سیاست تکراری تنظیم بازار، نتیجه‌بخش نیست
هفته گذشته سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از الزام به عرضه ۱۰۰ درصدی محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد کشور در بورس کالا خبر داد.
هفته گذشته سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از الزام به عرضه ۱۰۰ درصدی محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد کشور در بورس کالا خبر داد. امید قالیباف همچنین نرخ دلار نیمایی را مرجع اصلی برای تعیین نرخ پایه محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد عنوان کرد. این سیاست در شرایطی اجرایی می شود که در هفته های اخیر شاهد روند رو به رشد بهای فولاد و محصولات فولادی در بورس کالا بوده ایم. در واقع سیاست گذاران انتظار دارند با اجرای راهکار جدید موردبحث، آرامش به بازار فولاد بازگردد، این در حالی است که بخشی از التهابات بازار فولاد از کمبود گاز و محدودیت در تامین انرژی فولادسازان کشور نشأت می گیرد. البته از آنجایی که هفته های پایانی سال را می گذرانیم و دمای هوا نیز بالا رفته، بخش عمده ای از این محدودیت ها در حال مرتفع شدن هستند؛ در نتیجه بازار فولاد از این پس به سمت آرامش قدم بر خواهد داشت و نیاز به چنین بگیروببندها و اقدامات نمایشی دیرتر از موعد نیست. باید تاکید کرد بخشی از تقاضا برای خرید فولاد و محصولات فولادی از بورس کالا، از نوسانات بهای دلار در بازار ارز نشأت می گیرد. در شرایط نوسانی نرخ ارز، فولاد به کالایی سرمایه ای بدل می شود و رقابت گسترده ای برای خرید آن شکل می گیرد؛ در نتیجه تا زمانی که آرامش به بازار ارز بازنگردد، نمی توان به رفع کامل التهابات در بازار فولاد امید داشت. جدا از تمام موارد یادشده باید گفت تغییر مداوم سیاست های وزارت صنعت، معدن و تجارت در فرآیند عرضه محصولات در بورس کالا و بازگشت چندباره به عقب در تصمیم گیری نه تنها نتیجه بخش نیست، بلکه به شدت چالش زا است.
الزام به عرضه ۱۰۰ درصدی تولیدات
هفته گذشته سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت ضمن اشاره به صعود بهای فولاد و محصولات فولادی در بورس کالا اظهار کرد: «در حال حاضر هیچ دلیل منطقی برای رشد نرخ این محصولات وجود ندارد؛ بنابراین وزارت صنعت، معدن و تجارت سیاست کنترل بهای فولاد و محصولات فولادی را در پیش گرفته است.» بر همین اساس مقرر شده از هفته جاری تمام محصولات زنجیره فولاد که در بورس کالا عرضه می شوند و از یکدیگر ماده اولیه دریافت می کنند، نرخ پایه محصولات خود را براساس ارز نیمایی محاسبه و اعلام کنند. علاوه براین صنایع یادشده مکلفند ۱۰۰ درصد محصولات خود را در بورس کالا عرضه کنند؛ بنابراین در نهایت نرخ کشف شده نیز تابعی از نرخ پایه براساس ارز نیمایی خواهد بود. انتظار می رود با اجرای سیاست یادشده بهای محصولات فولادی در بورس کالا کاهش یابد. امید قالیباف در ادامه افزود: باتوجه به رفع محدودیت گاز برای صنعت فولاد، تولید این زنجیره رو به افزایش است؛ بر همین اساس نرخ محصولات تولیدشده در این زنجیره کاهش خواهد یافت.
مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت متذکر شد: در سازکار جدید مقرر شده ۱۰۰ درصد این محصولات نظیر شمش، ورق، میلگرد و... ابتدا در تالار داخلی بورس کالا عرضه شود و تنها درصورتی که مازاد بر مصرف صنایع داخلی ایجاد شد، این مازاد در تالار صادراتی بورس برای تولیدکننده محصول قابلیت صادرات داشته باشد.
وی ضمن اشاره به توافق صورت گرفته با گمرک، گفت: براساس توافقی که با گمرک انجام شده، همزمان با درج مازاد محصول توسط شرکت تولیدکننده در تالار صادراتی بورس، این اطلاعات به صورت برخط برای سامانه گمرک نیز ارسال می شود و گمرک براساس داده های دریافتی از تالار صادراتی بورس کالا می تواند مجوز صادرات بدهد. البته اگر خود تولیدکننده قصد صادرات ندارد، می تواند امتیاز صادرات محصول را به غیر واگذار کند.
