آینده غیرقابل پیش‌بینی بازار سهام

هفته گذشته، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در مصاحبه‌ای ضمن اشاره به عملکرد سازمان بورس، وضعیت آن را مثبت ارزیابی کرد. وی تعیین سقف قیمتی برای نرخ خوراک صنایع و پتروشیمی‌ها را اقدام مثبت سازمان بورس ارزیابی کرد که تاثیر مثبتی بر عملکرد و به‌دنبال آن سودآوری صنایع داشت. سازمان بورس در دوره جدید تلاش کرد اعتماد از دست رفته و همزمان کارآمدی، شفافیت و پیش‌بینی‌پذیری را به بازار سرمایه بازگرداند. برای بررسی عملکرد بازار سرمایه با فعالان بورس تهران گفت‌وگو کرده‌ایم. به اعتقاد این کارشناسان، بورس تهران در یک سال گذشته عملکرد مثبتی داشته، با این وجود انتقادهایی به عملکرد آن وارد است. البته نباید از ذکر این نکته غافل بود که در موارد متعددی، تصمیمات دولت، اثرات منفی ماندگاری را به بورس تهران تحمیل کرده، اما سازمان بورس از توان لازم برای مقابله با این تصمیمات، برخوردار نیست. این کارشناسان تاکید دارند نبود دورنمای روشن از آینده و نتایج مذاکرات برجام، از مهم‌ترین ابهاماتی بود که بر عملکرد بورس سایه انداخته است. در همین حال، روند رو به رشد بهای گاز در اروپا، رکودی که اقتصاد جهان را تهدید می‌کند و همچنین سیاست‌های دستوری دولت، از دیگر ریسک‌هایی هستند که عملکرد بورس را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

ریسک‌های غیرقابل پیش‌بینی

مهدی سماواتی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار سرمایه از سال ۱۳۹۹ با مشکلات بسیاری روبه‌رو شد که بسیاری از این مشکلات از عملکرد اشتباه دولت‌ها نشأت گرفته‌ است. با این وجود، سازمان بورس به‌عنوان نهاد حامی حقوق سهامداران، وظیفه دارد در روند سیاست‌گذاری خود از حقوق صاحبان سهام حمایت

کند.

وی افزود: تلاش سازمان بورس برای تعیین سقف ریالی نرخ گاز سوخت صنایع و همچنین خوراک پتروشیمی‌ها، از وارد آمدن خسارت‌ چند ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی به صنایع و تعطیلی بسیاری از آنها جلوگیری کرد. این سیاست به‌ویژه در شرایطی اثرگذار شد که به‌دنبال حمله نظامی روسیه به خاک اوکراین و بروز تنش در اروپای شرقی، تامین گاز کشورهای اروپایی توسط روسیه، با چالش‌های بسیاری روبه‌رو شد. این تنش‌ها، زمینه‌ساز رشد قابل‌توجه بهای گاز در جهان و به‌ویژه کشورهای اروپایی شد. با این وجود باید تاکید کرد که ایران جزو بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گازی جهان است و انتظار می‌رود این تنش‌ها، تاثیری بر قیمت گاز مصرفی صنایع ما نداشته باشد. خوشبختانه این موضوع در سال گذشته و به‌دنبال اعتراضات گسترده فعالان صنعتی و فعالان بازار سرمایه موردتوجه قرار گرفت و از بروز خسارت‌های جدی به صنایع کشور در سال جاری جلوگیری کرد؛ بنابراین می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که سیاست‌گذاری درست و حمایت سازمان بورس از فعالان صنعتی، تاثیر بسزایی در تضییع نشدن حقوق آنها دارد.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: البته انتقادهایی به عملکرد سازمان بورس وارد است. این سازمان می‌توانست در برخی حوزه‌ها که اختیار عمل دارد، تصمیمات درست‌‌تری اتخاذ کند. با این وجود، نباید از ذکر این نکته غافل بود که این سازمان در بسیاری از حوزه‌های مهم اقتصادی کشور که بر عملکرد بورس نیز اثرگذار هستند، نقشی ندارد.

