌صورت پهبادی انجام می‌شود.

رئیس انجمن و موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران گفت: در کشور دانش بهره‌مندی از ژئوفیزیک وجود دارد و هم‌اکنون موسسه و شرکت‌های ژئوفیزیکی توانمندی برای اجرای طرح‌های ژئوفیزیکی در اختیارداریم. شاید در سنوات و دهه‌های گذشته این کار بیشتر توسط خارجی‌ها صورت می‌گرفت، اکنون به‌دست متخصصان داخلی و شرکت ایرانی انجام می‌شود و ملی محور است.

وی افزود: این شرکت‌ها در حال توانمندسازی خودشان هستند و حتی یکی دو تا از شرکت‌ها در خارج از کشور طرح‌های اجرا کرده‌اند و خود موسسه ژئوفیزیک نیز طرحی را چند سال پیش در کشور آذربایجان داشت.

۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن ذخیره سنگ‌آهن ایران

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: طبق آخرین آمار، میزان ذخایر سنگ‌آهن ایران 3 میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن است که البته با اکتشاف می‌توانیم میزان ذخایر را افزایش بدهیم. علیرضا شهیدی درباره میزان ذخایر سنگ‌آهن ایران افزود: این میزان ذخیره برای حدود ۱۴ تا ۱۵ سال آینده کافی است، البته به شرطی که اکتشاف جدیدی نداشته باشیم. مطمئنا اگر اکتشاف جدیدی صورت بگیرد، می‌توانیم میزان ذخیره موادمعدنی سنگ‌آهن را از این عدد نیز بیشتر کنیم، اما اگر میزان مصرفمان در مقایسه با استخراج بیشتر شود، مسلما این میزان ذخایر در زمان کمتری به اتمام خواهد رسید.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور درباره اختلاف آمار میزان ذخایر سنگ‌آهن نیز افزود: متاسفانه مراجعی که آمارها را منتشر می‌کنند باهم همخوانی ندارد، آماری که سازمان زمین‌شناسی اعلام کرده با آماری که وزارت صمت اعلام می‌کند و یا آماری که مرکز آمار ارائه می‌دهد متفاوت است و باهم همخوانی ندارد، این‌ها ضعف‌های است که در بخش آمار موادمعدنی داریم و در بخش پایش و آمایش ما را دچار بحران می‌کند، اما آماری که مرکز آمار ایران اعلام کرده حدود ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن است.

وی درباره چالش‌های تامین مواد اولیه موردنیاز صنایع نیز گفت: با توجه به اینکه مراحل اکتشاف بسیار زمان‌بر و طولانی است، اگر ما اکتشافمان را با سرعت بیشتری انجام ندهیم، با چالش‌هایی مواجه می‌شویم و با توجه به مجوزهای که در صنایع معدنی صادرشده و روزبه‌روز نیز تعداد این مجوزها بیشتر می‌شود، تامین خوراک این صنایع نیازمند استخراج و تامین موادمعدنی بیشتری است که اگر نتوانیم همزمان با رشد صنایع معدنی، اکتشاف را توسعه دهیم و ذخایر جدیدی داشته باشیم، مطمئنا در آینده با چالش مواجه می‌شویم.

شهیدی با بیان اینکه یکی از این موادمعدنی، سنگ‌آهن است که موردنیاز صنایع فولادسازی است افزود: امیدواریم بتوانیم اکتشافات خوبی در این حوزه داشته باشیم، در غیر این صورت اگر ۱۰ تا ۱۵ سال آینده اکتشاف جدیدی صورت نگیرد به نظر می‌رسد در تامین موادمعدنیِ موردنیاز با چالش‌هایی مواجه شویم.

وی درباره اتمام ذخایر سطح زمینی و حرکت به سمت اکتشافات عمقی گفت: در کلِ دنیا، موادمعدنی که در سطح زمین وجود داشته به اتمام رسیده و از سال‌های گذشته به دنبال اکتشاف ذخایر پنهان رفته‌اند.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور افزود: در سازمان زمین‌شناسی از سال ۱۳۸۰ از لایه اطلاعاتی ژئوفیزیک هوابرد استفاده کردیم تا بتوانیم اکتشاف ذخایر پنهان را نیز شناسایی کنیم و اکنون نیز از روش مغناطیس‌سنجی استفاده می‌کنیم که تا عمق ۴۰۰ متر شفافیت تصویری (رزولوشن) مناسبی را در اختیار ما قرار می‌دهد.

وی ادامه داد: با بهره‌گیری از روش‌های ژئوفیزیک هوایی در استان کردستان توانستیم آنومالی ذخایر معدنی پنهان را اکتشاف کنیم. شهیدی با بیان اینکه سازمان زمین‌شناسی از سال ۱۴۰۰ طرح‌های تحول خودش را شروع کرد گفت: بر اساس اولویت‌بندی که در حوزه اکتشاف منابع فلزی داشتیم، بخش‌هایی از کشور را مشخص کردیم و بر همین اساس استان‌های خراسان‌جنوبی، کردستان، آذربایجان غربی، قم، مرکزی و اصفهان را فعال کردیم و اکنون نیز نیروهای ما در یزد مستقر هستند و برداشت‌های زمین‌شناسی را انجام می‌دهند.

وی افزود: اکنون نیز با توجه به اینکه ما بایستی به سمت اکتشافات جدید می‌رفتیم و مقیاس کاری‌مان را در مقایسه با گذشته عوض می‌کردیم، در دوره جدید از مقیاس یک ۵۰هزارم استفاده می‌کنیم.

سخن پایانی

بی‌توجهی به اجرای فعالیت‌های اکتشافی عمیق، آینده فعالیت در حوزه معدن و صنایع معدنی را تهدید می‌کند؛ بنابراین بازنگری در سیاست‌های حاکم بر این بخش ضروری به نظر می‌رسد.