«هیچ‌کس از آلودگی هوا ایمن نیست. سازمان ملل در روز جهانی محیط‌زیست هشدار داد که از هر ۱۰ نفر روی زمین، ۹ نفر هوای آلوده تنفس می‌کنند. براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، این مسئله به بحران جهانی مرگ تبدیل شده‌ است. هر سال حدود ۷ میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جان‌شان را از دست می‌دهند. سوزاندن سوخت‌های فسیلی برای انرژی، حمل‌ونقل و صنعت، عامل اصلی آلودگی هواست. همان‌طور که عامل گرم شدن زمین و انتشار کربن نیز سوخت‌های فسیلی هستند.» مجمع جهانی اقتصاد، چنین از آلودگی هوا و خطرات آن می‌نویسد. چنانچه آلودگی هوا سالانه ۲۲۵ میلیارد دلار از اقتصاد جهان را از بین می‌برد. اقتصاد ایران نیز هر سال ۲.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به‌دلیل آلودگی هوا از دست می‌دهد.

کاهش بهره‌وری و کیفیت زندگی

براساس یک مطالعه مشترک که از طرف بانک جهانی و موسسه معیارها و ارزیابی سلامت (IHME) انجام شده، آلودگی هوا به‌واسطه کاهش بهره‌وری و تخریب کیفیت زندگی، هزینه‌ای معادل ۵ هزار میلیارد دلار به اقتصاد جهانی تحمیل می‌کند. برآوردها حاکی از آن است که از هر ۱۰ مرگ، یکی به‌واسطه امراض ناشی از آلودگی هوا یا وخیم‌تر شدن بیماری ناشی از دسترسی نداشتن به هوای پاک به ثبت رسیده است.

 این مشکل در کشورهای در حال توسعه حادتر است. کودکان زیر ۵ سال در کشورهای در حال توسعه ۶۰ برابر بیش از کشورهای با درآمد بالا در معرض ریسک آلودگی هوا قرار دارند.

در گزارش فوق ضرر و زیان‌های اقتصادی ناشی از آلودگی‌ها از جمله هزینه‌های بهداشتی و آثار سوء بر کاهش بهره‌وری در بخش کشاورزی محاسبه نشده و اگر آنها هم لحاظ شوند، هزینه‌های واقعی در اقتصاد جهانی بیش از ۵ هزار میلیارد دلار است.

مسئله آلودگی در ایران به‌ویژه در شهرهای بزرگ نیز از اهمیت زیادی برخوردار شده و آلودگی شدید هوای تهران در هفته اخیر که می‌تواند تا ماه‌های پایانی سال نیز تداوم یابد، لزوم توجه ویژه و فارغ از راه‌حل‌های مسکن‌گونه و کوتاه‌مدت را دوچندان می‌کند.

متاسفانه سازکارهای اقتصادی نیز نه فقط در کاهش آلودگی متمرکز نشده‌اند، بلکه خود به مشوقی برای استفاده بیشتر از خودروهای آلاینده تبدیل شده اند.

آلودگی هوا هر دقیقه جان ۱۳ نفر را می‌گیرد

براساس یک مطالعه مشترک که از طرف بانک جهانی و موسسه معیارها و ارزیابی سلامت (IHME) انجام شده، آلودگی هوا به‌واسطه کاهش بهره‌وری و تخریب کیفیت زندگی، هزینه‌ای معادل ۵ هزار میلیارد دلار به اقتصاد جهانی تحمیل می‌کند. برآوردها حاکی از آن است که از هر ۱۰ مرگ، یکی به‌واسطه امراض ناشی از آلودگی هوا یا وخیم‌تر شدن بیماری ناشی از دسترسی نداشتن به هوای پاک به ثبت رسیده است.

 این مشکل در کشورهای در حال توسعه حادتر است. کودکان زیر ۵ سال در کشورهای در حال توسعه ۶۰ برابر بیش از کشورهای با درآمد بالا در معرض ریسک آلودگی هوا قرار دارند.

در گزارش فوق ضرر و زیان‌های اقتصادی ناشی از آلودگی‌ها از جمله هزینه‌های بهداشتی و آثار سوء بر کاهش بهره‌وری در بخش کشاورزی محاسبه نشده و اگر آنها هم لحاظ شوند، هزینه‌های واقعی در اقتصاد جهانی بیش از ۵ هزار میلیارد دلار است.

مسئله آلودگی در ایران به‌ویژه در شهرهای بزرگ نیز از اهمیت زیادی برخوردار شده و آلودگی شدید هوای تهران در هفته اخیر که می‌تواند تا ماه‌های پایانی سال نیز تداوم یابد، لزوم توجه ویژه و فارغ از راه‌حل‌های مسکن‌گونه و کوتاه‌مدت را دوچندان می‌کند.

متاسفانه سازکارهای اقتصادی نیز نه فقط در کاهش آلودگی متمرکز نشده‌اند، بلکه خود به مشوقی برای استفاده بیشتر از خودروهای آلاینده تبدیل شده‌اند.

آلودگی هوا هر دقیقه جان ۱۳ نفر را می‌گیرد

براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، آلودگی هوا هر ساعت ۸۰۰ نفر را به کام مرگ می‌کشد؛ به‌بیانی دیگر، هر دقیقه ۱۳ نفر جان خود را به‌خاطر آلودگی هوا از دست می‌دهند. آلودگی هوای خانگی نیز هر سال باعث مرگ ۳.۸ میلیون نفر می‌شود. اغلب این مرگ‌ها در کشورهای در حال توسعه اتفاق می‌افتد که ۶۰ درصد آن نیز در میان زنان و بچه‌هاست.

