دوباره وزیر صمت به مجلس شورای اسلامی فراخوانده شده و جالب این است که ظاهرا در مجلس سر اینکه کمیسیون اقتصادی ایشان را موردسوال قرار دهد یا کمیسیون صنعت، بحث بوده است. همه می‌دانیم که برنامه‌های وزارتخانه برای بازار و صنعت خودرو اصولا خوش‌یمن نبوده و هیچ‌ یک از گروه‌های ذی‌نفع را راضی نکرده است.براساس آمار تولید خودرو سال گذشته با رونق همراه بوده، این درحالی است که تاکنون اطلاعاتی از میزان زیانی که بابت این افزایش تیراژ غیراقتصادی به صنعت وارد شده ارائه نشده است. البته اعدادی مبنی بر ۲۰ هزار میلیارد تومان زیان رسمی دو خودروساز اصلی نیز مطرح شده که برخی معتقدند به یمن عرضه کوتاه‌مدت عرضه در بورس، این زیان در سقف یادشده مانده و در غیر این صورت می‌توانست به مرز ۳۰ هزار میلیارد تومان هم برسد. البته این اعداد که رسما توسط دو خودروساز اعلام می‌شود، رقم واقعی زیان نیست و بسیاری از زیان‌ها در حساب‌وکتاب‌ بدهی‌ها، گم می‌شود.به این ترتیب افزایش تیراژ تولیدات سال گذشته به قیمت افزایش ارزبری خودروهای تولید داخل و افزایش ارزبری کل صنعت تمام شد که با مدد تاکید و پیگیری وزیر صمت به‌وقوع پیوسته است! متاسفانه در این زمینه هم گزارشی منتشر نشده و احتمالا منتشر هم نخواهد شد. محدودیت‌های ناشی از تحریم و مشکلات نقل و انتقال پول آنقدر ذهن مسئولان را درگیر کرده و آنقدر برای ردگم‌کنی و دورزدن تحریم‌ها، حساب‌سازی می‌شود که معلوم نیست ارزهای کشور واقعا برای چه‌کاری مصرف شده، اما شواهد نشان از افزایش معنی‌دار ارزبری صنعت خودرو دارد. همچنین سال گذشته مشکل کمبود انرژی و قطع برق و گاز در برهه‌هایی از زمان، خسارت زیادی به تولیدکنندگان و کارخانه‌ها وارد کرد که متاسفانه در این زمینه هم آماری موجود نیست. هرچند قطعه‌سازان و خودروسازان با اضافه‌کاری و برقراری شیفت شب، کمبود تولید را جبران کردند، اما مگر می‌شود توقف خط تولید و اجرای راهکارهایی مانند شیفت جایگزین و موارد جانبی پیش‌بینی‌نشده، منجر به افزایش هزینه‌های تولید نشود.

در این بین سال گذشته خودروهای جدید بسیاری در صف رونمایی خودرویی‌ها قرار گرفتند. کافی است به تعدد و خودروهای رونمایی‌شده دو خودروساز در کلاس‌های مشترک توجه کنیم تا به‌راحتی متوجه غیراقتصادی بودن بیشتر این طرح‌ها شویم. این نوع سرمایه‌گذاری‌های ناقص، نه‌تنها باعث بهبود تصویر ذهنی جامعه از صنعت خودرو نمی‌شود، بلکه منجر به افزایش زیاندهی آنها در سال‌های آینده خواهد شد؛ به‌عبارتی هر رونمایی از یک پروژه ناقص غیراقتصادی، یک گام به‌سمت ورشکستگی صنعت خودرو خواهد بود و این دست حرکت‌های توسعه‌ای، نه‌تنها پیشرفت را به‌دنبال نخواهد داشت، بلکه پسرفت بزرگی را رقم خواهد زد که ممکن است روز به‌روز صنعت خودرو را از دنیای رقابت دورتر ‌کند. نیاز امروز اقتصاد ایران تولید خودرو ارزان باکیفیت است که دستیابی به آن، نیازمند طراحی عالی و تولید انبوه حدود یک میلیونی در سال است، این درحالی است که تا امروز صنعت خودرو در مسیر معکوس عمل کرده و تنوع خودروهای کلاس B یا C را به امید ارزان شدن افزایش داده که معنی آن، قطعا افزایش هزینه‌ها و در نهایت بالا ماندن قیمت‌ تولیدات خواهد بود. تحقق تولید با کیفیت بالاتر نیازمند سرمایه‌گذاری و تعهد کامل کل زنجیره تولید و فروش و خدمات است. متاسفانه در یک سال‌ونیم گذشته، هیچ سرمایه‌گذاری جدی در توسعه زنجیره تامین نشده است. به‌طور خاص می‌توان به روند سرمایه‌گذاری در حوزه‌های فولاد و آلومینیوم و مس اشاره کرد که مدیریت، برنامه‌ریزی،‌تصمیم‌گیری و سایر ارکان این صنایع کاملا در اختیار وزارت صمت بوده است. اجرای برنامه‌های بسیاری در حوزه‌های الکترونیک و توسعه صنایع «های‌تک» نیز مطرح شده اما در عمل سرمایه‌گذاری جدی در این حوزه‌ّ‌ها انجام نشده و جذب سرمایه محدود و اغلب فعالیت این صنایع مونتاژی یا در حوزه بازی‌های اولیه تحقیقاتی و طراحی بوده است. همچنین در این مدت تجهیزات مستهلک تولید، مستهلک‌تر شد، چراکه تحقق برنامه تولید با تیراژ بالا مستلزم کار ۲۴ساعته بوده و امکان تعمیرات تجهیزات وجود نداشته است. از همه این موارد که بگذریم، به‌نظر می‌رسد یک پدیده زیرساختی در تخریب صنایع رخ داد که نمی‌توان پیش‌بینی کرد نتایج آن دقیقا چه زمانی نمایان خواهد شد.

