جلوگیری از هدررفت انرژی در خانه
باوجود اینکه انرژی در کشور ما نه به نرخ واقعی، بلکه ارزان‌تر از آن عرضه می‌شود، اما به هر حال مشکل محدودیت منابع انرژی در دسترس، کم و بیش برای کلیه کشورها، اعم از صنعتی، توسعه‌یافته یا در حال توسعه، مشترک است.
باوجود اینکه انرژی در کشور ما نه به نرخ واقعی، بلکه ارزان تر از آن عرضه می شود، اما به هر حال مشکل محدودیت منابع انرژی در دسترس، کم و بیش برای کلیه کشورها، اعم از صنعتی، توسعه یافته یا در حال توسعه، مشترک است. گفته می شود که در کشورهای مختلف، بسته به میزان فعالیت های صنعتی، بین ۳۰ تا ۳۵ درصد از کل انرژی مصرفی در ارتباط با مصارف ساختمانی است که به نظر می رسد ارزش آن به نرخ جهانی سالانه بالغ بر ۶ میلیارد دلار برمی گردد.
حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد از این میزان صرف گرمایش و سرمایش ساختمان در فصول مختلف سال می شود و این بدان معنا است که از کل انرژی مصرفی کشور بین ۱۵ تا ۲۰ درصد به مصرف گرمایش و سرمایش فضای مسکونی داخل ساختمان ها می رسد. باتوجه به این موضوع، هر اقدامی که در راستای ارتقای کیفیت ساختمان های مختلف اعم از مجتمع های مسکونی، مدارس، ادارات، رستوران ها، فروشگاه ها، مراکز ورزشی، هتل ها و... از دیدگاه تبادل حرارتی انجام گیرد، به صرفه جویی قابل توجهی در مصرف کل انرژی منتهی می شود.
ضرورت بهینه سازی مصرف انرژی
رشد اقتصادی و توسعه صنعتی کشورها به عوامل مختلفی از جمله انرژی و استفاده بهینه از منابع انرژی نیازمند است. اگرچه ایران از غنی ترین منابع انرژی برخوردار است، اما استفاده نادرست از آنها خسارت جبران ناپذیری را بر بودجه سالانه کشور تحمیل می کند، از این رو، استفاده منطقی از منابع انرژی و برنامه ریزی در زمینه های بهینه سازی مصرف انرژی در ساخت وساز از اولویت ویژه ای برخوردار است. منظور از مصرف انرژی در یک ساختمان، مصرف از زمان ساخت تا هنگام تخریب ساختمان است. صرفه جویی در مصرف انرژی به معنای کاهش مصرف انرژی و هزینه های مرتبط با آن است. دستیابی به این هدف با روش های مختلفی مانند بازیابی انرژی امکان پذیر است. در مباحث صرفه جویی و بهینه سازی مصرف انرژی، صرفه جویی در تمام عمر ساختمان مدنظر است که مواردی مانند: هزینه ساخت، هزینه عملکرد، نوع مصالح مصرفی، هزینه نگهداری و حتی هزینه های مرتبط با تخریب ساختمان پس از پایان عمر مفید آن را شامل می شود. صرفه جویی در مصرف انرژی تنها در صورتی امکان پذیر است که ساخت وساز در شرایط استاندارد قرار داشته باشد. پیروی از الگوی مسکن که از سوی شورای عالی الگوی مصرف کشور تدوین شده، در این زمینه بسیار مفید است. در کنار این موارد، بهره گیری از طراحی اقلیمی متداول در معماری کهن ایرانی باتوجه به کاربری های جدید ساختمانی از سوی کارشناسان توصیه می شود. به هر حال، قسمت بزرگی از تلفات گرمایشی و سرمایشی ساختمان از طریق سقف، دیوارها، شیشه ها و کف انجام می گیرد و از این رو عایق کاری از موثرترین و مهم ترین راه های صرفه جویی در صنعت ساختمان است. صمت در این گزارش، صرفه جویی در مصرف انرژی در صنعت ساختمان سازی را موردبررسی قرار داده است.
صرفه جویی در مصرف انرژی از طریق عایق کاری
بهروز کاری، کارشناس انرژی در رابطه با این موضوع به صمت گفت: بخش خصوصی در زمینه پیگیری کاهش مصرف انرژی در ساختمان کمابیش بی انگیزه است. این موضوع جا افتاده است که کاهش مصرف انرژی می تواند ظرفیتی برای صادرات و درآمد بیشتر برای کشورمان باشد، از این رو ضرورت دارد که ارگان های دولتی در راستای کاهش مصرف انرژی تلاش کنند و این موضوع باید در سطح ملی نیز موردتوجه قرار گیرد.
