اقدامات کاغذی و تسلیت‌های تکراری
ناایمنی در ظاهر واژه‌ای کوچک است، اما نتایج حاکمیت آن بسیار بد خواهد بود؛ به‌بیان دیگر ناایمنی آتشفشانی خاموش است که به‌محض روشن شدن در ثانیه‌ای فاجعه‌ای بزرگ به‌بار می‌آورد.
ناایمنی در ظاهر واژه ای کوچک است، اما نتایج حاکمیت آن بسیار بد خواهد بود؛ به بیان دیگر ناایمنی آتشفشانی خاموش است که به محض روشن شدن در ثانیه ای فاجعه ای بزرگ به بار می آورد. در چند سال اخیر اتفاقات بدی در نتیجه بی توجهی به ایمنی رخ داده که از جمله آنها می توان به حادثه تلخ پلاسکو به عنوان نمونه ای فرسوده و متروپل نمونه ای از تخلفات ساخت وساز یاد کرد؛ دو حادثه ای که داغ عظیمی بر دل هموطنان مان گذاشت. بعد از این حوادث نیز تکاپویی ازسوی مسئولان برای جلوگیری از این دست اتفاقات مشاهده نمی شود و متاسفانه اقدام سازنده ای صورت نگرفته و برنامه های ایمن سازی در برگه های کاغذ می ماند. صمت در این گزارش به بررسی اقدامات صورت گرفته درباره ساختمان های ناایمن پرداخت.
سکوت برای بی خبری از فاجعه!
هر روز در گوشه و کنار این شهر در ابعاد کوچک و بزرگ شاهد حوادث و آتش سوزی در ساختمان ها و اماکن ناایمن هستیم که در پی آن جان و مال بسیاری از شهروندان به خطر می افتد؛ حوادثی همچون فرو ریختن ساختمان پلاسکو و متروپل که از بی توجهی به اخطارهای مکرر، نبود ضمانت اجرایی و از همه مهم تر نبود عزم و اراده راسخ در مسئولان ذی ربط برای تحقق دستورالعمل های ایمنی در شهر نشأت می گیرد. نمونه دیگر نیز بازار تهران است. بازار ۱۱۲ هکتاری تهران به عنوان قطب اقتصادی کشور دارای بافت قدیمی و فرسوده ای است که آن را به ناایمن ترین مناطق تهران تبدیل کرده است.
از سوی دیگر راه های نامناسب، انبارداری گسترده کالا و حدود یک میلیون تردد در روز از بازار مکانی خطرناک ساخته که در صورت وقوع حادثه نیز کار امدادرسانی را دشوار می کند.
چندی پیش لیستی از ۱۲۹ ساختمان ناایمن در تهران منتشر شد که به دنبال آن اخبار مختلفی شنیده شد و حتی برخی آن لیست را نپذیرفتند اما اعلام شد اقداماتی برای ساختمان های نامبرده انجام می شود، این در حالی است که اخیرا علیرضا زاکانی، شهردار تهران درباره انتشار لیست ساختمان های ناایمن تهران بیان کرد: انتشار لیست کار اشتباهی است و اگر لیست را ارائه کنیم از فردا کسی در شهر نمی ماند. مهم این است که این ساختمان ها ایمن شوند. در گذشته به همه چیز به صورت تک بعدی نگاه می شد و وضعیت این ساختمان ها تنها از لحاظ آتش نشانی موردبررسی قرار گرفته، اما همه چیز ایمنی آتش نشانی نیست.
از اخطار تا حکم قضایی برای ساختمان های ناایمن
عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران درباره مخالفت اخیر شهردار تهران با اعلام عمومی لیست ساختمان های ناایمن به صمت گفت: نقل قولی که از علیرضا زاکانی، شهردار تهران درباره منتشر نشدن فهرست ساختمان های ناایمن بیان شده، درست نبود. در واقع ایشان به طور مشخص درباره نحوه اعلام و اطلاع رسانی ساختمان های ناایمن صحبت کردند.
شهردار تهران همواره بر این موضوع تاکید دارند که مسیر پیگیری وضعیت ساختمان های ناایمن و اصلاح آنها رسانه ها و اطلاع رسانی عمومی نیست. در اصل شهرداری تهران به صورت جدی موضوع ساختمان های ناایمن را از مسیر قانونی اش پیگیری می کند. وی با اشاره به ترس برخی از افراد پس از اعلام عمومی اسامی ساختمان های ناایمن اظهار کرد: مسیر قانونی از اخطار تا حکم قضایی در دست اقدام است، اما اینکه اسامی ساختمان ها اعلام عمومی شود تا به واسطه آن مردم دچار ترس شوند، درست نیست. افراد ساکن در ساختمان های ناایمن از این موضوع مطلع می شوند و اقدامات لازم را انجام می دهند.
