این روزها که پاندمی کرونا بعد از گذشت بیش از ۲ سال، روند نزولی در پیش گرفته و امیدوار به روزهای بدون کرونا هستیم، بحران آلودگی هوا همچنان سلامت مردم را تهدید می‌کند.

سهم مرگ‌های زودرس از آلودگی هوا

جعفر جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، در گفت‌وگو با مهر گفت: جوامع از طریق کاهش سطح آلاینده‌های هوا می‌توانند بار بیماری‌های مربوط به سکته، بیماری‌های قلبی، سرطان ریه و بیماری‌های تنفسی حاد و مزمن را کاهش دهند.

وی افزود: رهنمود سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۵ نشان می‌دهد کاهش غلظت ذرات PM ۱۰ از ۷۰ میکروگرم در مترمکعب به ۲۰ میکروگرم در مترمکعب، مرگ‌ومیر را به میزان ۱۵ درصد کاهش می‌دهد. سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹ تخمین زده آلودگی هوای آزاد و داخلی در مناطق شهری و روستایی سالانه منجر به بیش از ۷ میلیون مرگ زودرس می‌شود.

جندقی گفت: مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹، حدود ۵۴ درصد مرگ‌های زودرس مربوط به آلودگی هوا در فضای باز به‌دلیل ایست قلبی و سکته مغزی، ۷ درصد مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه و ۱۹ درصد آن به‌علت بیماری مزمن انسدادی ریوی است.

جندقی گفت: بنا بر آخرین گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۶ هزینه‌های مرگ زودرس به‌علت آلودگی هوا در سال ۲۰۱۳، ۲۲۵ میلیارد دلار ناشی از درآمد کار از دست رفته یا حدود ۱۱.۵ تریلیون دلار به علت رفاه از دست رفته در سرتاسر جهان است که این رقم به اندازه مجموع تولید ناخالص ملی کشورهای هند، کانادا و مکزیک است.

سهم‌کودکان از مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی‌هوا

وی افزود: احتمال مرگ کودکان زیر ۵ سال در کشورهای کم‌درآمد به‌علت مواجهه با آلودگی هوا بیش از ۶۰ برابر کشورهای پردرآمد است. تعداد مردمی که در جهان سالانه از آلودگی هوا می‌میرند، بیش از ۶ برابر تعداد مردمی است که از مالاریا می‌میرند و بیش از ۴ برابر تعداد مردمی است که از ایدز می‌میرند.

طبق گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۳ مواجهه با آلودگی هوای آزاد و خانگی ۱.۵ تریلیون دلار از طریق از دست دادن آسایش و رفاه هزینه داشته است. از نظر اهمیت (بزرگی) از دست دادن آسایش در جنوب آسیا و شرق آسیا به ترتیب معادل ۴.۷ درصد و ۵.۷ درصد تولید ناخالص ملی این کشورها و در کشورهای خاورمیانه و افریقای شمالی معادل ۲.۲ درصد تولید ناخالص ملی این کشورها است.

از بین رفتن درآمد حاصل از کار برای کشورهای جنوب آسیا روی هم بیش از ۶۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ که معادل یک درصد تولید ناخالص ملی این کشورها بوده، است. در مقیاس جهانی از بین رفتن درآمد حاصل از کار در سال ۲۰۱۳ برابر با ۲۲۵ میلیارد دلار است.

علاوه بر این، هزینه‌های آلودگی هوا از سال ۱۹۹۰ در حال رشد است. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ هزینه‌های از بین رفتن آسایش تقریبا ۲ برابر شده و از دست رفتن درآمد حاصل از کار بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است. باوجود اینکه کشورها دستاورد بزرگی در توسعه اقتصادی و پیامدهای بهداشتی داشته‌اند، از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ مرگ زودرس منتسب به ذرات معلق ۳۰ درصد افزایش داشته و از ۲.۲ میلیون مرگ به ۲.۹ میلیون مرگ در سال رسیده است.

