آتش‌بازی پرسود و زیان
برگ آخر تقویم همین روزها ورق می‌خورد و این موضوع نوید بهار ۱۴۰۲ را می‌دهد.
ایرانیان در هفته آخر اسفند جشنی را برپا می کنند که گویی استقبال از بهارخانم است. چهارشنبه سوری یکی از جشن های اصیل ایرانیان است که در شب آخرین سه شنبه سال با آداب و رسوم خاصی برگزار می شود. این جشن در هر شهر یا منطقه با آداب و رسوم خاصی برپا می شود و حتی اسم خاصی دارد. این جشن در بین مردم گیلان باعنوان گول گوله چهارشنبه، در کردستان باعنوان چورشمه کوله، در اصفهان باعنوان چارشنبه سرخی و در قزوین باعنوان کوله چهارشنبه شناخته می شود. اما این سنت دیرینه در سال های اخیر شکل و شمایل جدیدی به خود گرفته و در برخی موارد اتفاقات عجیب و غریبی در برپایی آن رخ داده که یک از این دگرگونی ها آتش بازی و استفاده از مواد محترقه است. بر همین اساس بسیاری از دستفروشان در هفته پایانی سال اقدام به فروش وسایل آتش بازی می کنند تا نان بیشتری نصیب شان شود. چند روز مانده به آخرین شب چهارشنبه سال بازار لوازم این شب با تقاضای زیادی همراه است؛ بازاری که وسایل آن تنوع زیادی دارد و عمدتا به صورت قاچاق از چین می آید که گردش مالی چندمیلیاردی دارد و متقاضیان آن هم جوانان و نوجوانان هستند. صمت در این گزارش به مناسبت چهارشنبه سوری که مصادف است با ۲۳ اسفند به بررسی ابعاد مختلف این جشن کهن پرداخته است.
از چهارشنبه سوری های قدیم چه خبر؟
پای حرف بزرگان خانواده که بنشینید، خاطرات قشنگی از چهارشنبه سوری های قدیم می گویند. یکی از مراسم چهارشنبه سوری بوته افروزی است. در این سنت هر خانواده روی پشت بام یا فضای باز خانه خود، بوته های خشک یا گون را در چند کپه آماده می کند و با تاریک شدن هوا که همگی دور هم جمع می شوند، این کپه ها را آتش می زنند و از روی آن می پرند. یکی دیگر از سنت های این شب، قاشق زنی است که امروزه تقریبا فراموش شده اما در گذشته یکی از مهم ترین رسوم چهارشنبه سوری بوده است. در این رسم دختران و پسران جوان، چادری بر سر خود می کشیدند تا شناخته نشوند و قاشق و کاسه به دست، به در خانه دوستان و همسایگان شان می رفتند. صاحبخانه با شنیدن صدای قاشقی که به کاسه می خورد، به در خانه می آمد و داخل کاسه آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات و نقل می ریخت. رسم دیگر کوزه شکنی بود که طی آن پس از پریدن از روی آتش، کوزه ها را می شکستند. این آیین ریشه در این باور دارد که بدیمنی به درون کوزه می رود و شکستن آن باعث از بین رفتن بدیمنی و بلاگردانی می شود. مدت هاست که سنت های قدیمی ما دستخوش تغییر شده و لاکچری بازی جای خود را به این رسم و رسوم زیبا داده است. مدتی است که جشن چهارشنبه سوری در تهران به شکل دیگری برگزار می شود؛ از مهمانی بگیر تا آتش بازی هایی که بیشتر شبیه جنگ است.
اکنون بخش مهم جشن چهارشنبه سوری افراد، گذاشتن چند استوری یک دقیقه ای در صفحه اینستاگرام است تا حسابی شیوه برگزاری چهارشنبه سوری خود را به رخ دیگران بکشند. برخی نیز به دنبال تفریح و نشاط هستند، اما نمی دانند چطور انرژی خود را تخلیه کنند و گاهی روش های اشتباهی را برای این کار انتخاب می کنند که از جمله آنها استفاده از لوازم آتش بازی و مواد محترقه است. به طور کلی لوازم چهارشنبه سوری را می توان به دو دسته کم خطر و پرخطر تقسیم کرد. بخش زیادی از وسایلی که دستفروشان عرضه می کنند وسایلی کم خطر و بی خطر مانند بالن، سیگارت، سوتی، کپسول، آبشار و منور است و البته در این بین وسایل پرخطر نیز خرید و فروش می شود؛ به گونه ای که با گذری در بازارهای خیابان مولوی با فروش آزادانه مواد محترقه به صورت عمده و خرده فروشی مواجه خواهید شد.