وی در ادامه گفت: هزینه اضافی برای عایق کاری حرارتی ساختمان های نوساز، حدود ۳ درصد هزینه ساخت است که در بیشتر موارد پس از 3 سال، بازگشت سرمایه دارد، اما اگر بخواهیم به طورجدی به صرفه جویی در مصرف انرژی در ساختمان ها بپردازیم، باید روی ساختمان های موجود هم برنامه ریزی کنیم. چون ساخت وساز انجام گرفته در هر سال ۲ تا ۳ درصد ساختمان های موجود است و اگر بخواهیم فقط به این مقررات توجه کنیم، آن طور که باید کاری از پیش نمی رود.
میزان دقیق صرفه جویی مشخص نیست
بهروز کاری درباره میزان صرفه جویی در مصرف انرژی در ساختمان از طریق عایق کاری حرارتی به صمت می گوید: محاسبات انجام گرفته روی تعداد زیادی از ساختمان ها نشان می دهد که در صورت انجام عایق کاری حرارتی، بیش از ۵۰ درصد در مصرف انرژی صرفه جویی می شود، اما مقدار دقیق کل صرفه جویی مشخص نیست، زیرا هیچ گونه سیستم کنترلی برای اتلاف حرارتی که در اثر نشست و تعویض هوا صورت می گیرد، در کشور ما پیش بینی نشده است، در حالی که در کشورهای پیشرفته سیستم هایی وجود دارد که این موضوع را دقیق کنترل می کنند. براساس ضوابط، در نقشه های پلان طبقات، پلان بام، نماها و مقاطع، محل عایق کاری حرارتی متناسب با گروه بندی ساختمان از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی باید مشخص شده باشد.
عایق کاری و استفاده از پوشش های مناسب از هدررفت انرژی در ساختمان جلوگیری می کند. استفاده از پوشش های عایق در زمان ساخت ساختمان هم در فصل زمستان و هم در تابستان از هدررفت انرژی جلوگیری می کند. برای کارآیی بهتر این پوشش ها باید لایه های عایق ضخیم باشند. هرچه میزان ضخامت بالاتر باشد، هدررفت انرژی نیز کمتر خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: در نقشه های معماری باید گروه ساختمان از نظر مصرف انرژی مشخص شود و برای بام، دیوارهای خارجی و پنجره ها جزئیات اجرایی مناسب ارائه شود تا برای آنها عایق بندی حرارتی انجام گیرد. این موضوع در حال حاضر در مناطق یک تا ۵ و نیز ۲۲ شهرداری تهران انجام می شود. هرچند در زمینه تنظیم مقررات و آیین نامه ها اقدامات ارزشمندی صورت گرفته، اما روشن است که موانع و مشکلاتی بر سر راه اجرای اصولی این ضوابط وجود
دارد.
کاری در پایان گفت: در حال حاضر اطلاعات و مدارک مربوط به مصرف انرژی باید در ضمیمه پرونده برای صدور پروانه ساخت باشد،اما هنوز سختگیری ها فقط در فاز صدور پروانه است و تا رعایت اصول اجرایی فاصله داریم. طراحی، اجرا و نظارت بر اجرای مقررات ملی ساختمان، مستلزم برقراری ارتباط هدفمند بین مراجع ذی ربط در امر ساخت وساز و دوری جستن از بخشی نگری در سازمان های مختلف است.
زیباسازی جای بهینه سازی را گرفت
سیداحمد معتمدی، کارشناس مسکن با تاکید بر اینکه در ساختمان سازی از مقوله مصرف انرژی، غفلت کرده ایم، به صمت گفت: متاسفانه در ایران برخلاف کشورهای دیگر، به طراحی و زیبایی سازه ها بیشتر ازکیفیت و صرفه جویی انرژی توجه شده است. با نگاهی به ساختمان های قدیمی و سنتی مشاهده می کنیم که به موضوع بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان سازی بیشتر توجه شده است؛ موضوعی که امروزه از آن غافل شده ایم. معتمدی با بیان اینکه در دهه های اخیر، تکنولوژی های خارجی را در ساخت وساز به کار گرفته ایم، بدون اینکه به کیفیت، اهمیت دهیم، خاطرنشان کرد: بی توجهی به کیفیت فناوری های استفاده شده در حوزه ساخت وساز به ارزان بودن انرژی در کشور مرتبط است و از سوی دیگر، طراحی و زیبایی سازه ها جای کیفیت و صرفه جویی انرژی در ساختمان سازی را گرفته است. خوشبختانه در سال های اخیر به دلیل توجه به آموزش و پژوهش های دانشگاهی این موضوع در حال پیشرفت است.
