یک‌شنبه 16 اردیبهشت 1403 - 05 May 2024
کد خبر: 36852
نویسنده: مصطفی مهرآیین
تاریخ انتشار: 1401/12/16 04:34

بازتولید یک گفتمان درجامعه امروز

مصطفی مهرآیین جامعه‌شناس
بازتولید یک گفتمان درجامعه امروز

در عصر قاجار از زن با اصطلاحاتی همچون «منزل» یا «ضعیفه» نام برده میشد. وقتی به زن واژه ضعیفه اطلاق میشود، یعنی موجودی ضعیف که شأن پایینتری در مقایسه با مرد دارد. در همینحال از زنان برای تداوم نسل و... استفاده میشد. در همان دوران «محبوس» کلمهای دیگر برای اطلاق به زنان بود؛ تا جایی که بسیاری از زنان کشور ما ازسوی خانوادهشان با نام حبس نامگذاری میشدند. یا در گفتمان تاریخی از زن با عنوان «متعلقه» یاد میشود. متعلقه یعنی تو مال کسی هستی. در حالت کلی افراد اجازه دارند با اختیار نسبت به اموال خود رفتار کنند؛ کما اینکه شما میتوانید ماشین خود را به دیوار بکوبید و کسی از شما بازخواست نخواهد کرد. حال در جامعهای که جایگاه زن به متعلقه یا مال فرد دیگری تقلیل مییابد، اعمال خشونت علیه زنان عجیب نیست.بهبیانی دیگر میتوان اینطور ادعا کرد کلماتی که برای خواندن زنان بهکار گرفته میشوند، کردار خاص خود را میطلبند؛ در نتیجه رفتارهایی که برمبنای این کلمات شکل میگیرند، نمیتوانند فراتر از خشونت باشند. درجایی که زن حکم ضعیفه یا متعلقه را دارد، سخن گفتن از عشق و محبت عبث است.با گذشت زمان و در دوران پهلوی، واژههایی همچون «مادام، خانم، لیدی و...» در جامعه مورداستفاده قرار گرفتند و حتی جایگزین منزل و ضعیفه شدند. بدین ترتیب زن بخشی از منزلت اجتماعی خود را بهصورت محدود باز یافت. با گذشت زمان و در دوره انقلاب ۱۳۵۷، زنان نقشهای انقلابی را پذیرفتند و بدین ترتیب گفتمان مرسوم حول محور زنان تغییر کرد و همزمان شاهد تغییراتی در ادبیات دوران انقلاب در باب زنان بودیم.

در دوران جنگ دوباره جایگاه زن به خانهنشینی تقلیل داده شد که بخشی از این نگاه را باید متاثر از شرایط جنگ دانست. در ادامه، در دوره سازندگی، دوباره نگاه به زنان در جامعه دستخوش تغییراتی شد و رویکردهای فمنیستی در کشور موردتوجه قرار گرفتند، اما همزمان شاهد ورود گفتمان مدرن بهویژه گفتمان مدرن پزشکی و زیبایی به کشور بودهایم که در چنین بستری برخی واژههای نامأنوس برای اطلاق به زنان رواج یافت؛ کلماتی که بار جنسی دارند. یعنی زن در پیوند با گفتمان زیبایی، پزشکی، عمل زیبایی و... قرار گرفت؛ بهگونهای که در سالهای اخیر زیباسازی و بعد جنسی زنان بهشدت تبلیغ میشود. البته رواج این گفتمان در شرایطی است که گفتمانهای رقیب فمنیستی نیز وجود دارد و به زنان از منظر جایگاه انسانی و اجتماعی نگاه میکنند.ازمجموع موارد یادشده میتوان اینطور برداشت کرد که باوجود اینکه نوع نگاه به زن در دهههای اخیر بهبود نسبی یافته، هنوز گاهی همان نگاه تحقیرآمیز در قالبهای جدیدی بازتولید میشوند. در واقع از زن بهعنوان ابزار جنسی یاد و تمام ابعاد وجود وی به بدن او تقلیل داده میشود. در واقع گفتمان موردبحث، برخی مواقع کردارهای خشونتآمیز را بهدنبال دارد.قوانین و مقررات جامعه ما نیز آنطور که باید از زنان حمایت نمیکند و در نتیجه امکان بروز خشونت علیه زنان فراهم میشود. برای اصلاح شرایط توصیف شده باید تصویری جدید از زنان در شعر، ادبیات، فلسفه، فرهنگ، سینما و... ارائه شود. باید ابتدا نوع نگاه اجتماعی و فرهنگی به زنان اصلاح شود و همزمان قوانین و مقررات با هدف حمایت از زنان تغییر کند، اما متاسفانه همچنان زن در قالب گفتمانهای سنتی بازتولید میشود. زن بهعنوان مادری فرشتهگون توصیف میشود. این زن نماد پاکی محض است. زنی که آلوده به دنیا نیست و باید در خانه و در قلمرو همسر و فرزندان بماند. فرزند تولید و تربیت کند و درصورت عدول از این شرایط مستحق مجازات است.

 


نویسنده:
کپی لینک کوتاه خبر: https://smtnews.ir/d/39k5yx