گشتی در بازار
خیابان ولیعصر، درست بعد از ایستگاه مترو «میدان جهاد» پیاده رو جای سوزن انداختن نیست و پر از دستفروشانی است که سیمی بلند بالای بساط آنها کشیده شده و به هر کدام لامپی آویزان است. برخی رگال لباس دارند و برخی کوهی از لباس مقابل خود درست کردند و هر چند دقیقه یک بار دو دست خود را به هم می زنند و با لحنی خاص می گویند: «بیا این ور بازار». هر کالایی که بخواهید از مانتوهای حراج شده تا ظرف های پذیرایی در این بساط ها وجود دارد. جلوی هر بساط افراد زیادی ایستاده اند و با وسواس به کالایی که در دست شان است نگاه می کنند. کمی جلوتر پسری جوان وسایل آتش بازی را روی یک کارتن بزرگ گذاشته و فریاد می زند: «بدو بیا ترقه، جرقه؛ بیا که چهارشنبه سوری غمگین نمونی». کمی که جلوتر می روم صدایش را بالاتر می برد: «خانم، خانم سیگارت می خوای؟ نارنجکم دارم. ارزون میدما». به وسایلی که می فروشد نگاهی می اندازم. غیر از چند مورد، باقی را نمی شناسم که اسم ها را از پسر جوان می پرسم و او با هیجان اسم، طرز کار و نرخ هر کدام را این گونه توضیح می دهد: «ببین خانم سیگارت بسته ای ۴۵ تومن؛ منور دونه ای ۴۰ تومن؛ مثلثی فقط صدا می ده دونه ای ۵ تومن؛ اینا از کپسولی قوی تر دونه ای ۱۵ تومن؛ لاکپشتی دونه ای ۳۵ تومن، از زنبوری قوی تره می ذاری زمین می چرخه نور میده؛ نارنجک دونه ای ۲۰ تومن؛ پیازی ۲۰ تومن، کبریت نمی خواد می زنی زمین می ترکه، توپی ۴ تا ۲۰ تومن. ببین اگه بخوام راستشو بهت بگم نارنجکام با کپسولی صداش خیلی فرق نداره.»
ممنوعیت فروش مواد محترقه در واحدهای صنفی
علی توسطی، رئیس اتاق اصناف تهران ضمن تاکید بر ممنوعیت فروش مواد محترقه در واحدهای صنفی به صمت گفت: درباره فروش مواد محترقه بخشنامه ای به واحدهای صنفی ارسال می شود. اخیرا در خیابان مازندران به خاطر همین کالاهای محترقه ۴ نفر از یک خانواده کشته شدند. قطعا ما نمی خواهیم برای یک سرگرمی گذرا، سلامت و جان جامعه به خطر بیفتد. وی با بیان اینکه برای چهارشنبه سوری فقط کالاهایی که جنبه سرگرمی داشته باشند مجاز به فروش هستند، گفت: کالاهای محترقه، اشتعالزا و خطرناک، به هیچ وجه نباید در واحدهای صنفی به فروش برسد.
مغازه ها اجازه فروش ندارند
توسطی افزود: بالغ بر ۹۸ درصد مواد محترقه ازسوی دستفروشان در کنار خیابان، در ترافیک یا حواشی بازار بزرگ به فروش می رسد، اما مغازه دار ها اجازه فروش این مواد را ندارند. جامعه صنفی نباید به فروش مواد محترقه ورود پیدا کند. واحدهایی که در این زمینه تخلف کنند، طبق قانون جریمه خواهند شد.
توصیه های مهم برای پیشگیری از چهارشنبه سوزی
نواب شمس پور، مدیرکل آموزش های همگانی جمعیت هلال احمر با طرح نکات ایمنی برای برگزاری مطلوب تر آیین شب چهارشنبه آخر سال گفت: برای پیشگیری از حادثه باید از اکنون نکات ایمنی را رعایت کرد تا مراسم چهارشنبه سوری بدون حادثه برگزار و تبدیل به چهارشنبه سوزی نشود.به گزارش پایگاه اطلاع رسانی جمعیت هلال احمر شمس پور گفت: در شب چهارشنبه سوری از روشن کردن آتش در کنار سیم های برق، خودروها، محیط های مسقف، پارکینگ ها و معابر کم عرض خودداری و بهتر است آتش را در سطوح هموار خاکی یا بتنی روشن کنید. اگر قصد روشن کردن آتش در کوچه را دارید برای خراب نشدن آسفالت قبل از افروختن آتش، مقداری خاک بریزید تا خاک بین آتش و آسفالت قرار بگیرد.