سماواتی تاکید کرد: بسیاری از چالش‌های کنونی بازار سرمایه از عملکرد اشتباه دولت نشأت می‌گیرد، اما سازمان بورس به‌عنوان متولی بازار سهام از قدرت کافی برای رویارویی با این شرایط، برخوردار نیست. به‌عنوان مثال، در طول ماه‌های گذشته یکی از شرکت‌های زیرمجموعه دولتی، اقدام به شاخص‌سازی سهام در بورس تهران کرده است. این مجموعه‌های بزرگ، عموما از پشتوانه دولت برخوردارند و سازمان توان کافی برای رویارویی با اقدامات آنها را

ندارد.

وی افزود: شاخص‌سازی به ضرر سهامداران است، چراکه تحلیل شرایط بورس و برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری در بازار را دشوار می‌کند. در همین حال، زمان بازگشت ثبات به بازار را طولانی خواهد کرد. علاوه بر این، با اجرای اقداماتی همچون شاخص‌سازی، شاهد از بین رفتن اعتماد مردم و حاکم شدن ترس بر بازار خواهیم بود.

این کارشناس بورس گفت: البته سازمان بورس، وظیفه مقابله با این شرایط و شاخص‌سازی‌ها را دارد، با این وجود، قدرت نهادهایی که چنین اختلالاتی را در بازار ایجاد می‌کنند، به مراتب بیشتر است.

وی در ادامه و در ارزیابی سیاست سازمان بورس برای بازگشت کارآمدی، شفافیت و پیش‌بینی‌پذیری بازار اظهار کرد: اقتصاد ما از پیش‌بینی‌پذیری لازم برخوردار نیست و مسئولان سازمان بورس نیز توانایی لازم برای تحقق این هدف را ندارند. در طول ماه‌های گذشته، تمام تصمیمات کلان اقتصادی به نتایج مذاکرات برجام و رفع تحریم‌ها گره خورده؛ بنابراین با توجه به ابهاماتی که بر اقتصاد کشور سایه انداخته، برنامه‌ریزی برای آینده به‌شدت دشوار شده

است.

سماواتی در پایان گفت: دورنمای بورس تهران در چند ماه آینده، روشن نیست، اما پیش‌بینی می‌شود عملکرد بورس در سال‌های آینده در مقایسه با سایر بازارهای موازی بورس، مثبت باشد. در واقع با گذشت یک بازه زمانی حدود ۳ ساله، روزهای درخشانی در انتظار بورس تهران خواهد بود.

نهادی برای حمایت از سهامداران بورسی

یاسر فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: سازمان بورس به‌عنوان نهاد ناظر، مسئولیت حفاظت از جامعه سهامداری و حقوق سهامداران بازار سرمایه را بر عهده دارد. این سازمان در یک سال گذشته، اقدامات متعددی را برای حمایت از سهامداران اجرایی کرده است. بر همین اساس نیز بارها شاهد نامه‌نگاری رئیس این سازمان به مسئولان، با هدف هشدار نسبت به اثرات تصمیم‌گیری‌هایشان بوده‌ایم، چراکه در موارد متعددی سیاست‌های اتخاذشده از سوی مسئولان، زمینه‌ساز ضرر و زیان سهامداران است؛ بنابراین تجدیدنظر در این تصمیمات، ضروری به‌نظر می‌رسد.

فلاح افزود: البته با وجود تذکرات سازمان بورس، سیاست‌گذاران در موارد متعددی بدون توجه به نظرات کارشناسان، تصمیم‌گیری می‌کنند. چنانچه رئیس سازمان بورس به‌عنوان نماینده سهامداران به عضویت شورای‌عالی بورس درآید، امکانی برای رفع این مشکلات فراهم می‌شود. در واقع، چنانچه رئیس سازمان بورس، عضو شورای اقتصادی دولت باشد، می‌تواند سایر اعضای این شورا را قبل از تصمیم‌گیری نسبت به عوارض این سیاست‌ها در قبال صنایع و سودآوری آنها، آگاه کند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: در موارد متعددی شاهدیم که تصمیمات اتخاذشده از سوی وزارتخانه‌های نفت، صنعت، معدن و تجارت، جهادکشاورزی و... بر عملکرد بورس اثرگذار هستند؛ بنابراین انتظار می‌رود از این تصمیم‌گیری‌های جزیره‌ای دوری شود تا در نهایت شاهد اثرات منفی آن بر عملکرد بورس تهران نباشیم.

