ایمنی عبارت است از محفوظ بودن سلامت و بهداشت همه کارگران و افرادی که به‌نحوی در محیط کارگاه با عملیات ساختمانی ارتباط دارند؛ البته محفوظ بودن و سلامت و بهداشت افرادی را هم که در مجاورت یا نزدیکی کارگاه ساختمانی، عبور و مرور می‌کنند نیز شامل می‌شود. همچنین، این تعاریف شامل حفاظت و مراقبت از خودروها، تاسیسات و حفاظت از محیط‌زیست در داخل و مجاور کارگاه ساختمانی هم می‌شود.کارگاه ساختمانی در بیمارستان‌ها نیز می‌تواند شامل طیف وسیعی از عملیات ساختمانی، تاسیساتی و معماری باشد. رعایت مقررات ایمنی و حفاظت کار در هنگام اجرا که در قالب مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان مطرح شده، در هر پروژه ساختمانی الزامی است، البته شامل بیمارستان‌ها نیز خواهد بود؛ بنابراین مدیران بیمارستان‌ها قبل از هر اقدام ساختمانی باید متن کامل کتابچه مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان مربوط به رعایت ایمنی و حفاظت کار را در دسترس داشته و مطالعه کرده باشند. کارگاه ساختمانی فقط محلی را که یک یا چند عملیات ساختمانی در آن انجام می‌شود، شامل نمی‌شود، بلکه در صورت استفاده از معابر مجاور کارگاه برای انبار کردن مصالح یا استقرار تجهیزات و ماشین‌آلات، این محل‌ها نیز جزو کارگاه ساختمانی محسوب می‌شوند. صمت در این گزارش ضرورت ایمنی در ساخت مراکز درمانی را از نگاه کارشناسان بررسی کرده است.

ضرورت ارتقای ایمنی در ساخت مراکز درمانی

در گسترش زیرساخت‌های شهری، برنامه‌ریزی، طراحی و ساخت بیمارستان نیازمند فرآیند همه‌جانبه‌ای است که در آن فضاهای معماری، تجهیزات، تاسیسات مکانیکی و الکتریکی به‌صورت همزمان و یکپارچه موردتوجه واقع شوند تا بتوان به انسجام عملکردی در بیمارستان دست یافت.اهمیت این امر زمانی دوچندان می‌شود که مباحث ایمنی در ساخت نیز به این ۴ بخش افزوده شود. یک بیمارستان ایمن، بیمارستانی است که در زمان وقوع یک سانحه، در برابر بلایا تخریب نشود و بیماران و کارکنان متوجه کمترین آسیب شوند. در شرایط بحرانی که بیش از هر زمانی به بیمارستان نیاز است، بیمارستان ایمن می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد و خدمات بهداشتی را به‌عنوان تاسیسات جامعه‌محور، ارائه کند.هدف از طراحی بیمارستان ایمن، بالا بردن آگاهی و ایجاد تغییرات موثری است که با اطمینان از ساختار برگشت‌پذیر تاسیسات بهداشتی، از جان بیماران و کارکنان بهداشتی در برابر بلایا حفاظت و کاهش خطرپذیری برای کارکنان و موسسات بهداشتی را از طریق مدیریت بحران و اجرای طرح‌های پدافند غیرعامل تضمین کند. شهرداری در کنار سایر نهادهای ذی‌ربط موظف است در راستای ارتقای ایمنی ساختمان‌ها و کاهش نرخ حوادث اقداماتی را انجام دهد. همچنین، پایش مستمر ایمنی ساختمان‌های مراکز پزشکی، باید با ارائه برنامه عملیاتی انجام شود.

عواقب بی‌توجهی به ایمنی در مراکز درمانی

مهدی داوری‌دولت‌آبادی، مدیرعامل پیشین سازمان آتش‌نشانی استان تهران در رابطه با اهمیت ایمنی در ساختمان‌های درمانی به صمت توضیح داد: مراکز درمانی به‌طورکلی از لحاظ ایمنی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند، چراکه جمعیت زیادی روزانه در این مراکز رفت‌وآمد دارند، همچنین این مراکز، بسیاری از افراد بیمار را برای معالجه پذیرش می‌کنند، از این‌رو مسلما بیماران در مواقع بحرانی قادر به واکنش سریع و به‌موقع نیستند و اگر اصول ایمنی در مراکز بهداشتی رعایت نشود، برای این افراد مشکلات دوچندانی به‌وجود می‌آید.