دلار مقصر گرانی است، نه تولیدکنندگان
علی محمد زمانی، فعال صنعت فولاد در گفت وگو با صمت اظهار کرد: تغییر در حجم عرضه محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد در بورس کالا و الزام به عرضه ۱۰۰ درصدی این محصولات، موضوع جدیدی نیست؛ این در حالی است که هیچ کدام از تجربه های قبلی مبنی بر تغییر میزان عرضه فولاد و محصولات فولادی در بورس کالا باهدف تنظیم بازار، نتیجه بخش نبوده است.
وی افزود: بخش بزرگی از التهابات حاکم بر بازار فولاد از نوسانات قابل توجه دلار و صعود افسارگسیخته نرخ ارز نشأت می گیرد. یعنی تقاضای واقعی برای خرید فولاد و محصولات فولادی به ویژه باتوجه به رکودی که بر فرآیند ساخت وساز حاکم است، محدود برآورد می شود. زمانی گفت: باتوجه به شرایطی که بر اقتصاد حاکم است، انتظارات تورمی رو به رشد گزارش می شود و شروع سال جدید نیز به منزله افزایش هزینه های تولید در بخش های مختلف است؛ بنابراین بسیاری از تولیدکنندگان با هدف تامین مواد اولیه قبل از گرانی های موردانتظار در سال آتی، اقدام به خرید و انبارسازی محصولات مختلف می کنند. در نتیجه هرچه هم میزان عرضه محصولات فولادی در بورس کالا افزایش یابد، تقاضا بر آن پیشی خواهد گرفت.
این فعال صنعت فولاد گفت: از مجموع موارد یادشده می توان این طور نتیجه گرفت که اصلاح شرایط اقتصادی کشور، مهم ترین راهکار برای بازگشت آرامش به بازار فولاد است. علاوه براین باید تاکید کرد باوجود روند صعودی بهای فولاد و محصولات فولادی در هفته های اخیر، این شتاب قیمتی هنوز خود را با صعود دلار یا کاهش ارزش پول ملی تطبیق نداده است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اثرات این سیاست گذاری های متغیر بر صادرات و فروش خارجی محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد کشور اظهار کرد: صادرات راهکاری برای تداوم و توسعه تولید است. میزان تولید فولاد در بسیاری از حلقه های این زنجیره بیش از نیاز بازار داخل برآورد می شود. اصلا زنجیره فولاد کشور با نگاه صادراتی توسعه یافته است؛ بنابراین فروش خارجی این محصولات ضامن تداوم تولید است. صادرات فرآیندی زمان بر و نیازمند ثبات در سیاست ها و در کل وضعیت اقتصاد است. تغییرات مداوم در سیاست های دولت برای زنجیره فولاد، در نهایت به ضرر صادرات این زنجیره منتهی خواهد شد.
زمانی گفت: فاصله قابل توجه نرخ دلار بازار آزاد و بازار نیمایی و الزام به بازگشت ارز صادراتی با بهای دلار نیمایی در نهایت به ضرر تولیدکنندگانی است که اقدام به فروش محصولات خود در بازار جهانی کرده اند. در طول ماه های گذشته مقرر شد ارز حاصل از صادرات تولیدکنندگان با بهای توافقی مبادله شود و قیمت ارز توافقی که در سامانه ای رسمی موردمبادله قرار می گرفت، عملا از نرخ ارز در بازار آزاد کمتر و از بهای ارز نیمایی بیشتر بود؛ اما این سیاست هم برای مدت زمان طولانی داوم نیافت. در حال حاضر مقرر شده صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را در سامانه جدید بانک مرکزی عرضه کنند که قیمت دلار در این سامانه در موقعیت کنونی حدود ۴۳ و ۴۴ هزار تومان برآورد می شود، این در حالی است که واردکننده باید ارز موردنیاز خود را از دولت و در سامانه توافقی با بهای به مراتب بالاتری خریداری کند.
این فعال صنعت فولاد گفت: این سیاست از یک سو آسیب جدی را به صادرات و به دنبال آن تولید تحمیل می کند و از سوی دیگر قیمت واردات را افزایش می دهد. از مجموع موارد یادشده می توان این طور نتیجه گرفت که تغییرات مداوم سیاست های پولی و مالی دولت عملا مانع صادرات است و لطمات جدی را به صادرات و فروش خارجی محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد کشور تحمیل می کند.
سیاست گذاران بی توجه به تجربیات قدیمی
رضا شهرستانی، فعال صنعت فولاد در گفت وگو با صمت اظهار کرد: فرآیند عرضه و فروش فولاد در بورس کالا در چند سال اخیر دستخوش تغییرات متعددی شده است. تغییر در سیاست های حاکم بر این زنجیره در ماه های گذشته و پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم شدت گرفته است. با این وجود هیچ کدام از راهکارهای اجرایی شده نه تنها نتیجه بخش نبوده اند، بلکه تغییر مداوم آنها، آسیب های جدی را به عملکرد صنایع تحمیل کرده است.