۹۳ درصد کودکان جهان، در مناطقی که هوای آن آلوده است، زندگی می‌کنند. ۹۷ درصد شهرهای جهان در کشورهای دارای درآمد پایین و متوسط، دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت را برای سطح کیفیت هوا رعایت نمی‌کنند. در کشورهایی با درآمد بالا نیز، ۲۶ درصد شهرها این دستورالعمل‌ها را اجرا نکرده‌اند.

در امریکا، آلودگی هوا هر سال ۵ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را از بین می‌برد. این رقم در سال ۲۰۱۴، ۷۹۰ میلیارد دلار بود.

یک گزارش بانک جهانی باعنوان «گزارش ۲۰۱۹ وضعیت هوای جهان» نشان می‌دهد ۴ میلیارد نفر از مردم جهان در شرایط آب‌وهوایی ناسالم زندگی می‌کنند که براساس این تحقیق، ایران نیز یکی از کشورهایی با بیشترین میزان آلودگی هوا به‌شمار می‌آید.

رابطه آلودگی هوا با اقتصاد

نیویورک‌تایمز در گزارشی می‌نویسد: «مطالعات زیادی اثبات می‌کنند که آلودگی هوا، روی آموزش و درآمدهای اقتصادی اثر مستقیم دارد. زمانی که حال فردی بد باشد، عملکردش در مدرسه و دانشگاه یا در محیط کار با اختلال مواجه می‌شود. همین اختلال، بهره‌وری را کاهش می‌دهد. از طرف دیگر، اگر عملکرد فرد در مدرسه و محیط کار به‌دلیل مشکلات سلامتی ایجاد شده باشد، تهدید آن بلندمدت است و روی بهره‌وری آموزشی و اقتصادی اثر بلندمدت دارد.»

طی سال‌های اخیر، آلودگی فزاینده هوا یکی از اصلی‌ترین چالش‌های کل جهان بوده‌است. این چالش تنها سلامت و جان انسان‌ها را درگیر نمی‌کند، بلکه سالانه ۲۲۵ میلیارد دلار از اقتصاد جهان را نیز از بین می‌برد و بیشترین آسیب را نیز کشورهای جنوب آسیا تجربه می‌کنند.

مطالعات جدید سازمان همکاری و اقتصاد بین‌المللی درباره آلودگی هوا و اثرات اقتصادی آن، نشان داده هر سال میلیاردها دلار از اقتصاد جهان به‌خاطر آلودگی هوا از بین می‌رود و حجم آن تا سال ۲۰۶۰، چندین برابر خواهد شد.

این سازمان می‌نویسد: «آلودگی هوا روی سلامتی انسان و کشاورزی اثر می‌گذارد؛ به همین ترتیب، طیفی از اثرات را ایجاد می‌کند. در دهه‌های پیش رو، این اثرات گسترده‌تر خواهد شد. افزایش فعالیت‌های اقتصادی و تقاضای انرژی منجر به افزایش شدید آلودگی هوا خواهد شد. افزایش انتشار اوزون و  PM۲.۵ تاثیرات جدی بر اقتصاد خواهد داشت. برآورد می‌شود هزینه‌های آلودگی هوا تنها در منطقه OECD از ۲۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ به ۱۷۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۶۰ برسد. همچنین در سال ۲۰۶۰ تعداد روزهای از دست رفته کار به‌خاطر آلودگی هوا که روی بهره‌وری نیروی کار اثر مستقیم دارد، به ۳.۷ میلیارد در سطح جهان می‌رسد.

در ایران مطالعات دقیقی برای برآورد هزینه اقتصادی آلودگی هوا انجام نشده است. محسن طباطبایی، دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران گفته بود هزینه آلودگی هوای تهران در سال ۹۱، براساس واقعی‌سازی قیمت‌ها با نرخ تورم، ۶ هزار میلیارد و ۶۷۰ میلیون تومان برآورد شده بود.

براساس گزارش بانک جهانی نیز هر سال ۲.۳ درصد تولید ناخالص داخلی ایران به‌خاطر آلودگی هوا از بین می‌رود و ۲۱ هزار نفر به‌خاطر این آلودگی جان خود را از دست می‌دهند. همچنین براساس گزارش بانک جهانی، آلودگی هوا برای خاورمیانه و شمال افریقا ۹ میلیارد دلار هزینه دارد که بیشترین آن، متوجه ایران و مصر است.

سخن پایانی

تجارب جهانی و استمرار هرساله مشکل آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ کشور لزوم یک نگاه سیستماتیک و تدوین یک سیاست همه‌جانبه به‌دور از راه‌های کوتاه‌مدت و بی‌اثر را ضروری می‌سازد. حل مسئله آلودگی هوای تهران راهی جز بهره‌گیری از سازکارهای اقتصادی به‌منظور پرهزینه ساختن استفاده از خودروهای شخصی از طریق افزایش نرخ سوخت و اعمال عوارض بر خودروها در شهرهای پرتردد کشور ندارد و با انتظار کشیدن برای وزش باد یا ریزش نزولات آسمانی، در بر همان پاشنه قدیمی خواهد چرخید.