داوری‌دولت‌آبادی افزود: اتفاقات ناگواری که چند سالی است بر اثر بی‌توجهی به ایمنی در ساختمان‌ها رخ می‌دهد، نویدبخش بسیاری از اقدامات موثری شد که همچنان ادامه دارد. خوشبختانه در چند سال اخیر اقدامات زیادی با همکاری وزارت بهداشت، شهرداری‌ها و دیگر سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط درباره ارتقای سطح ایمنی مراکز درمانی انجام گرفته است.مدیرعامل پیشین سازمان آتش‌نشانی استان تهران درباره مراکز درمانی فرسوده که عمر بالایی دارند، عنوان کرد: اینکه بگوییم یک بیمارستان با عمر ۵۰ سال، فرسوده و ناایمن است، درست نیست، زیرا موارد و فاکتورهای زیادی برای اینکه یک ساختمان را ناایمن بدانیم، وجود دارد؛ از این‌رو موضوع ایمنی مسئله‌ای است که در هر لحظه و هر مکانی، باید بر آن نظارت و پیشگیری صورت بگیرد، حتی اگر موارد ایمنی در مراکز بهداشتی نوساز رخ ندهد، می‌تواند آسیب‌های جانی و مالی زیادی به بار آورد، زیرا یک ساختار کاملا مجهز و ایمن با یک تغییر کوچک ساختاری به یک ساختمان ناایمن و خطرناک تبدیل می‌شود.در ساختمان‌هایی که عمر زیادی دارند هم، می‌توانیم اصول ایمنی را به‌روز و از وقوع حوادث پرخطر جلوگیری کنیم؛ این اقدام کمترین کاری است که می‌توانیم درباره ساختمان‌های قدیمی انجام دهیم تا قابل‌استفاده باشند.

ضرورت افزایش همکاری‌ها برای ایمن‌سازی

مدیرعامل پیشین سازمان آتش‌نشانی استان تهران تصریح کرد: همکاری‌ها و تلاش‌هایی که در حوزه امنیت ساختمان‌ها انجام می‌گیرد تا حد زیادی مناسب است، اما موانع زیادی در رابطه با این موضوع وجود دارد. یکی از این موارد، نبود یک قانون منسجم و شفاف برای بالا بردن سطح ایمنی ساختمان‌ها است، بدین‌نحو که اگر مجموعه‌ای از انجام تمهیدات ایمنی سر باز زند، قانون محکمی برای نظارت و برخورد با آن وجود ندارد و همه‌چیز به‌نحوی مبهم است. موضوع دیگر، هزینه‌های ایمنی است که باتوجه به افزایش روزافزون قیمت‌ها، بسیار بالا است.متاسفانه بسیاری از مراکز درمانی و بیمارستان‌ها از پس مخارج عادی و روزانه خود برنمی‌آیند، بنابراین اینکه بخواهند برای ارتقای ایمنی هزینه‌های زیادی را بپردازند، مقدور نیست. موضوعات مختلف دیگری نیز مانند بحث بیمه ایمنی برای ساختمان‌ها نیز همیشه مطرح است، اما متاسفانه همان‌طور که گفته شد، دلایل متعددی برای سر باز زدن از ارتقای ایمنی وجود دارد که برنامه‌ریزی و نظارت بیشتری را طلب می‌کند.

داوری‌دولت‌آبادی در پایان گفت: آتش‌نشانان نمی‌توانند در بخش سازه‌ای ورود کنند، چرا که کار تخصصی آنها نیست. باید نظام‌مهندسی در مباحث سازه‌ای ورود کند، اما با این حال، اکثرا ساختمان‌های ناایمن برای آتش‌نشانی مشکل ایجاد می‌کنند. متاسفانه باور عمومی مثبتی درباره خطر هنوز وجود ندارد. در دنیا مبحث ایمنی بسیار مهم است و قوانین جدی برای وقوع حوادث بزرگ دارند. باید در این راه تلاش و فرهنگ‌سازی کنیم، اما این اقدامات کار یک سازمان نیست، بلکه باید تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط در این زمینه همکاری کنند.

توجه‌به کیفیت، شرط اول ساخت‌وساز

حامد خانجانی، کارشناس مسکن به صمت گفت: کیفیت، یکی از بخش‌های مهم در ساخت‌وساز است که متاسفانه مسئولان به‌صورت اجرایی و عملی در این عرصه آن‌طور که باید ورود پیدا نکرده‌اند، همچنین با افزایش کیفیت در ساخت‌وساز می‌توان بسیاری از حوادث به‌وجودآمده را پیش‌بینی کرد و از شدت خسارت آنها جلوگیری به‌عمل آورد. ضرورت این موضوع در ساخت‌وساز ساختمان‌های درمانی از اهمیت بیشتری برخوردار است، چرا که در مواقع بحرانی این بیمارستان‌ها و مراکز درمانی هستند که باید مصدومان را معالجه کنند.ساخت‌وسازهای ایمن به‌لحاظ مسائل اقتصادی همچون نرخ مجوزهای قانونی، نرخ مصالح ساختمانی، هزینه تمام‌شده ساخت و میزان سودآوری همواره موردتوجه بوده است. کیفیت فنی و اجرایی ساختمان‌های درمانی باید به‌طورتخصصی در برنامه‌های مسئولان قرار گیرد.

