افزایش مهارت روستاییان با تمرکز بر صنایع خرد
وحید وزیریراد ـ مدیر صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان قم
تحقق اقتصاد مقاومتی و توسعه روستایی با ایجاد صنایع کوچک و خرد روستایی در حاشیه روستاها امکانپذیر است که بهدنبال آن یک زنجیره هماهنگ اشتغال را ایجاد کنیم که بتواند پشتیبان مشاغل خانگی روستایی شود. هدف ما از ایجاد مشاغل خرد روستایی در حاشیه روستاها این است که روستاییان مجبور نباشند برای اشتغال به شهرکهای صنعتی خارج از بخش خود بروند و روزانه با رفتوآمد ۸۰ کیلومتری روبهرو باشند. اگر این صنایع کوچک خرد روستایی در حاشیه روستاها ایجاد شوند، هم باعث رونق اقتصادی میشوند و هم مقیاس یادگیری روستاییان را در موضوعهای مهارتی بالا میبرند، یعنی از یک کارگر ساده به یک کارگر مهارتی و مولد فرصت شغلی تبدیل میشوند که یکی از بهترین راههای آن تکیه بر صنایع تبدیلی و تکمیلی در مقیاس خرد است. در صنایع تبدیلی و تکمیلی، امکان ایجاد زنجیره ارزش تولیدات روستاییان با برند (نشان) حلال وجود دارد و قم نیز این ظرفیت را دارد که مورداستقبال جامعه هدف واقع و از آنجایی که صنایع تبدیلی و تکمیلی با رویکرد تولید و مصرفگرا همراه است، ابتدا با اولویت تولیدات قم و سپس محصول سایر استانها امکان فرآوری و بستهبندی آن در قم فراهم شود.
یکی از راههای کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و افزایش بهرهوری تولید، استفاده از ظرفیتهای صنایع تبدیلی و تکمیلی موجود در روستاهای کشور است. اولویتهای سرمایهگذاری صنعتی در بخش صنایع کوچک تبدیلی در استانی نظیر قم بعد از کار کارشناسی و تایید وزارتخانه، مشخص شده. این اولویتها شامل بستهبندی و فرآوری تخممرغ، گوشت سفید و قرمز، انواع میوهها بهویژه انار، انگور، پسته، سبزی و سیفی، آجیل و خشکبار و انواع گیاهان دارویی است. ساخت سردخانه کنترل اتمسفریک CA و زیر صفر، کودهای بیولوژیک بهاستثنای ورمی کمپوست به دلیل اینکه بازار این کود اشباع شده و فناوریهای جدیدی هم آمده و طرحهای صنایع تبدیلی که بیش از ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند، از دیگر اولویتهای سرمایهگذاری در بخش صنایع کشاورزی قم بهشمار میروند. توسعه و تکمیل زنجیرههای تولید صنعت طیور با هماهنگی کارگروه زنجیره مذکور که در وزارتخانه تشکیل شده، از دیگر اولویتهای سرمایهگذاری در بخش صنایع کشاورزی در کشور است. این طرح در قالب اختیارات و وظایفی که وزارت جهاد کشاورزی به سازمان جهاد کشاورزی استان اعلام کرده، شکل گرفته و با مشخص کردن اولویتهای سرمایهگذاری در بخش کشاورزی، سرمایهگذار برمبنای نیازهای استان حرکت میکند؛ اولویتهایی که ما اعلام کردهایم، براساس کار کارشناسی و غربالگری، موردتایید وزارتخانه قرار گرفته، یعنی با این کار از احداث صنایعی که در استانهای کشور وجود دارد، جلوگیری کردهایم تا بتوانیم بیشترین بهرهوری و برگشت سرمایه را داشته باشیم، برای مثال، قم بهلحاظ موقعیت منطقهای شرایط بسیار مناسبی را دارد، چرا که تا شعاع ۲۰۰ کیلومتری این استان حدود ۲۰ میلیون نفر زندگی میکنند و همین امر موجب ایجاد بازار بسیار مناسبی بهویژه برای محصولات فرآوری کشاورزی شده است.
برای مشخص کردن اولویتهای سرمایهگذاری در بخش صنایع کشاورزی روستاهای کشور، فاکتورهای مختلفی از جمله برگشت سرمایه، دوره سوددهی، نیازهای استانی، منطقهای و ملی را در نظر گرفتهایم، حتی بعضی محصولاتی که بستهبندی میشود، قابلیت صادرات به کشورهای همجوار را هم دارد. درحالحاضر استقبال برای صدور پروانه تاسیس در بخش صنایع کشاورزی بالا است و اگر کسی دانش، مهارت و سرمایه لازم را داشته باشد، میتواند در این بازار موفق باشد، چرا که استانهای خشکی نظیر قم در کنار بازارهای مصرف بزرگی همچون تهران قرار دارد، بهطور مثال در یک فصل در کشور ما، ظرف ۴۵ روز، ۲۰ برابر مصرف مردم انگور تولید میشود، اگر این محصولات فرآوری نشود، پس از مدت کوتاهی خراب میشوند، چون زمان کمی برای نگهداری این محصولات داریم، از اینرو باید بهسمت فرآوری سالم و طبیعی گام برداریم تا بتوانیم ارزشافزوده مناسبی در محصولات کشاورزی ایجاد کنیم. گرایش مردم به داروهای گیاهی و طب سنتی بالا رفته و اساس مصرف طب سنتی هم، همین تولیدات کشاورزی است، یعنی تولیدات نباید شیمیایی باشد، بلکه باید طبیعی باشد، ازاینرو در این زمینه نیز اهمیت فرآوری محصولات کشاورزی موردتوجه است.