سرمایه‌گذاری و کارآفرینی انگیزه می‌خواهد
یکی از دغدغه‌های اصلی دولت، ایجاد فضای کسب‌وکار و فراهم آوردن شرایط برای فعالیت سرمایه‌گذاران، تولیدکنندگان و کارآفرینان است. تسهیل فعالیت‌ها منجر به جذب سرمایه و سرمایه‌گذار می‌شود.
به‌گفته تولیدکنندگان، تسهیل فضای کسب‌وکار، شعار تمام دولت‌ها بوده اما هیچ‌گاه عملیاتی نشده است. موانع موجود مشخص بوده و می‌توان گفت منافع دولت، اجازه تحقق آن را نمی‌دهد. بارها صحبت از دلالی و سوداگری در حوزه تولید و تجارت شده اما باز هم‌سال به سال بر حجم آن افزوده می‌شود.
حال باید دید نظر و پیشنهاد کارشناسان حوزه کسب‌وکار و فعالان صنعتی برای جذب سرمایه و کارآفرینی به دولت چیست و رئیس‌دولت سیزدهم برای تسهیل فضای کسب‌وکار در کشور باید چه مواردی را در بودجه ۱۴۰۱ لحاظ کند؟
تربیت کارآفرین
مسلم خانی، کارشناس بازار و روابط کار در پاسخ به این پرسش که دولت برای تسهیل و رونق کسب‌وکار در جهت جذب سرمایه‌گذار و حمایت از کارآفرین چه پیش‌بینی‌هایی باید در بودجه ۱۴۰۱ داشته باشد به صمت گفت: نخست اینکه دولت باید در حوزه آموزش سرمایه‌گذاری کند. در این بخش باید با برگزاری کلاس‌هایی، جوانان و فارغ‌التحصیلان جویای کار را با فرآیند کارآفرینی آشنا کرد.
وی افزود: افراد باید نخست نسبت به مفهوم واقعی این واژه آشنا باشند تا از آزمون‌وخطا و هزینه‌کردهای مازاد جلوگیری شود.
او ادامه داد: آموزش به‌عنوان زیرساخت راه‌اندازی کسب‌وکار هدفمند بسیار اهمیت دارد. خانی با بیان اینکه مدرسه و دانشگاه تاثیر شگرفی در پرورش کارآفرینان امروز و فردا و آموزش الگوها و مدل‌های کارآفرینی دارند، گفت: در این‌باره در حد پوسته اقداماتی مانند گنجاندن چند واحد محدود کارآفرینی درسی در دانشگاه انجام‌شده که البته اختیاری است.
یا در مدرسه دانش‌آموزان با موضوع کارآفرینی در حد چند درس آشنا می‌شوند اما ضرورت دارد این اقدامات گسترده‌تر شده و نظام آموزشی به سمت کارآفرینی سوق پیدا کند.
او یادآور شد: در بسیاری از کشورها موضوع مدرسه و دانشگاه کارآفرین کاملا عملیاتی شده است. اگر به این سمت حرکت کنیم، می‌توانیم امیدوار باشیم نسلی از دانش‌آموزها و دانشجویان خلاق را پرورش می‌دهیم که به‌جای اندیشیدن به کارمندی، مزدبگیری و استخدام، به خلق کسب‌وکار و ایجاد الگوهای نوین کارآفرینی می‌اندیشند.
حمایت از بنگاه‌های کوچک
این کارشناس حوزه بازار کار به دومین نکته اشاره کرد و گفت: دومین مسئله ایجاد ردیف تعرفه‌ای برای بنگاه‌های کسب‌وکارهای خرد و کوچک (SME)هاست. در حال‌حاضر دانش‌آموختگان دانشگاهی زیادی در رشته‌های گوناگون به‌دنبال راه‌اندازی بنگاه کوچک برای انجام یک حرفه هستند؛ بنابراین دولت باید در این‌باره ردیف بودجه‌ای مشخص در بودجه ۱۴۰۱ در نظر بگیرد.
وی تصریح کرد: در حال‌حاضر زنان زیادی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ظرفیت ایجاد این بنگاه‌های خرد و کوچک‌مقیاس را دارند و می‌توان با حمایت مالی به رونق این کسب‌وکارها کمک کرد.