از تولید مصالح غیراستاندارد جلوگیری شود

وی افزود: ایران یکی از پرحادثه‌ترین کشورهای جهان است که این شرایط طبیعی ایجاب می‌کند که تولید مصالح ساختمانی با استانداردهای بین‌المللی و ملی را در اولویت بخش ساختمان قرار دهیم. وزارت راه و شهرسازی و سازمان ملی استاندارد و دیگر متولیان بخش ساخت‌وساز کشور باید برای این مسئله مهم اهمیت زیادی قائل شوند و اجازه ندهند، مصالح غیراستاندارد و نامرغوب در کشور تولید شود. از جمله روش‌های ارتقای کیفیت ساختمان‌های درمانی، ورود افراد باصلاحیت به این حوزه است، همچنین استفاده از مصالح درجه‌یک، افزایش نظارت‌ها از سوی دستگاه‌های ناظر شامل شهرداری‌ها و سازمان‌های نظام‌مهندسی ساختمان، اجرای ضوابط و مقررات در طراحی و اجرای این ساختمان‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. بهتر است، به‌طورمنظم افزایش کیفیت در تمامی زمینه‌های ساخت‌وساز ارتقا یابد. برگزاری دوره‌های آموزشی می‌تواند در این مسیر به افزایش بهره‌وری کمک شایانی کند.

این کارشناس ادامه داد: برای رسیدن به ساخت‌وساز ایمن و استاندارد در کشور، باید تمام افرادی که در اجرایی شدن پروژه‌های ساختمانی نقشی ایفا می‌کنند، به‌صورت تخصصی آموزش‌های لازم را ببینند تا زمان و هزینه ساخت‌وسازها کاهش یابد و از منابع و سرمایه‌های موجود به‌نحواحسن استفاده شود. مطمئنا در چنین شرایطی شاهد ساخت ساختمان‌های باکیفیت خواهیم شد.

وی در پایان گفت: همان‌طور که مشهود است، با پیشرفت صنعت در ایران و جهان، نیاز به ساخت اماکن و پروژه‌های درمانی روزبه‌روز افزایش می‌یابد. علاوه بر این، ساخت‌وساز در این حوزه، یک حرفه مهارت‌محور را می‌طلبد، از این‌رو باید در راستای ترویج ارتقای کیفیت سازه‌های درمانی گام‌های موثری برداشت. متخصصان اگر تمام تلاش خود را به کار ببرند و دانش و مهارت‌های خود را به‌صورت مداوم تقویت کنند، می‌توانند در پروژه‌های بهتری مشارکت داشته باشند و ایمنی در مراکز درمانی را افزایش دهند.

سخن پایانی

سیستم درمانی باید برمبنای اصول و استانداردهایی ساخته شود تا در شرایط متفاوت کارآیی لازم را داشته باشد. برای تخصص ایمنی مراکز درمانی باید از هر فرصتی برای اطلاع‌رسانی به ذی‌ربطان و تبادل تجربیات مناسب با سایر جوامع پیش‌رو در این زمینه بهره برد. از طرفی، باید در بیشترین حد ممکن از مشاغل مرتبط برای ساخت و ایمنی بیمارستان‌ها، شامل کلیه مهندسان، معماران و مدیران کارآمد در شناسایی و کاهش خطرپذیری استفاده کرد.تیر سال ۱۳۹۹، روزنامه فرهیختگان در گزارشی، فهرستی از ساختمان‌های پرخطر منتشر کرد که البته طبق گزارش این روزنامه، لیست اعلامی کامل نبوده و تنها اسامی ساختمان‌های مشهور در این گزارش آورده شده است.در این لیست، بیش از ۲۰ بیمارستان جزو ساختمان‌های پرخطر اعلام شدند. در حوادثی که در مراکز درمانی و بیمارستانی رخ می‌دهد یا بروز آن در این مراکز پیش‌بینی می‌شود، انگشت اتهام به‌سوی وزارت بهداشت نشانه می‌رود، اما با اینکه مهم‌ترین دغدغه متولی سلامت در کشور، ارتقای ایمنی این مراکز درمانی است، اما وزارت بهداشت در اجرای طرح‌های مقاوم‌سازی و بهسازی تنها مانده و بدون تامین بودجه نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.آسیب مراکز ارائه‌دهنده خدمات درمانی فقط در سازه‌های ناایمن و فرسوده نیست، بلکه هزینه نگهداری، اتلاف انرژی و انتقال آلودگی هم در این مراکز وجود دارد، به‌همین‌‎دلیل تبعات ناشی از فرسودگی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی باید از جنبه‌های مختلف بررسی شود. آسیب بیمارستان‌های فرسوده، فقط آوار آن بر سر مردم نیست، بلکه هزینه‌های گزاف غیرمستقیم هم به کشور وارد می‌کند: اگر این بیمارستان‌ها تعطیل شوند، منفعت بیشتری برای جامعه دارند، اما باتوجه به اینکه توزیع منطقی خدمات بهداشتی و درمانی در کشور وجود ندارد، نمی‌توان آنها را حذف کرد. باید توزیع منطقی خدمات درمانی انجام بگیرد تا فرصتی برای احداث بیمارستان‌های جدید وجود داشته باشد.