صنعت خودرو حدود ۳۰ سال پیش در دهه ۷۰، دچار یک جهش ساختاری شد و بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها و البته جذب و تربیت نیروها، مربوط به آن زمان است. در آن دهه، بسیاری از مهندسان دوره‌های آموزشی علمی و گرانقیمتی را گذراندند و موفق به کسب تجربه‌های ارزشمندی در صنعت خودرو شدند که هزینه این فرآیند عملا از جیب مردم پرداخت شد. با این همه عمر کاری یک مهندس دولتی در صنعت خودرو حدود ۲۵ تا ۳۰ سال است و اکنون شاهد بازنشستگی جمعی از متخصصان کارکشته از دو خودروساز هستیم. بماند که موج مهاجرت هم به این موضوع اضافه شده و به‌تدریج صنعت خودرو در حال خالی شدن از افراد خاص، باتجربه و نخبه واقعی است؛ افرادی که برای صنعتگران در حکم معدن طلا هستند. متاسفانه آنقدر سر وزارتخانه و دو خودروساز گرم موضوع افزایش تیراژ است که هیچ‌ کس به بحران تخلیه نیروی انسانی متخصص و ضعف اطلاعات و دانش در این حوزه توجه نمی‌کند. انگار همه می‌دانند که قرار نیست در چند سال آینده، چیزی از بخش‌های طراحی و مهندسی باقی بماند. اصولا صنعت مونتاژکار نیازی به طراح و متخصص متفکر ندارد. امروز چینی‌ها با قدرت و سرعت در حال هجوم به صنعت ما هستند و هر چیزی را که یک سرمایه‌دار اراده کند، به‌صورت آماده تحویل می‌دهند؛ پس لزومی ندارد برای به ثمر نشستن تحقیقات و طراحی‌های مهندسان ایرانی، صبر کنیم.البته این فاجعه بزرگ فقط به تخلیه کشور و مراکز صنعتی از نخبگان ختم نمی‌شود. در همین مدت، به اسم استخدام نخبگان، تعداد زیادی از آشنایان و همشهری‌ها به استخدام بخش‌های مختلف صنعتی درآمده‌اند؛ به‌عبارتی صنعت خودرو نه‌تنها در حال تخلیه شدن از انسان‌های ارزشمند است، بلکه با سرعت زیادی در حال جایگزینی افراد ضعیف است. با نگاهی گذرا به آمار کل ورودی‌ها و خروجی‌ها می‌توان عمق این فاجعه را درک کرد.صنعت خودرو در دنیا، صنعت غول‌های متفکر متخصص چابک است، نه کوتوله‌های خپل ناتوان. امروز به‌جای اینکه سرمایه‌گذاران و صنعتگران را تشویق به هم‌افزایی، ادغام و چابک‌سازی کنیم، تیشه به ریشه صنعت می‌زنیم و با کمک ارزهای بادآورده نفتی و اخیرا گازی و پتروشیمیایی، بزرگان کارآفرین را از صحنه خارج و با حمایت از کوتوله‌ها، فشار را بر زندگی امروز شهروندان بیشتر و در نهایت بار مشکلات نسل‌های بعدی را سنگین می‌کنیم. شاید جلوگیری از پیشرفت این مشکلات را بتوان مهم‌ترین وظیفه وزیر صمت دانست.