خسارات اقتصادی آلودگی هوا

در همین بازه زمانی هزینه‌های از دست رفتن آسایش به علت مواجهه با ذرات معلق PM ۲.۵ هوای آزاد ۶۳ درصد افزایش داشته و این هزینه‌ها به ۵۵.۳ تریلیون دلار رسیده که انعکاس‌دهنده بدتر شدن مواجهه مردم است.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: از دست رفتن درآمد حاصل از کار به‌علت آلودگی هوای آزاد ۲.۵ PM از ۱۰۳ میلیارد دلار به ۱۴۴ میلیارد دلار در هر سال رسیده است. گرچه دوپنجم جمعیت جهان با آلودگی هوای خانگی از پخت‌وپز با سوخت‌های خانگی در سال ۲۰۱۳ مواجه بودند، اما رویارویی در بیشتر کشورها از سال ۱۹۹۰ کاهش یافته است. کاهش مواجهه از حدود ۱۰۰ درصد در کشورهای با درآمد بالا تا کمتر از ۱۰ درصد در کشورهای افریقایی است و بروز مرگ از آلودگی هوای خانگی از ۷۵ مرگ در ۱۰۰ هزار نفر در سال ۱۹۹۰ به ۴۷ نفر در سال ۲۰۱۳ کاهش یافته که نشان‌دهنده افت ۳۸ درصدی است.

۷ میلیون مرگ در جهان

آلودگی هوا خطر بهداشتی پیشرو در جهان است. هر سال بیش از ۷ میلیون نفر در جهان از بیماری‌هایی که به‌علت تنفس هوای آلوده ایجاد می‌شود، دچار مرگ زودرس می‌شوند. این بیماری‌ها شامل سرطان ریه، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، عفونت‌های حاد تنفسی و بیماری‌های انسداد مزمن ریوی مثل برونشیت هستند. در واقع مواجهه با آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ در جهان پس از خطرات متابولیک، رژیم غذایی نامناسب و دود سیگار است.

در کشورهای در حال توسعه (با درآمد کم و متوسط) آلودگی هوا سومین ریسک‌فاکتور مرگ است، این در حالی است که در کشورهای با سطح درآمد بالا و در مقیاس جهانی آلودگی هوا چهارمین ریسک‌فاکتور مرگ در جهان است.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: براساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۶، کل هزینه آسایش از دست رفته در کشور ایران به‌علت آلودگی ذرات معلق PM ۲.۵ در سال ۱۹۹۰ برابر با ۱۳۹۴۰ میلیون دلار معادل ۲.۴۴ درصد تولید ناخالص ملی کشور ایران است و در سال ۲۰۱۳ کل هزینه آسایش از دست رفته در ایران به‌علت آلودگی ذرات معلق معادل ۳۰ میلیارد دلار معادل ۲.۴۸ درصد تولید ناخالص ملی کشور است. جندقی ادامه داد: میانگین غلظت ذرات معلق PM ۲.۵ در سال ۱۳۹۹، در شهرهای تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، سنندج، یاسوج، همدان، خرم‌آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، زنجان، یزد، ارومیه، کرمان، بیرجند، قم، زابل، بجنورد، دزفول و اردبیل با جمعیت تقریبی ۳۲ میلیون نفر تقریبا ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت است. بالاترین و پایین‌ترین میانگین غلظت سالانه ذرات معلق PM ۲.۵ در سال ۱۳۹۹ به ترتیب مربوط به شهر زابل ۶۹ میکروگرم در مترمکعب (۱۴ برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی) و شهر اردبیل با ۳۸ میکروگرم در مترمکعب است. میانگین غلظت سالانه ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۳۹۹ در شهر تهران ۸۸ میکروگرم در مترمکعب است. رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: در سال ۱۳۹۹ به‌طور میانگین در ۱۲۰.۵ روز میانگین غلظت ذرات معلق PM ۲.۵ در شهرهای مورد مطالعه بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت بوده که بالاترین تعداد روزها مربوط به اهواز با ۲۹۲ روز است. در شهر تهران در ۲۲۴ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM ۲.۵ بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت بوده است.

سخن پایانی

از دست رفتن درآمد حاصل از کار به‌علت آلودگی هوای آزاد ۲. از ۱۰۳ میلیارد دلار به ۱۴۴ میلیارد دلار در هر سال رسیده و آمار می‌گوید هزینه آسایش از دست رفته در ایران به‌علت آلودگی ذرات معلق معادل ۳۰ میلیارد دلار بوده است؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد خسارات جانی و مالی آلودگی هوا به‌مراتب سهمگین‌تر از پاندمی کرونا است و این موضوعی است که نباید نسبت به آن بی‌اعتنا بود، زیرا در صورت کاهش آلودگی هوا، علاوه بر اینکه می‌توانیم از مرگ‌های زودرس و بیماری‌های مزمن جلوگیری کنیم، از هزینه‌هایی که بر نظام سلامت و اقتصاد کشور نیز تحمیل می‌شود، کاسته خواهد شد.