چند روز پیش «قیس بن محمد الیوسف» وزیر صنعت، تجارت و توسعه سرمایه گذاری عمان در دیدار با محمد مخبر خبر از سفر پادشاه عمان در آینده نزدیک به ایران داد و گفت:«امیدوارم با سفر پادشاه عمان به ایران که در آینده نزدیک اتفاق خواهد افتاد، فصل جدیدی از روابط و مناسبات تجاری میان دو کشور گشوده شود.»سفر سلطان عمان به تهران، تنها یک دید و بازدید معمول میان مقام ‌‌ های بلند پایه دو کشور همسایه نخواهد بود. این سفر از آن رو مهم است که حلقه ‌ ای از زنجیره ‌ رخدادهای سیاسی و بلکه ژئوپلتیک در هفته ‌ های اخیر در منطقه خاورمیانه را شامل می ‌ شود.«هیثم بن طارق آل سعید» در این سفر آیا آخرین بخت خود را برای میانجیگری در روابط تهران و غرب به آزمون می ‌ گذارد؟ یا تنها حامل پیامی از جانب غرب است که در صورت هرگونه تصمیم تهران، چشم ‌ انداز آتی این روابط پر تنش را در ماه ‌ های سرنوشت ‌ ساز پیش ‌ رو ترسیم می ‌ کند؟رخدادهای جاری در خاورمیانه ممکن است سبب این تصور اشتباه شود که غرب و به ویژه واشنگتن، عرصه منطقه ‌ ای را به رقیبان خود واگذار کرده و اکنون سیاست «بنشین ‌ وببین» را تا روشن شدن تکلیف جنگ اوکراین در دستور کار دارد. این تصور از آن رو بیراه است که تحولات کنونی بیرون از کلاف به هم پیچیده و متقابل پدیده ‌ های سیاسی، تفسیر و تحلیل شود. بر خلاف این تصور، اکنون غرب هرآنچه در خاورمیانه و منطقه نفتی خلیج فارس رخ می ‌ دهد را در چارچوب نزاع بر سر تعیین ساختار نظام بین ‌ المللی ارزیابی می ‌ کند که در حال شکل گیری است. «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی دولت « جوبایدن» اشاره صریح خود را در این باره بیان کرده است. او در سفر این روزهایش به منطقه، از تحولات عمیق در خاورمیانه پیش از پایان سال ۲۰۲۳ میلادی سخن گفته است. سالیوان سال جاری را زمان اتفاقات تعیین کننده در منطقه خوانده است. اهمیت سفر و اظهارات او را نخست باید در تفاوت رویکردهای دو نهاد وزارت امور خارجه و امنیت ملی ایالات متحده به پرونده اختلافات و منازعه ایران و امریکا دانست که از آغاز دولت بایدن تاکنون ادامه داشته و دارد.

این دو نهاد یکی همواره از سیاست مماشات و تعامل پیش برنده در قبال تهران حمایت کرده و بر حفظ مذاکرات برجامی تاکید داشته است. دیگری، یعنی بخش مشاوره امنیت ملی به ریاست سالیوان از تشدید فشارها به اندازه تشویق ماجراجویی ‌ های تل ‌ آویو علیه هرگونه آرام سازی تنش ‌ ها میان تهران و غرب استقبال کرده است. از مدت ‌ ها پیش هشدار داده می ‌ شد که در صورت ناکامی در مذاکرات برجامی، ممکن است ابتکار ادامه تعاملات با تهران از وزارت امور خارجه به سکانداری «آنتونی بلینکن» و نمایندگی ویژه «رابرت مالی» به جیک سالیوان واگذاشته شود. او از همان ابتدا نگاهی انتقادی و مایوس به سلسله مذاکراتی داشت که تا اردیبهشت سال ۱۴۰۱ در وین جریان داشت.اکنون سالیوان در منطقه به رایزنی مشغول است و اظهارات نگران کننده ‌ او می ‌ تواند بهانه آتش تهیه برای بالا بردن درجه حرارت دیگ درحال جوش باشد. سالیوان به عنوان مشاور امنیت ملی دولت ایالات متحده برای نخستین بار گفته است؛ در صورت ادامه فعالیت ‌ های هسته ‌ ای ایران و افزایش اختلاف ‌ ها، واشنگتن مانع اقدام نظامی اسراییل نخواهد شد. این اظهارات در کارنامه دولت بایدن کم سابقه و شاید بی ‌ سابقه تلقی می ‌ شود. مهم ‌ تر اینکه سکوت دولت ‌ های غربی در قبال چنین اظهاراتی نمی ‌ تواند بیرون از هم ‌ سویی اروپاییان با سیاست ‌ های واشنگتن باشد.حضور بلافاصله سالیوان در ریاض پس از گفت ‌‌ وگو با مقام ‌ های اسراییلی، نوعی نمایش قدرت از سوی واشنگتن در منطقه ‌ ای است که به تصور برخی ناظران، حالا حضور هژمونیک امریکا در آن رو به کمرنگ شدگی دارد. غرب متاع خاورمیانه و به ویژه منطقه نفتی خلیج فارس را به راحتی در اختیار رقیبان خود قرار نخواهد داد؛ بلکه در این راه دست به هرگونه ماجراجویی خواهد زد. بنابراین سفر سالیوان به ریاض می ‌ تواند حامل این پیام روشن به کاخ نشینان سعودی باشد که تصور در اختیار داشتن ابتکار تحولات منطقه ‌ ای را از ذهن خود دور کنند. بازگشت سوریه به جهان عرب اگرچه امتیاز ویژه ‌ ای برای دمشق از یک ‌ سو و ریاض به عنوان معمار این فرایند از سوی دیگر به حساب می ‌ آید، اما واشنگتن اکنون یک مانع بزرگ در این باره شناخته می ‌ شود. آمریکاییان بیش از هرچیز به جایگاه امنیتی اسراییل توجه داشته و امتیازهای لازم را در این باره از طرف ‌ های عربی خواستارند. «توافق ابراهیم» و استمرار روند عادی سازی روابط اسراییل با پایتخت ‌ های عربی در اولویت هرگونه مماشات در صورت قبول بازگشت دمشق به جهان عرب از سوی واشنگتن است. در این حال خروج از بن بست بلاتکلیفی در پرونده هسته ‌ ای ایران پیش از شروع رقابت ‌ های انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، در چارچوب محدود سازی قدرت روسیه در جنگ فرساینده اوکراین، اولویت دیگری است که به نظر می ‌ رسد واشنگتن با تفویض اختیار به نهاد مشاورامنیت ملی در پی تحقق آن است. سلطان عمان در سفر به تهران، ممکن است حامل ابتکار تازه ‌ ای باشد برای آب کردن یخ نشسته بر پیکر برجام یا حامل پیامی که واشنگتن با ابتکار عمل جیک سالیوان در پی انتقال آن به مقام ‌ های تهران است. در هردو صورت، توپ باردیگر به زمین تهران فرستاده می ‌ شود؛ اینکه تهران چه واکنشی به هریک از دو احتمال بالا خواهد داشت، توان آن در پاسخ به فشارهایی است که از هر سو و در سطحی گسترده با آنها روبروست.به نظر می ‌ رسد، سلطان هیثم بن طارق ابتکارهای خود را پیش از این هزینه کرده است و اکنون ترجیح او، آوردن پیامی باشد که ممکن است با انعطاف تهران روبرو شود. آمدن او به تهران، همراه است با امیدهایی که به آن دل ‌ بسته است. سوغات او در پایان این سفر چه خواهد بود را باید در تحولات روزهای پیش ‌ رو جست ‌ وجو کرد.