او افزود: برای افروختن آتش از موادی چون الکل یا بنزین استفاده نکنید و هنگام پریدن از روی آتش از مانتوی بلند، چادر، شال بلند، لباس خیلی گشاد و عینک استفاده نکنید.
لاستیک خودرو را در آتش نیندازید
شمس پور ادامه داد: از پرتاب وسایل تحت فشار مثل اسپری، کپسول، حشره کش و همچنین وسایل شیشه ای مثل شیشه آمپول در آتش خودداری کنید و لاستیک خودرو را در آتش نیندازید. چون علاوه بر ایجاد آلودگی هوا، خطرات مختلفی را به همراه دارد.
مدیرکل آموزش های همگانی جمعیت هلال احمر توصیه کرد: در صورت امکان یک خاموش کننده متصل به آب را به نزدیکی محل آتش برسانید.
دقایقی در کنار آتش خاموش شده بمانید
مدیر کل آموزش های همگانی هلال احمر گفت: بیش از همه مراقب افراد سالمند، کودکان، بیماران قلبی و زنان باردار باشید. خود و آنها را از افراد و گروه هایی که رفتار پرخطر و ناایمن دارند، دور کنید.شمس پور در پایان گفت: پس از اتمام مراسم، دقایقی در کنار آتش خاموش شده بمانید و پس از خنک شدن باقیمانده ها، پسماند آن را در یک سطل آب ریخته و دفع کنید.
ترقه های اینترنتی
عده ای نیز در شبکه های مجازی و سایت های مختلف وسایل مخصوص چهارشنبه سوری را می فروشند. یعنی دیگر جوانان دغدغه به خیابان رفتن و خرید این وسایل محترقه را ندارند، بلکه با سفارشی از طریق تلفن همراه بسته وسایل آتش بازی را درب منزل تحویل می گیرند. با جست وجو در یکی از سایت های خریدوفروش با آقایی ارتباط گرفتیم که وسایل آتش بازی را با نرخ خوبی می فروخت. آقای فروشنده پس از کمی هم صحبتی، لیستی بلند بالا با اسامی تخصصی از وسایل چهارشنبه سوری با ۲ جدول جداگانه برای قیمت های تک و عمده ارسال کرد. این لیست شامل سیگارت گرگی اصلی ۲ سلفون بسته ای ۵۰ هزار تومان به نرخ خرده فروشی و باکسی ۴۵۰ هزار تومان به نرخ عمده، کپسول چینی سنگین هر عدد ۷ هزار تومان به نرخ خرده فروشی و باکسی ۱۸۰ هزار تومان به نرخ عمده، شیافی اصلی سنگین چینی هر عدد ۱۲ هزار تومان به نرخ خرده فروشی و باکسی ۲۰۰ هزار تومان به نرخ عمده، دینامیت خمیری هر عدد ۱۸ هزار تومان به نرخ خرده فروشی، منور ۱۵ شوت هر عدد ۴۵ هزار تومان به نرخ خرده فروشی و باکسی ۴۵۰ هزار تومان به نرخ عمده است.
اجاره ویلا برای چهارشنبه سوری
برخی از افراد چهارشنبه سوری خود را در خانه هایی خارج از شهر، به دور از سروصداهای ترسناک خیابان جشن می گیرند. برای این کار اجاره ویلاهای اطراف شهر که هر یک باتوجه به امکانات شان نرخ متفاوتی دارند، گزینه مناسبی به نظر می رسد. بسیاری از ویلاهای اطراف شهر برای مناسبت های مختلف قیمت های بالاتری را در نظر می گیرند. برای نمونه اجاره ویلا، دارای استخر آبگرم در رودهن با ۲۲۰ متر بنا، ۲ خواب که یکی مستر است، استخر سرپوشیده آبگرم با تصفیه ۲۴ ساعته سیستم سرریز و وسایل آشپزخانه برای ۳۰ نفر تکمیل، رختخواب به تعداد ۱۵ نفر، جای پارک ۴ خودرو برای مناسبت های خاص شبی ۵ میلیون تومان است. همچنین اجاره ویلا با استخر و جکوزی سرپوشیده در دماوند با ۱۲۰۰ متر باغ، ۴۶۰ متر بنای تریبلکس، دوخوابه و دارای دو پذیرایی برای مناسبت های خاص شبی ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است. اجاره ویلا در سهیلیه با امکانات ۷۵۰ متر زمین و ۱۵۰ متر بنای تازه ساخت، استخر فعال شده آبگرم روباز، سالن ۸۰ متری بزرگ، آشپزخانه ۲۰ متری با کابینت شیک و به روز، سرویس مستر و بیرون برای مناسبت های خاص شبی ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است.