او یادآور شد: بنگاه‌های کوچک نقش مهمی در حوزه اقتصاد و درآمدزایی دارند. تقویت و حمایت از این بخش می‌تواند کمک کند تا فعالیت‌ها در حوزه کسب‌وکار واقعی بدون دخالت سوداگران انجام شود.
ارتباط دانشگاه با بازار کار
خانی در ادامه سخنان خود به موضوع ارتباط دانشگاه با بازار کار اشاره کرد و گفت: فضای آموزشی رسمی کشور باید به سمت و سویی برود که دانشجویان بخشی از آموزش‌های خود را در فضای واقعی تولید کسب کنند.
وی ادامه داد: حضور دانشجویان در واحدهای صنعتی و تولیدی، نیاز به کمک مالی دارد که دولت باید در این‌باره پیش‌بینی‌های لازم را در بودجه دانشگاه‌ها داشته باشد.
این کارشناس روابط کار ادامه داد: کارآموزی و کارورزی هنگام تحصیل برای تربیت کارآفرین بسیار کمک‌کننده بوده و به این ترتیب عملی شدن مسائل نظری، زمینه رونق کسب‌وکار در حوزه کارآفرینی را تقویت می‌کند.
ایجاد کرسی‌های کارآفرینی
خانی با اشاره به برخی رانت‌ها و امضاهای طلایی در حوزه کار به مسئله چهارم پرداخت و عنوان کرد: زیاد شنیده‌ایم که جوانان و فارغ‌التحصیلان بیکار به نمایندگان مجلس مراجعه کرده تا آنها با استفاده از ارتباطات خود و سفارش، این افراد را در جایی مشغول کنند.
این کارشناس حوزه کار برای حل این امر به ایجاد کرسی‌های کارآفرینی در دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: یکی از پیشنهادات به دولت برای رفع این رانت‌ها و ارتباطات خارج از عرف، راه‌اندازی کرسی کارآفرینی در دانشگاه‌هاست.
او تصریح کرد: به هر روی حتی اگر بخشی از این افراد با سفارش نماینده‌ای یا مسئولی در جایی مشغول شوند باز هم تعداد زیادی هستند که همچنان جویای کار بوده و این موضوع، در آمار بیکاران کشور مشهود است.
خوشه‌سازی کسب‌وکارهای خرد
این کارشناس بازار کار در ادامه به موضوع خوشه‌سازی و شبکه‌سازی کسب‌وکارهای خرد و خانگی پرداخت و اظهارکرد: برای تقویت کارآفرینی کسب‌وکارهای خانگی هم دولت باید برنامه‌های منسجمی تدوین شود. در حال‌حاضر، زنان زیادی در منزل با راه‌اندازی کسب‌وکارهای خرد امرارمعاش می‌کنند.
او افزود: با خوشه‌سازی و شبکه‌سازی، دولت می‌توان نقش هدایتگر داشته باشد تا این کسب‌وکارها حفظ شوند و توسعه پیدا کنند.
خانی با بیان اینکه کسب‌وکارهای خرد در کشور آمار بالای را به خود اختصاص داده‌اند، عنوان کرد: بخشی از کارآفرینی برای افراد در این حوزه خواهد بود که توسعه و افزایش درآمد اقتصاد کشور از این بخش با خوشه‌سازی و شبکه‌سازی قابل‌پیگیری است.
او ادامه داد: متاسفانه کارآفرینان ما در یک نظام یا شبکه به‌هم‌پیوسته کار نمی‌کنند و این یک ضعف است. حال اگر در این زمینه یک شبکه ایجاد شود، قدرت و هم‌افزایی قوی به‌وجود می‌آید که در نظام تصمیم‌گیری، تعرفه‌گذاری و خلق محصولات جدید در الگوی نوآوری باز و نیز ده‌ها موضوع کارآفرینانه دیگر تاثیر خواهد داشت که می‌تواند ما را به یک قطب در منطقه تبدیل کند. باید برای آن بستری دیده‌شده و دولت حمایت‌های لازم را در این حوزه داشته باشد.
