شتاب قابل‌توجه علوم و تخصص‌های گوناگون در تمام زمینه‌ها، پیشرفت هر روزه دانش و تکنولوژی، پیچیدگی سازمان‌ها، تغییر مداوم موقعیت‌های شغلی، تلاش و انگیزه کارکنان برای ترفیع، اصلاح عملکرد شغلی، نیاز به افزایش بهره‌وری نیروی انسانی و... ضرورت‌های آموزش به نیروی انسانی را بیش از پیش تقویت می‌کند. توجه به آموزش کارکنان، زمینه افزایش رضایت شغلی آنها را فراهم می‌کند و به همگام‌سازی دانش و توان نیروی انسانی در سازمان منتهی می‌شود، حوادث کار را کاهش می‌دهد و مسیر تغییر و تحولات سازمان را تسهیل می‌کند. با این وجود، آموزش در نگاه نخست هزینه‌بر و زمان‌بر است و درنتیجه در کشور ما آموزش نیروی انسانی آن‌قدر که باید و انتظار می‌رود، موردتوجه قرار ندارد و همین موضوع نیز چالش‌های بسیاری را ایجاد می‌کند. حال اگر تاثیر آموزش بر عملکرد صنایع در بلندمدت ارزیابی شود، متوجه آثار مثبت آن خواهیم شد؛ بنابراین تجدیدنظر در این شرایط، گامی ضروری در مسیر توسعه اصولی عملکرد صنایع است. در ادامه انتظار می‌رود مسیر آموزش افراد در کشور نیز از پایه موردبازنگری قرار گیرد.

ضرورتی برای رشد کیفی عملکرد کارکنان

منصور یزدی‌زاده، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت و درباره اهمیت و نقش آموزش نیروی انسانی در حوزه‌های گوناگون، اظهار کرد: آموزش در همه عرصه‌ها به‌عنوان یک ضرورت موردتوجه قرار دارد. حوزه معدن و صنایع معدنی نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ بنابراین آموزش به‌عنوان فاکتوری اساسی و موثر در رشد کیفی عملکرد کارکنان که حکم سرمایه‌های انسانی یک مجموعه را دارند، اهمیت می‌یابد.

این فعال صنعت فولاد افزود: آموزش مختص یک سن، دوره یا مکان خاص و ویژه نیست. امروزه در سراسر جهان، افرادی که به گذراندن دوره‌های دانشگاهی حتی در مراکز معتبر دنیا بسنده کرده باشند و ۵ سال از زمان آموزش آنها گذشته باشد را بدون دانش و تخصص لازم ارزیابی می‌کنند، مگر آنکه فرد توأم با کار، آموزش را هم موردتوجه قرار داده باشد. به همین دلیل نیز دوره‌های آموزشی حین خدمت به‌شدت جدی گرفته می‌شود و ارتقای شغلی افراد را موکول به گذراندن این دوره‌ها می‌کنند.  یزدی‌زاده گفت: استانداردهای آموزشی در سطح بین‌المللی تا حد زیادی مشابه هم هستند، هرچند کیفیت برگزاری این دوره‌ها با هم متفاوت است. با این وجود، در کشور ما فرهنگ ضرورت گذراندن این دوره‌ها آن‌چنان فراگیر نشده و به همین دلیل برای برگزارکننده و فراگیر بیشتر جنبه رفع تکلیف دارد. وی افزود: به همین دلیل، این دوره‌ها در کشور ما آن‌طور که باید جدی گرفته نمی‌شود و تنها آنهایی که علاقه‌مند هستند به توان علمی و تخصصی خود اضافه کنند، منتظر برگزاری دوره‌های عمومی نمی‌شوند و گاه خودشان از جیب برای ارتقای سطح دانش خود هزینه می‌کنند. این فعال صنعت فولاد در ادامه تاکید کرد: با توجه به کاستی‌های یادشده در کشور، موضوع مدیریت دانش نیز متاثر از موارد گفته شده آن‌قدرها فراگیر نشده است. شرکت‌های پیشرو اندکی هستند که با اعتقاد راسخ به این موضوع پرداخته و سعی در بهره‌مندی از مزایای مدیریت دانش دارند.