نگاهی به حوادث چهارشنبه سوری از ۹۶ تا ۱۴۰۰
آمار مصدومان سنت چهارشنبه آخر سال ۹۶ ، ۳ هزار و ۴۴۶ نفر بود که ۸۲۵ مصدوم دچار سوختگی درجه دو و سه شدند. در این سال ۵۲ قطع عضو و ۳۱۸ بستری انجام شده و هزار و ۱۱۳ نفر نیز از ناحیه چشم مصدوم شدند. همچنین ۴ نفر بر اثر حوادث چهارشنبه آخر سال جان خود را از دست دادند. تعداد کل مصدومان برنامه چهارشنبه آخر سال ۹۷ ، ۱۰۷۱ نفر، تعداد افراد بستری در بخش عادی ۳۸ نفر، تعداد افراد بستری در بخش ویژه یک نفر، تعداد درمان سرپایی ۲۱۸ نفر، تعداد بریدگی و خراشیدگی ۱۲۳ نفر، تعداد قطع عضو ۳۲ نفر، تعداد سوختگی درجه یک ۸۰ نفر، تعداد سوختگی درجه دو ۷۶ نفر، تعداد سوختگی درجه سه ۲۳ نفر، تعداد شکستگی ۵ نفر، تعداد افراد با سایر مصدومیت ها ۵۷ نفر بود و ۲ نفر نیز بر اثر حوادث چهارشنبه آخر سال جان خود را از دست دادند.آخرین آمار مصدومان چهارشنبه آخر سال ۹۸ ، ۷۵۱ نفر بود که از این تعداد ۶۱۲ نفر مرد و ۱۳۹ نفر زن هستند. ۵۲۰ نفر از این افراد پس از درمان از مراکز درمانی مرخص شده اند. از این تعداد ۳۹ نفر دچار قطع عضو و ۲۲۰ نفر با مصدومیت چشمی مواجه شدند. تهران با ۱۹۰ مصدوم بیشترین تعداد مصدومان را دارد و آذربایجان غربی با ۹۳ و آذربایجان شرقی با ۸۲ مصدوم در رده های بعدی هستند.آخرین آمار مصدومان چهارشنبه آخر سال ۹۹ ، هزار و ۸۹۴ نفر بود. در این سال ۵۲۷ نفر دچار آسیب چشمی، ۱۳۱ نفر دچار قطع عضو و ۵۴۶ نفر نیز دچار سوختگی متوسط تا شدید شدند. همچنین ۹ نفر در ارتباط با این حوادث جان خود را از دست داده اند.آخرین آمار مصدومان چهارشنبه آخر سال ۱۴۰۰ ، ۲۰۳۸ نفر بود که از این تعداد ۱۶۸۷ نفر درمان و ترخیص شدند، ۱۱۱ نفر دچار قطع عضو و ۶۶۵ نفر دچار آسیب چشمی شدند. تعداد فوتی های ناشی از این حادثه نیز در این سال ۱۷ نفر بود.
سخن پایانی
متاسفانه چهارشنبه سوری همواره با نگرانی ها و اضطراب های زیادی از راه می رسد و همیشه بیمارستان های کشور در این شب میزبان تعداد زیادی از مجروحان و مصدومان خواهند بود، این در حالی است که در شب چهارشنبه سوری رسانه ملی لیستی از بهترین فیلم ها و کارتون ها را در برنامه پخش خود قرار می دهد تا شاید با این روش عده ای را در خانه نگه دارد. با این حال در سال های اخیر خوشبختانه کمی آمارهای وحشتناک کاسته شده است؛ گرچه بازار پرسودی برای فروش وسایل چهارشنبه سوری و جشن ها وجود دارد. اما چقدر خوب بود این آیین ها طبق روال سنتی شان برگزار می شدند.