اقدامات شهرداری برای ساختمان های ناایمن
محمدخانی در رابطه با برخورد شهرداری با ساختمان های ناایمن بیان کرد: پیگیری شهرداری در این موضوع در دو بخش انجام می شود. شهرداری درباره ساختمان های فرسوده که به دلیل قدمت بالا ناایمن شده اند با تسهیلاتی که کمیسیون ماده ۵ ارائه می دهد، شرایطی را برای نوسازی به صرفه مردم فراهم می کند. کمیسیون ماده ۵ شهرداری مربوط به بررسی و تصویب طرح های تفصیلی و تغییرات در این طرح ها است.
بر این اساس «در بررسی و تصویب طرح های تفصیلی شهری و تغییرات آنها در هر استان یا فرمانداری کل که به وسیله کمیسیونی به ریاست استاندار یا فرماندار کل، با عضویت رئیس انجمن شهرستان، شهردار، نمایندگان وزارت فرهنگ و هنر و آبادانی و مسکن و نماینده مهندس مشاور تهیه کننده طرح انجام می شود، آن قسمت از نقشه های تفصیلی که به تصویب انجمن شهر برسد، برای شهرداری لازم الاجرا خواهد بود. تغییرات نقشه های تفصیلی اگر در اساس طرح جامع شهری موثر باشند، باید به تایید شورای عالی شهرسازی
برسند.»
بخش دیگر تخلفات ساختمانی است. در این بخش، ساختمان لزوما ساختمان قدیمی نیست، بلکه ممکن است مانند ساختمان متروپل نوساز باشد. در این موارد شهرداری از مسیر قضایی ورود و موضوع را پیگیری می کند. پس در مجموع شهرداری در بخش بافت فرسوده تسهیلاتی برای صاحبان ملک در نظر می گیرد و در بخش تخلفات ساختمانی ساختمان های نوساز موضوع را با برخورد قاطع پیگیری می کند.
وی با اشاره به نقش مهم آتش نشانی در شناسایی ساختمان های ناایمن، افزود: نهاد تخصصی برای سنجش ایمنی ساختمان ها، آتش نشانی است. نظارت آتش نشانی بر ساختمان های در حال ساخت، مانند گذشته و با حساسیت های بیشتری ادامه دارد. سازندگانی که نکات ایمنی را در زمان ساخت، رعایت نکنند، در مرحله اول ازسوی سازمان آتش نشانی هشدار دریافت می کنند و در صورت نادیده گرفتن هشدار صادره ازسوی این سازمان، از ادامه فعالیت آنها جلوگیری خواهد شد. همچنین از نظر زیرساختی، نظارت بر تدوین ضوابط و دستورالعمل ها در خصوص هماهنگی امور مربوط به ساخت وسازهای شهری و رسیدگی به امور مربوط به مهندسین ناظر ساخت وسازهای شهری بر عهده معاونت شهرسازی است؛ در غیر این موارد شهرداری دخالت دیگری ندارد.
گشت ها آغاز به کار کردند
محمدخانی با تاکید بر اهمیت موضوع ساختمان های ناایمن در پایتخت اظهار کرد: به دلیل اهمیت موضوع اخیراً گشت های مشترک برای بررسی ایمنی ساختمان های ناایمن کار خود را آغاز کردند. البته با این هدف که حادثه متروپل دوباره تکرار نشود، این گشت ها علاوه بر احتمال حریق، کیفیت سازه را هم موردبررسی قرار خواهند داد و هدف تنها جلوگیری از آتش سوزی نیست. در این گشت ها علاوه بر آتش نشانی، شهرداری تهران، نظام مهندسی و ستاد بحران نیز حضور خواهند داشت.
راهکار چیست؟
سخنگوی شهرداری تهران در تشریح راهکار حل مشکلات ساختمان های ناایمن گفت: نگاه شهرداری در این موضوع فرابخشی است. در واقع شهرداری معتقد است با مدیریت قرارگاهی می شود فرآیند ایمن سازی را تسریع کرد. در واقع دستگاه هایی که در این موضوع دخیل هستند باید کنار یکدیگر قرار بگیرند و به یک تصمیم مشترک برسند.