در سال های گذشته، متوسط عمر ساختمان های کشور حدود ۲۰ سال بود که در سال های اخیر این عدد به ۳۰ سال رسیده است، اما باز هم این وضعیت، قابل قبول نیست و مشکلاتی در زمینه بهینه سازی انرژی در صنعت ساختمان به چشم می خورد.
بهینه سازی مصرف در اولویت است
برخی سازه های قدیمی و تاریخی کشور، بیش از صدها سال عمر دارند و همچنان جزو افتخارات و نمادهای ارزنده معماری و ساختمانی ایران به شمار می آیند، در اروپا خانه هایی با عمر ۱۰۰ سال، همچنان مورداستفاده هستند و هیچ نهادی اجازه تخریب آنها را ندارد، چرا که در این ساختمان ها از اصول ایمنی و استاندارد استفاده شده و بهینه سازی انرژی در اولویت بوده است.
معتمدی مقاوم سازی را یک اصل ضروری در پروژه های عمرانی برشمرد و خاطرنشان کرد: برخی تصور می کنند صرف بودجه در پروژه های عمرانی و ساخت وساز، امری مطلوب است، در صورتی که با احداث ساختمان، تمام دارایی مان را در قالب آهن، بتن، گچ و سیمان به صورت یک جسم درمی آوریم و از آن استفاده می کنیم، بدون آنکه درآمدزایی از آن داشته باشیم.
ساختمان ها را مقاوم بسازیم
معتمدی گفت: ساختمان سازی، ارزش افزوده ایجاد نمی کند، از این رو در بعضی از کشورهای دنیا برای پروژه های عمرانی و ساختمان سازی، یک سقف مشخص در نظر می گیرند و بیش از آن مجوز نمی دهند، در حالی که ما پروژه های عمرانی را در برابر بودجه های جاری می گذاریم.
وی اضافه کرد: باتوجه به متوسط عمر کم ساخت وساز در کشور، بودجه های زیادی را در این بخش خرج می کنیم و بعد از مدتی مجبور می شویم به دلیل مقاوم نبودن این سازه ها، آنها را تخریب کنیم و دوباره از نو بسازیم، از این رو لازم است ساختمان ها را مقاوم تر و از تکنولوژی جدید و برتر دانش روز در زمینه مصالح و سازه ها استفاده کنیم.
سخن پایانی
بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان در حال حاضر بسیار مهم است و از اولویت های هر سازنده ای محسوب می شود، زیرا یکی از دغدغه های جهان امروز کمبود ذخایر انرژی در جهان است، از این رو تاکنون روش های مختلفی به منظور کاهش و بهینه سازی در مصرف انرژی مورداستفاده قرار گرفته است. یکی از بیشترین میزان اتلاف انرژی در ساختمان ها رخ می دهد که در صورت تداوم مصرف بیش از حد انرژی، علاوه بر دامن زدن به مسئله بحران انرژی در جهان، موجب افزایش آلودگی محیط زیست نیز می شوند. اکثر ساختمان های موجود در اطراف ما با محیط زیست تعامل ندارند. ساختمان های ما طوری ساخته شده اند که سرما و گرمایی را که با هزینه های بالا تامین می شوند، حفظ نمی کنند و به دلیل عایق نبودن بخش خارجی نظیر دیوارها، سقف و همچنین عایق نبودن تاسیسات سرمایشی و گرمایشی ساختمان، انرژی را به سرعت از دست می دهند و در نتیجه وسایل حرارتی یا سرمایشی باید چند برابر استاندارد کار و انرژی مصرف کنند تا یک محیط سرد یا گرم شود. بررسی ها نشان دهنده این است که حداکثر مبلغی که به هزینه ساخت اضافه می شود، ۵ درصد هزینه سرانه هر مترمربع است. حتی گفته می شود هزینه اضافه نزدیک به صفر است و حتی هزینه ساخت می تواند کاهش یابد، جدا از اینکه این هزینه از محل کاهش مصرف انرژی برگشت داده خواهد شد.
