فرصتی قابل‌توجه برای ایران
فرشاد جامع اصل - کارشناس انرژی
ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام در جهان است. این کشور دارای قابلیت فنی بالایی در صنعت نفت است و طیف متنوعی از نفت خام را با ویژگی‌های متفاوت تولید می‌کند. با این حال، ایران به‌دلیل تحریم‌های اعمال‌شده توسط قدرت‌های جهانی که فروش نفت ایران را محدود یا ممنوع می‌کنند، با چالش‌های مهمی در صادرات و تجارت نفت خام خود مواجه شده بود و در دولت قبل، صادرات نفت‌خام تحت‌تاثیر تحریم‌های امریکا به سطح بسیار پایینی کاهش پیدا کرده بود و این امر منجر به کاهش چشمگیر درآمدهای نفتی ایران شده که به‌نوبه خود تاثیرات شدیدی بر اقتصاد این کشور داشته است. دولت سیزدهم در رویکرد جدیدی به‌دنبال توسعه بازارهای صادراتی خود با ابتکارات جدیدی رفت. یکی از این ابتکارات مهم، توسعه روابط با کشورهای امریکای‌جنوبی در زمینه تجارت نفت خام بود، بدین‌شکل که با ایجاد بازاری جدید برای نفت خام ایران از طریق صادرات تجهیزات و فرآیندهای پالایشگاهی به پالایشگاه‌های نیمه‌فعال کشورهای این منطقه، صادرات نفت خام خود را افزایش داد و با این راهکار توانست طی ۲۰ ماه گذشته، بیش از ۴ میلیارد دلار نفت و میعانات گازی به ونزوئلا صادر کند که راهکاری موثر برای بهبود اقتصاد ایران و افزایش درآمدهای نفتی کشور بوده است. ایران مجموعه‌ای از تجهیزات و فرآیندهای تخصصی پالایشگاهی را توسعه داده است که برای فرآوری نفت‌خام خود بهینه شده‌اند و در تیم زمینه نیاز بازار داخلی خود را به‌طورکامل پوشش داده است. این تجهیزات و فرآیندها با بومی‌سازی شدن توسط هسته‌های مهم تحقیق و توسعه در صنعت نفت به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان زمینه توسعه بازار نفت خام ایران در کشورهای امریکای‌جنوبی را فراهم کرده است. با صادرات تجهیزات و فرآیندها و استفاده از سرمایه‌گذاری‌های مستهلک‌شده این کشورها در حوزه پالایشگاهی در حال حاضر ایران به مهم‌ترین همکار ونزوئلا در بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال این کشور تبدیل شده است. نه‌تنها کشورهای امریکای‌جنوبی، به‌ویژه برزیل، کلمبیا و ونزوئلا، پالایشگاه‌های قدیمی و نیمه‌فعالی دارند که کشورهای اطراف نظیر ازبکستان، سوریه و حتی عراق نیز در زمینه پالایشگاه‌های قدیمی خود با مشکلات فناوری و تجهیزات روبه‌رو هستند که شرکت‌های توانمند ایرانی، توان صادرات تجهیزات و بازسازی و نوسازی این پالایشگاه‌ها را دارند. ایران برای نوسازی و ارتقای پالایشگاه‌های نیمه‌فعال به کمک سرمایه انسانی و همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان تولید تجهیزات پالایشگاهی بازار خوبی در این کشورها دارد. این پالایشگاه‌های نیمه‌فعال سال‌ها تحت سرمایه‌گذاری کم یا تحریم شدید غرب قرار گرفته‌اند که منجر به کاهش ظرفیت و کارآیی شده است. تجهیزات و فرآیندهای بومی‌سازی پالایشگاه ایران می‌تواند با این پالایشگاه‌ها سازگار شود و راه‌حلی مقرون به صرفه ارائه دهد که ظرفیت عملیاتی آنها را افزایش دهد و کیفیت محصولات تولیدی آنها را بهبود بخشد. ایران همچنین می‌تواند از تجربه خود به‌عنوان تولیدکننده انواع مختلف نفت‌خام برای کمک به کشورهای امریکای‌جنوبی برای تنظیم فرآیندهای پالایشی خود با انواع نفت‌خامی که تولید می‌کنند، استفاده کند. ایران با همکاری کردن با این کشورها می‌تواند به آنها در تولید محصولات باارزش کمک کند و در عین حال، تقاضا برای نفت‌خام خود را نیز افزایش دهد. از سوی دیگر، ایران با ارائه تجهیزات و فرآیندهای تخصصی توانسته است علاوه بر کمک به کشورهای امریکای‌جنوبی، در راستای بهبود کارآیی پالایشگاه‌های موجود و افزایش ظرفیت پالایش نفت خام، بازار جدیدی برای نفت خام خود نیز پیدا کند و بدین‌ترتیب یک رابطه دوسربرد را برای خود و این کشورها در زمینه توسعه همکاری‌های انرژی تقویت ببخشد و نتیجه آن نیز به‌طورکامل در افزایش فروش نفت خام ایران به ونزوئلا مشاهده می‌شود. ایران توانسته است از این رویکرد مهم طی ۲۰ ماه اخیر و پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم بیش از ۴ میلیارد دلار عواید اقتصادی دریافت کند. ایجاد بازار جدیدی برای نفت خام ایران از طریق صادرات تجهیزات و فرآیندهای تخصصی پالایشگاهی و بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال در امریکای‌جنوبی، فرصتی قابل‌توجه برای ایران است. ایران با بهره‌گیری از تخصص فنی و شرکت‌های دانش‌بنیان خود می‌تواند به نوسازی و ارتقای پالایشگاه‌های امریکای‌جنوبی کمک کند و تقاضا برای نفت‌خام خود را افزایش دهد و در عین حال، تجهیزات و فرآیندهای باکیفیت را در اختیار این کشورها قرار دهد. این رویکرد می‌تواند به تنوع بخشیدن به مبادی تجارت نفت‌خام ایران و همچنین بهبود اقتصاد ایران، افزایش درآمدهای نفتی آن و تثبیت ایران به‌عنوان تامین‌کننده قابل‌اعتماد خوراک، تجهیزات و فرآیندهای پالایشگاهی باکیفیت کمک کند.