وی افزود: یکی دیگر از موانع فراگیری مدیریت دانش، نگرانی از امنیت شغلی است. در کشور ما فرهنگ جانشین‌پروری که متاثر از همین موضوع است، فراگیر نشده و نسبت به آن بی‌توجهی می‌شود. بیشتر افراد سعی می‌کنند دانش اندوخته خود را برای خود نگهدارند و به صورت آبشاری همه فوت‌وفن‌های کار را به زیردستان خود انتقال ندهند، تا مبادا کار خود را از دست دهند.

یزدی‌زاده در ادامه تاکید کرد: گذراندن دوره‌ آکادمیک، دوره‌های عملی و همچنین حین خدمت، لازم و ملزوم هستند. دوره آکادمیک دوره مقدماتی به‌شمار می‌رود، چراکه تئوری به‌تنهایی کاربرد ندارد. دوره‌های کارگاهی و عملی، دوره‌های مکمل برای آغاز کار و دوره‌های حین کار و خدمت تکمیلی هستند؛ بنابراین نمی‌توان گفت کدامیک اهمیت بیشتری دارند.

این فعال صنعت فولاد در ادامه با اشاره به رابطه میان دانشگاه و صنعت و تاثیر آن بر فرآیند آموزش نیروی انسانی افزود: در کشور ما، رابطه دانشگاه و صنعت بیشتر از اینکه عملیاتی و کاربردی باشد، جنبه نمایشی به خود گرفته و رفع تکلیفی عمل می‌کند و هنوز بالغ نشده است. در این‌ زمینه، بارها‌وبارها آسیب‌شناسی انجام ‌شده، اما جز در موارد معدود توفیق زیادی در این زمینه نداشته‌ایم.

وی در ادامه تاکید کرد: شرایط اقتصادی کشور در طول سال‌های اخیر به‌شدت ضعیف شده و در چنین شرایطی، افراد ناچار هستند بدون توجه به کیفیت کار و ارتباط آن با تحصیلاتشان، یک موقعیت شغلی را بپذیرند و بیشتر به‌دنبال انجام کار برای کسب معیشت هستند و همین موضوع از کیفیت عملکردی صنایع می‌کاهد.

فرصتی برای توسعه عملکردی سرمایه‌های انسانی

حسن حسینقلی، فعال بخش معدن و صنایع معدنی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در عصر حاضر از کارکنان یک مجموعه با عنوان سرمایه‌های انسانی یاد می‌شود؛ بنابراین آموزش نیروی انسانی اهمیت ویژه‌ای دارد و فرصتی برای توسعه عملکردی کارکنان فراهم می‌کند.

حسینقلی گفت: با این وجود، اساس آموزش در کشور ما با ایرادات ویژه‌ای همراه است؛ یعنی آموزش کافی و متناسب با نیازهای صنعت به افراد داده نمی‌شود؛ درنتیجه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از کارآمدی کافی برای در اختیار گرفتن مشاغل به‌ویژه در حوزه‌های معدنی و صنعتی برخوردار نیستند و همین موضوع نیز عملکرد آنها را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد.

وی افزود: در موارد متعددی شاهد پذیرش تعداد قابل‌توجهی از دانشجویان در رشته‌های تخصصی هستیم که کشور به آنها نیازی ندارد. به‌عنوان‌مثال، تعداد پذیرفته‌شدگان رشته زمین‌شناسی به‌مراتب بالاتر از نیاز کشور به این رشته است. همین دانشجویان نیز آموزش‌های تخصصی لازم را نمی‌بینند و درنتیجه برای شروع فعالیت خود با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهند شد؛ بنابراین تجدیدنظر در الگوهای آموزشی کشور ضروری به‌نظر می‌رسد.