دست های پشت پرده و جانی که می رود!
خسرو ابراهیمی نیا، نایب رئیس دوم پیشین اتاق اصناف تهران درباره واحدهای صنفی ناایمن و اقدامات انجام گرفته برای آنها به صمت گفت: جلسات متعددی با حضور اتاق اصناف، اتحادیه ها و مراجع ذی صلاح مانند آتش نشانی درباره واحدهای صنفی فرسوده و ناایمن برگزار شد. از آنجایی که مسئولان در اتحادیه ها به سادگی از کنار این موضوع رد می شوند، در صورتی که این موضوع بسیار جدی است، نتیجه خاصی حاصل نشده است. ابراهیمی نیا با اشاره به ماده ای از قانون نظام صنفی مبنی بر رعایت ایمنی توسط اصناف اظهار کرد: براساس ماده ۱۷ قانون نظام صنفی کشور، افراد صنفی مکلفند قوانین و مقررات جاری کشور، از جمله قوانین و مقررات صنفی، انتظامی، بهداشتی، ایمنی، حفاظت فنی و زیباسازی محیط کار و دستورالعمل های مربوط به نرخ گذاری کالاها و خدمات را که ازسوی مراجع قانونی ذی ربط ابلاغ می شود، رعایت و اجرا کنند. یکی از وظایف اتحادیه ها، نظارت بر عملکرد واحدهای صنفی است. اتحادیه با استفاده از کارشناسان مربوط باید وضعیت واحدهای صنفی را به لحاظ حداقل های ماده ۱۷ قانون نظام صنفی بررسی کند.
هیچ مغازه ناایمنی تعطیل نشده!
نایب رئیس دوم پیشین اتاق اصناف تهران در ادامه درباره پیامدهای بی توجهی به اخطارها توسط اصناف گفت: در این زمینه ماده ۲۸ قانون نظام صنفی را داریم. براساس این ماده اگر موارد ماده ۱۷ قانون نظام صنفی توسط اصناف رعایت نشود، واحد صنفی به مدت ۶ ماه پلمب می شود و بازگشایی دوباره آن دارای شروطی است، این در حالی است که تاکنون شاهد تعطیلی یک واحد صنفی به دلیل ناایمنی نیز نبوده ایم، اما در مقابل آن، شاهد آتش سوزی واحدهای صنفی، تخریب و... بوده ایم. وی درباره ماده ۳۷ قانون نظام صنفی بیان کرد: براساس ماده ۳۷ قانون نظام صنفی، اتاق اصناف ناظر بر رعایت موارد یادشده است. براساس این ماده نظارت ها در زمینه اجرای مقررات فنی، بهداشتی، ایمنی، انتظامی، حفاظتی، بیمه گذاری، زیباسازی و سایر مقررات مربوط به واحدهای صنفی که از طرف مراجع ذی ربط وضع می شود، همچنین همکاری با ماموران انتظامی در اجرای مقررات است؛ در نتیجه اگر اتحادیه ها بازرسی خود را قوی تر کرده و آموزش های لازم را به اصناف بدهند، وظایف قانونی خود را انجام داده اند، اما متاسفانه برخی از اتحادیه ها مواد ۱۷ و ۳۷ قانون نظام صنفی را اجرا نمی کنند.