یارانه مشروط
این کارشناس حوزه کار و کارآفرینی در ادامه به مسئله یارانه‌ها اشاره کرد و گفت: یارانه‌هایی که دولت برای راه‌اندازی کسب‌وکارها درنظر گرفته باید سمت‌وسویی معنادار داشته باشد و به معنای واقعی ایجاد اشتغال کند. او یادآور شد: یارانه مشروط بخشی از کمک‌های دولتی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای جدید و تشویق و ترغیب افراد به کارآفرینی است.
در صورت عملیاتی شدن شاخص‌های بیان شده در بالا به‌ویژه در حوزه آموزش که حکم زیربنا را دارد، می‌توان امیدوار بود این یارانه‌ها در بستر خود هزینه شده و به ثمر نشسته است.
چگونگی تامین مالی
تحقق این ۶ شاخص به‌عنوان زیرساخت ایجاد فضای کسب‌وکار و تشویق افراد به کارآفرینی نیاز به منابع مالی زیادی دارد. مسلم خانی در پاسخ به این پرسش که با توجه به چالش کسری بودجه دولت، تامین مالی این امور باید از چه محلی انجام شود، گفت: دولت باید با انضباط مالی و بازنگری در ردیف بودجه‌ها، سرمایه موردنیاز را تامین کند. به‌عنوان مثال، برخی نهادهای موازی هر یک بودجه جداگانه‌ای دارند که باید در این‌باره بازنگری جدی در ردیف‌ها انجام شود. او ادامه داد: در حوزه ترویج و تبلیغ، سازمان‌ها و نهادهای زیادی بودجه‌های جداگانه دریافت می‌کنند.
پیشنهاد می‌شود دولت عددی مشخص برای مثلا حوزه تبلیغ و ترویج در نظر بگیرد و این عدد بین نهادهای موازی تقسیم شود. این کارشناس حوزه کار افزود: علاوه‌بر این، بودجه باید براساس عملکردها تعیین شود.
ضرورت حفظ کسب‌وکارها
خانی در ادامه با اشاره به حفظ و تقویت کسب‌وکارهای فعلی به‌جای هزینه‌کرد برای راه‌اندازی واحدهای جدیدتر، خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید عدد بالایی خواهد بود؛ بنابراین حفظ مشاغل و نگهداشت آنها هزینه کمتری برای دولت دارد. در این میان، راه‌اندازی مجدد بنگاه‌های تعطیل هم نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی است. وی تاکید کرد: از این‌رو دولت باید با برنامه‌های منسجم و اجرای آنها از ظرفیت‌های فعلی محافظت کند.
خانی در پایان گفت: درحال‌حاضر بسیاری از بنگاه‌ها با یک‌سوم و یک‌دوم ظرفیت خود در حال فعالیت هستند و ایجاد بستری برای فعال کردن تمام ظرفیت موجود این بنگاه‌ها خود حمایتی در جهت کارآفرینی و حذف سوداگری خواهد بود.
ایجاد انگیزه برای کارآفرینی
در ادامه محمود تولایی از فعال صنعت کشور درباره چگونگی حمایت از کار و کارآفرینی و رونق کسب‌وکار به معنای واقعی و خارج از دلالی و سوداگری به صمت اظهارکرد: برای جذب سرمایه، افراد باید انگیزه برای سرمایه‌گذاری داشته باشند و در حال‌حاضر این انگیزه و اشتیاق وجود ندارد.
این فعال صنعت در پاسخ به این پرسش که این انگیزه چگونه شکل می‌گیرد، گفت: حمایت واقعی دولت از صنعتگران مشوقی برای افراد در حوزه کارآفرینی خواهد بود. موانع و مشکلات کاملا مشخص است و هر دولت پیش از رای‌گیری در برنامه‌ها و شعارهای خود به حذف آنها اشاره می‌کند اما متاسفانه در عمل این سخنان به‌دلیل برخی منافع عملیاتی نمی‌شود.
او در ادامه گفت: بارها شاهد بوده‌ایم کارآفرین هنوز بنگاه کسب‌وکار خود را به‌طور کامل راه‌اندازی نکرده و به سوددهی نرسیده، بخش‌های مختلف اعم از شهرداری، اداره مالیات، تامین اجتماعی و... برای سهم خود به این بنگاه رجوع می‌کنند.