این فعال بخش معدن و صنایع معدنی در پاسخ به سوالی مبنی بر آموزش نیروی کار حین فعالیت گفت: بسیاری از صنایع و شرکت‌های فعال در بخش معدن و صنایع معدنی از توان مالی کافی برخوردار نیستند و در چنین شرایطی، آموزش نیروی انسانی عملا نادیده گرفته می‌شود.

حسینقلی افزود: آموزش نیروی انسانی موجب می‌شود افراد بتوانند متناسب با تغییرات سازمانی و به‌طور موثر، فعالیت‌هایشان را ادامه دهند و بدین‌ترتیب، امکانی برای تحقق اهداف سازمانی فراهم می‌شود.

این فعال بخش معدن و صنایع معدنی گفت: با این وجود، آموزش نیروی انسانی برای بسیاری از کارفرمایان پرخرج به‌شمار می‌رود. به‌ویژه آنکه حضور کارکنان در دوره‌های آموزشی منجر به صرف زمان کار می‌شود؛ بنابراین در نگاه نخست این‌طور به‌نظر می‌رسد که آموزش به‌منزله به تعویق افتادن فرآیند تکمیل پروژه‌ها خواهد بود. با این وجود، آموزش به نیروی انسانی در نهایت به نفع سیستم خواهد بود و باید به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری ارزشمند موردتوجه و ارزیابی قرار گیرد.

وی در ادامه و در تشریح مزیت‌های آموزش گفت: رفع نقاط ضعف و بهبود عملکرد کارکنان از مهم‌ترین مزیت‌های آموزش به نیروی انسانی است. با آموزش در واقع فرصتی برای ارتقای توانمندی و مهارت‌های افراد فراهم می‌شود و کارگری که آموزش‌های لازم را دیده، عملکرد به‌مراتب بهتری در شغل خود خواهد داشت.

حسینقلی در پایان گفت: با توجه به موارد یادشده انتظار می‌رود برای بهبود عملکرد نیروی انسانی فعال در حوزه‌های گوناگون و به‌ویژه بخش معدن و صنایع معدنی، تجدیدنظری اساسی در اصول آموزش به افراد انجام شود؛ یعنی در درجه نخست سیستم آموزشی کشور اصلاح و بر پایه نیازهای صنعت کشور، مجددا برنامه‌ریزی شود. سپس آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای به‌عنوان اصلی اساسی در صدر آموزش به افراد قرار گیرند و در ادامه صنایع و معادن بخشی از هزینه‌های خود را به آموزش نیروی انسانی حین کار اختصاص دهند. بدون تردید تغییرات یادشده از یک‌سو امکانی برای رشد و تعالی کارکنان مجموعه‌ها فراهم می‌کند و در همین حال، فرصتی برای ارتقای سطح عملکردی کارکنان یا به بیان دیگر، ارتقای سطح بهره‌وری آنهاست.

سخن پایانی

آموزش نیروهای انسانی، یک وظیفه اساسی در سازمان‌ها و نهادهای گوناگون است و انتظار می‌رود به‌عنوان فرآیندی مداوم و همیشگی موردتوجه قرار گیرد. کارکنان در هر سطحی از سطوح یک شرکت یا صنعت، اعم از مشاغل ساده تا پیچیده و حتی مدیریتی، نیازمند آموزش و کسب دانش و مهارت‌های جدید هستند. در واقع از افراد انتظار می‌رود اطلاعات و مهارت‌های جدیدی برای اجرای موفقیت‌آمیز وظایف خود فرابگیرند. آموزش می‌تواند به‌عنوان راهکاری مطمئن در راستای بهبود کیفیت و حل مشکلات حاکم بر عملکرد صنایع گوناگون موردتوجه قرار گیرد؛ درنتیجه فقدان آموزش، چالش‌های بسیاری در مسیر فعالیت صنایع ایجاد می‌کند؛ بنابراین آموزش نیروی انسانی صنایع، مهم‌ترین اقدام اجرایی مدیران و سیاست‌گذاران است و چنانچه فرصتی برای برقراری تعامل میان صنایع و دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز تولید علم فراهم شود، این‌گونه مشکلات برطرف خواهند شد.