آتش نشانی هیچ ترک فعلی انجام نداده است
نایب رئیس دوم پیشین اتاق اصناف تهران با اشاره به نقش پررنگ آتش نشانی در بررسی وضعیت ایمنی واحدهای صنفی گفت: آتش نشانی وظایف خود را به خوبی انجام می دهد. این سازمان در مواجهه با ساختمان ها و اماکن ناایمن با ارائه اخطار، کار خود را شروع می کند. در حقیقت آتش نشانی برای هر مورد باتوجه به تخصص ها و شرایط منطقه، راهکارهای خاص متناسب ارائه می دهد و این خود اصناف هستند که باید راهکارها را اجرایی کنند. آتش نشانی قانون خاص خود را دارد و در صورت توجه نکردن واحد صنفی به اخطارهای لازم، می تواند نسبت به پلمب واحد صنفی اقدام کند. وی با اشاره به اقدامات آتش نشانی برای برقراری ایمنی گفت: این سازمان هیچ ترک فعلی انجام نداده و بروز حوادث ناشی از کم کاری اتاق اصناف و برخی از اتحادیه ها است. اگر آتش نشانی بخواهد به طور قانونی در زمینه واحدهای صنفی ناایمن اقدام کند، باید بسیاری از واحدهای فعال در سطح کشور تعطیل شوند؛ برای مثال، یکی از چلوکبابی های معروف در شمال تهران با ظرفیت ۴۰۰ نفر حدود ۱۲ پله با عرض کم به سمت پایین دارد. در صورت بروز اتفاق و حادثه، مردم چگونه باید از این محل فرار کنند؟ همچنین بسیاری از مغازه های بازار در فضای پشت بام یا سقف های کاذب ایجادشده در مغازه حجم زیادی مقوا و گونی انبار می کنند، این در حالی است که این سازه ها استحکام زیادی ندارند؛ از همین رو بارها شاهد آتش سوزی این مغازه ها بودیم که به علت بی توجهی یک فرد، چند مغازه از بین می رود. وی ضمن تاکید بر اینکه تحقق ایمنی در بخش اصناف نیازمند همکاری دوطرفه است، اظهار کرد: افراد زیادی از قوانین اطلاع ندارند یا اینکه به دنبال پیگیری این موضوع نبوده اند. پرونده های بسیاری در رابطه با آسیب های جانی و مالی واحدهای صنفی وجود دارد؛ برای مثال آتش سوزی که به تازگی در قهوه خانه اتفاق افتاد و جان چند تن را گرفت. متاسفانه همیشه صاحبان واحدهای صنفی فکر می کنند اتفاقی برای واحدهای خودشان رخ نمی دهد، در حالی که چنین نیست.
شهرداری کجای داستان است؟
ابراهیمی نیا در رابطه با نقش شهرداری در ایمن سازی مغازه ها گفت: شهرداری می تواند با اعمال درست قانون با افراد متخلف در بحث ایمنی برخورد کند. شهرداری باید به سرعت اعلام کند یک واحد صنفی ناایمن است تا در نتیجه آن، صاحبان ملک اقدام به ایمن سازی آن کنند. وی دلیل تعطیل نشدن بسیاری از مغازه ها باوجود ناایمن بودن را این گونه بیان کرد: برخی مالکان واحدهای صنفی به علت اینکه ملک آنها قدیمی است و سال ها مستاجران با اجاره کم در آن واحدها مشغول فعالیت بوده اند، بدون توجه به فرسودگی واحد، منتظر تخریب ساختمان می مانند تا با این اتفاق مستاجر را بیرون کنند؛ این اتفاق شامل حال بیشتر واحدهای صنفی بازار می شود.
تعطیلی کوتاه مدت یا نشستن بر خاک سیاه؟
نایب رئیس دوم پیشین اتاق اصناف تهران در پایان با بیان راهکاری برای ایجاد واحدهای صنفی ایمن و جلوگیری از اتفاق های تلخی چون پلاسکو اظهار کرد: اعمال ماده ۱۷ و ۳۷ قانون نظام صنفی ازسوی اتحادیه ها و اتاق اصناف می تواند از بروز بسیاری از اتفاقات تلخ جلوگیری کند. اگر یک واحد صنفی ناایمن برای دو ماه بسته باشد تا اقدامات لازم برای ایمنی آن انجام شود، بهتر است تا اینکه صاحبان اصناف، ملک و سرمایه خود را از دست بدهند و خانواده خود را عزادار کنند. این موضوع مانند این است که بدانیم فردی شنا بلد نیست، اما به علت علاقه اش از رفتن وی به دریا جلوگیری نکنیم؛ در نتیجه این روند فرد غرق می شود و خانواده وی عزادار می شوند. این را بدانیم که با وقوع یک اتفاق در واحدهای صنفی ممکن است زندگی ۱۰۰ نفر به خاکستر تبدیل شود؛ بنابراین نمی توان تنها با هدف حفظ درآمد و روشن نگه داشتن چراغ کسب وکار به روندی غلط ادامه داد.
سخن پایانی
هنوز اقدام خاصی برای ایمن سازی ساختمان های ناایمن انجام نشده و مسئولان تنها کاغذ و قلم خود را در این مرحله به کار گرفته اند. ظاهرا اقدامات عملی برای آینده و پس از فاجعه های بزرگ تر مانده و در نهایت نیز در برابر جان و مالی که به ثانیه ای از دست رفته، واژه تکراری تسلیت شنیده می شود.