تولایی با تاکید بر اینکه مالیات فقط از بنگاه‌های رسمی اخذ می‌شود، افزود: این در حالی است که کسب‌و کارهای غیررسمی زیادی در کشور وجود دارند که به‌دلیل همین امور، فعالیت رسمی ندارند.
موانع راه‌اندازی یک کسب‌وکار
این کارشناس حوزه صنعت با اشاره به موانع راه‌اندازی یک کسب‌وکار ادامه داد: موضوعی دیگر که سبب‌شده افراد اشتیاقی برای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی در حوزه تولید نداشته باشند، موانع اداری راه‌اندازی یک بنگاه تولیدی است.
او عنوان کرد: معضلات تولید در واقع از گرفتن مجوز آغاز و در هر مرحله بیشتر و بیشتر می‌شود و در نهایت هم به سهم نهادها از این بنگاه تولیدی که هنوز به سوددهی نرسیده ختم می‌شود.
تولایی تاکید کرد: با توجه به این شرایط، افراد رغبتی به کارآفرینی در بخش تولید ندارند.
اگر دولت به‌دنبال ایجاد فضای کسب‌وکار است فقط باید افراد را با رفع موانع، تشویق به راه‌اندازی بنگاه تولیدی یا کسب‌وکاری خاص کرد. به این ترتیب، انگیزه لازم برای سرمایه‌گذار نیز به وجود می‌آید. در غیر این صورت، صحبت از کارآفرین و کارآفرینی فقط شعار خواهد بود.
سخن پایانی
ایجاد فضای کسب‌وکار، حمایت از سرمایه‌گذار و تشویق او به سرمایه‌گذاری نیازمند ایجاد اعتماد و انگیزه در افراد است. افراد برای هزینه‌کرد پول خود در حوزه کارآفرینی یا امور مولد باید افقی روشن از وضعیت آن کسب‌وکار در اختیار داشته باشند. همان‌گونه که کارشناسان حوزه‌های کارآفرینی و صنعت به آن اشاره می‌کنند، تحقق کارآفرینی و ایجاد فضای کسب‌وکار نیاز به زیرساخت‌هایی همچون آموزش، انگیزه، پرداخت یارانه و... دارد. به این ترتیب، نخست سرمایه‌گذاران با مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری انگیزه دارند و در ادامه جوانان و فارغ‌التحصیلان جویای کار با فراگیری آموزش‌های لازم، وارد حوزه کارآفرینی می‌شوند.
در حال‌حاضر مشغول شدن در یک اداره، فرهنگ مشخص جامعه ما شده و افراد به‌دنبال رابط برای اشتغال هستند. این در حالی است که مدارس و دانشگاه‌های خارجی از خیلی پیش‌تر با تغییر سیستم آموزشی، دسته‌بندی‌های مشخصی دارند. افراد و رشته‌ها براساس نیازسنجی تربیت و تدوین می‌شوند و از همان ابتدا دانش‌آموزان و دانشجویان به‌عنوان یک کارآفرین مهارت‌ها را آموزش می‌بینند. این افراد با توجه به مهارت‌های کسب‌شده، هر یک در بخشی یک کسب‌وکار راه‌اندازی می‌کنند.
تحقق چنین سیستم و فرهنگی نیاز به همراهی تمام نهادها داشته علاوه‌بر اینکه برای موفقیت به یک بانک اطلاعاتی جامع از نیازها و کاستی‌ها نیاز است.ایجاد فضای کسب‌وکار و تسهیل راه‌اندازی آن باری از دوش دولت برداشته و بزرگ‌ترین معضل اجتماعی کشور یعنی بیکاری تا حدود زیادی حل می‌شود. در این راستا، کارشناسان حوزه کار و صنعتگران به دولت پیشنهاد می‌کنند در ابتدای امر انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی را در کشور به وجود آورد و در ادامه موانع راه‌اندازی بنگاه‌ها را از میان بردارد. همچنین در ادامه با آموزش‌های لازم، افراد به‌عنوان یک کارآفرین بالقوه تربیت شوند.