وی افزود: در ماه های اخیر نوسانات ارزی در کشور شدت گرفته و نرخ دلار نیز با رشد قابل توجهی روبه رو بوده است. در چنین شرایطی بخشی از تقاضا برای خرید فولاد و محصولات فولادی از نوسانات ارزی نشأت می گیرد. در این موقعیت دستورات صادرشده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای عرضه محصولات تولیدشده در بورس کالا و فرآیند فروش آنها، با هدف کاستن از این التهابات است. با این وجود امکان تعدیل شرایط با دستور وجود ندارد. اقتصاد از دستور تبعیت نمی کند و عرضه و تقاضا تعیین کننده نهایی قیمت ها هستند؛ بنابراین چنین بگیروببندهایی تنها برای مدت زمان کوتاهی نتیجه بخش خواهند بود.
این فعال صنعت فولاد گفت: باتوجه به محدودیت های اعمال شده ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در نهایت دست تولیدکننده برای تداوم فعالیت بسته می شود و در مقابل دست دلالان و واسطه برای سودجویی از این شرایط باز گذاشته خواهد شد.
شهرستانی گفت: قوانین و مقرراتی که غیرعملیاتی هستند، برای مدت زمان طولانی دوام نخواهند آورد. کما اینکه دولت نتوانست برای بازه زمانی طولانی صادرکنندگان را ملزم به بازگشت ارز صادراتی خود با نرخ ۲۸۵۰۰ تومانی کند. این دست سیاست ها از پیش شکست خورده نامیده می شوند. با چنین تفاسیری اصرار دولت به تداوم و تکرار چنین سیاست هایی جای سؤال و ابهام دارد. وی در ادامه افزود: راهکار وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تنظیم بازار فولاد، شاید برای مدت زمان کوتاهی، زمینه افت بهای فولاد را فراهم کند، اما این شرایط ادامه دار نیست و با گذشت مدت زمانی، قیمت ها جهش دوباره ای را تجربه خواهد کرد. در واقع این دست سناریوها تکراری هستند و نتیجه بخش نیستند. این فعال صنعت فولاد گفت: در حال حاضر در ماه های پایانی سال هستیم و محدودیت تامین انرژی فولادسازان مرتفع خواهد شد، اما با شروع روزهای گرم سال، مشکلات دوباره در قالب کمبود انرژی برق صنایع بروز خواهند کرد. یعنی فرصت صنایع برای تولید محدود است و همین فرصت محدود نیز تحت تاثیر سیاست گذاری اشتباه مسئولان از دست می رود. وی گفت: فعالان صنعت فولاد بارها نسبت به سیاست گذاری های اشتباه و تاثیر منفی آن بر تولید هشدار داده اند، اما مسئولان و تصمیم گیران نسبت به این هشدارها بی توجه هستند. بدین ترتیب آینده صنعت فولاد تحت تاثیر منفی قرار خواهد گرفت.
سخن پایانی
میزان تولید در اغلب حلقه های زنجیره فولاد کشور به مراتب بالاتر از نیاز بازار داخلی برآورد می شود. در چنین موقعیتی اگر بنا باشد ۱۰۰ درصد محصولات تولیدشده در این صنایع در بورس کالا عرضه و سپس مجوز صادرات به صنایع اعطا شود، عملا آینده فعالیت واحدهای تولیدی تحت تاثیر منفی قرار خواهد گرفت. البته در برخی برهه های زمانی شاهد کمبود در برخی از حلقه های زنجیره فولاد هستیم، اما این کمبود تحت تاثیر محدودیت انرژی حاصل شده است؛ بنابراین چنانچه محدودیت های یادشده مرتفع شوند، می توان به تنظیم بازار امید داشت. علاوه بر این در سیاست جدید وزارتخانه برای تنظیم بازار فولاد دوباره صادرات این محصولات منوط به عرضه ۱۰۰ درصدی آنها در بورس کالا شده که همین سیاست درنهایت به ضرر صادرات و ارزآوری برای کشور خواهد بود. فعالان بازار فولاد بارها تاکید کرده اند که بازار صادراتی را به آسانی به دست نیاورده اند که به آسانی از دست بدهند؛ بنابراین تجدیدنظر در این سیاست های اشتباه و غیرکارآمد ضروری به نظر می رسد، اما از شواهد این طور به نظر می رسد که نقطه پایانی بر سیاست های اشتباه مسئولان وجود ندارد.