این کارشناس بورس در ادامه و در ارزیابی تلاش سازمان بورس و اولویت‌های این سازمان برای ارتقای کارآمدی، شفافیت و پیش‌بینی‌پذیری، گفت: اقتصاد از متغیرهای گوناگون کلان اقتصادی داخلی و خارجی تاثیر می‌پذیرد. این متغیرها، عملکرد شرکت‌های بورسی و به‌دنبال آن، سودآوری آنها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این متغیرها در فضای اقتصادی کشور ما به مراتب متعددتر هستند؛ بنابراین سازمان بورس نمی‌تواند در جهت پیش‌بینی‌پذیری بازار، اقدامات کارآیی را ترتیب دهد.

فلاح با اشاره به حمله نظامی روسیه به خاک اوکراین در ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۲، اظهار کرد: به‌دنبال تشدید تنش در اروپای شرقی، شاهد رشد قابل‌توجه بهای گاز در بازارهای جهانی و به‌ویژه اتحادیه اروپا بودیم. اما این شرایط جزو ریسک‌های غیرقابل پیش‌بینی هستند و مدیریت این فاکتورها از عهده سازمان خارج است. با توجه به آنکه در آستانه ماه‌های سرد سال قرار داریم، تامین انرژی برای کشورهای اروپایی با توجه به مشکلات میان این روسیه و کشورهای اروپایی، به چالشی جدی بدل شده است.

صنایع تا حدی توان تحمل رشد قیمت انرژی را دارند و چنانچه قیمت انرژی از حدی بالاتر برود، صنایع ناچار به توقف تولید خود خواهند بود و بدین‌ترتیب رکود بر اقتصاد حاکم خواهد

شد.

وی با اشاره به اختیارات سازمان بورس گفت: این سازمان در یک سال گذشته برای بهبود ریزساختارهای حاکم بر بازار سرمایه، اقدامات مثبتی را اجرایی کرده است. کما اینکه در ماه‌های گذشته، دامنه نوسان بازار به شکل گام‌به‌گام افزایش یافته است. با این وجود، این ابزارها اثرگذاری محدودی دارند.

این کارشناس بازار سرمایه در پایان و در ارزیابی عملکرد بورس تهران، اظهار کرد: بورس تهران در هفته‌های گذشته در تعلیق مذاکرات برجامی بوده است.

در همین حال، قیمت کامودیتی‌ها در بازار جهانی، قیمت دلار در بازار داخلی و همچنین سیاست‌های دولت در روند قیمت‌گذاری محصولات، بر عملکرد بورس اثرگذار است. در واقع شرایط یادشده ابهامی را بر عملکرد بازار گسترانده‌ است و بدین‌ترتیب سرمایه‌گذاران نمی‌دانند در سمت خرید قرار بگیرند یا فروش.

سخن پایانی

اقتصاد ما با وضعیت مبهمی روبه‌رو است، در چنین شرایطی، سیاست‌گذاری برای آینده ممکن به‌نظر نمی‌رسد. طولانی‌شدن مذاکرات برجام، یکی از مهم‌ترین عواملی است که دورنمای بورس تهران را با ابهام گسترده روبه‌رو می‌کند. طولانی شدن جنگ میان روسیه و اوکراین نیز بر عملکرد بازارهای کالایی و انرژی تاثیر گذاشته است. از آنجاکه گروه‌های وابسته به فلزات و انرژی در بورس ما، اثرگذاری بالایی دارند، آینده بورس تهران روشن نیست و نمی‌توان به‌آسانی برای آینده این بازار برنامه‌ریزی کرد. انتظار می‌رود در چند سال آینده، این ابهامات برطرف شود و شاهد بازگشت دوباره بورس به مدار صعودی باشیم.