نقش بسیار مهم انرژی و سوخت در فعالیت‌های روزمره و زندگی امروز بشر بر کسی پوشیده نیست و محدود بودن این منابع حیاتی، باعث شده جوامع به سمت تغییر الگوهای مصرف و رفتارها در استفاده از انرژی بروند و دولت‌ها به فکر راه‌هایی برای صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌های سرسام آور آن باشند. هزینه آب، برق و گاز در بسیاری از کشورهای جهان سهم بسزایی از هزینه‌های خانواده را تشکیل می‌دهد، اما برخی از کشورها تلاش می‌کنند برای ترغیب مردم به کاهش مصرف، مشوق‌هایی را برای آنها در نظر بگیرند. کشور ما نیز از چندی پیش با طرح رایگان کردن هزینه آب، برق و گاز مصرف‌کننده‌هایی که با الگوی داده شده مصرف کنند، به‌دنبال کاهش مصرف انرژی در کشور بود.

هرچند هنوز گزارشی از اثر این طرح بر کاهش مصرف منتشر نشده، اما به‌نظر می‌رسد با نگاهی به طرح‌های تشویقی دیگر کشورها می‌توان راه‌های دیگری هم برای تشویق مشترکان به کاهش مصرف پیدا کرد. شاید دانستن این نکته بد نباشد که نرخ انرژی در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی بالاست؛ تا جایی که سهم بسزایی از هزینه‌های خانواده‌ها در اروپا به تامین انرژی اختصاص پیدا می‌کند. با این حال سیاستمداران حوزه انرژی برای اینکه مردم را باز هم بیشتر تشویق به صرفه‌جویی در مصرف انرژی کنند، طرح‌های تشویقی در نظر گرفته‌اند که تعدادی از این کشورها را با هم مرور می‌کنیم.

متوسط مصرف برق در اروپا

داده‌های منتشرشده توسط اداره آمار کمیسیون اروپا (یورواستات) نشان می‌دهد متوسط مصرف سالانه برق خانگی شهروندان ساکن در ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا ۳ هزار و ۷۳۷ کیلووات ساعت است. باتوجه به متوسط نرخ ۲۱ سنتی هر کیلووات ساعت برق خانگی در اتحادیه اروپا، متوسط هزینه سالانه برق خانگی به بیش از ۷۹۷ یورو می‌رسد. براساس داده‌های منتشر شده توسط یورواستات میانگین حداقل دستمزد ماهانه در کشورهای عضو اتحادیه اروپا هم کمی بیش از ۹۶۱ یورو است. بدین ترتیب، هر خانوار دارای حداقل دستمزد ماهانه، حدود ۶.۹۱ درصد از عایدی خود را صرف تامین هزینه برق خانگی می‌کند. این رقم ماهانه به‌طور متوسط ۶۶ یورو و ۴۵ سنت است که نشان‌دهنده سهم بالای هزینه انرژی در سبد خانوار اروپایی‌هاست.

هلند؛ کوپن صرفه‌جویی

حتما می‌دانید که هلند کشوری زیبا و سرسبز در شمال قاره اروپاست که با کشورهای آلمان و بلژیک مرز مشترک زمینی دارد و پایتخت این کشور شهر آمستردام است. کشاورزی در هلند به‌دلیل شرایط جغرافیایی به بهترین شکل رواج دارد، به‌طوری که این کشور یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گیاهان زینتی در جهان است. این کشور ۴۲ هزار کیلومتر مربع مساحت و ۱۶.۵ میلیون نفر جمعیت دارد. گاز و برق در سرزمین گل‌ها نسبتا گران است و هزینه ماهانه زندگی افراد را در حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ یورو افزایش می‌دهد. یکی از طرح‌های تشویقی که هلند برای مشترکان برق و گاز در نظر گرفته این است که با کاهش مصرف انرژی کوپن‌هایی اختصاص می‌دهد که می‌توانید با آن کوپن به خرید اقلام بهینه‌سازی مصرف انرژی اقدام یا به صرفه‌جویی در مصرف آب کمک کنید.

یکی از ایرانی‌های مقیم هلند در کانال فرنگ در بیان تجربه‌اش از دریافت این کوپن‌ها نوشت: «این کوپن‌ها ۵۵ یورو ارزش دارد و با آن می‌شود لامپ کم‌مصرف، فویل رادیاتور، نوار دور پنجره برای درزگیری یا سردوش برای صرفه‌جویی آب خرید. خلاصه که دوران کوپنی کردن کالا و بن خرید در همین اروپا هم تمام نشده.»

یونان؛ کمک هزینه نقدی برای کم‌مصرف‌ها

یونان در جنوب اروپا، هم‌مرز با دریای ایونی (دریای یونان) و دریای مدیترانه است و بین آلبانی و ترکیه واقع شده و از شمال نیز با بلغارستان هم‌مرز و همسایه است. یونان یک کشور شبه‌جزیره‌ای است و مجمع الجزایری با حدود ۳۰۰۰ جزیره دارد. 

مساحت یونان ۱۳۱.۹۹۰ کیلومتر مربع و جمعیت این کشور بیش از ۱۰ میلیون نفر است. در یونان ۴۶ درصد نیاز مردم و صنایع به انرژی از طریق گاز، ۲۸ درصد از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی و بادی)، ۱۵ درصد از طریق واردات، ۸ درصد از طریق زغال‌سنگ و ۳ درصد از طریق نیروگاه‌های برقابی تامین می‌شود.

 بیشتر برق در کشور یونان توسط شرکت نیروی برق دولتی تامین می‌شود. به‌طور متوسط برای یک آپارتمان ۸۵ متری هزینه برق، گرمایش، خنک‌کننده، آب و زباله حدود ۱۵۰ یورو در ماه می‌شود، اما دولت این کشور اعلام کرده به ازای کاهش مصرف برق خانوارها به آنها یارانه نقدی پرداخت می‌کند. این کشور به‌ازای کاهش هر ۳۰۰ کیلووات مصرف ۹ یورو یارانه پرداخت می‌کند تا به این شکل میزان مصرف انرژی را کاهش دهد.

ایتالیا؛ تشویق برای نصب پنل خورشیدی

ایتالیا در میان کشورهای اروپایی از بهترین و درخشان‌ترین آفتاب برخوردار است. باوجود این، هزینه برق نیز در این کشور نسبت به دیگر کشورهای اروپایی زیاد است. دولت ایتالیا برای اینکه مردم را به کاهش مصرف انرژی تشویق و به تولیدکنندگان انرژی تبدیل کند، از آنها خواسته با نصب پنل‌های خورشیدی نه‌تنها برای خود برق تولید کنند که مازاد آن را هم با ۳ برابر نرخ روز تولیدکنندگان این کشور از آنها خریداری می‌کند. شانا به نقل از آسوشیتدپرس نوشته است: این برنامه مشابه ترتیباتی است که از مدت‌ها پیش در آلمان به اجرا گذاشته شده است. بسیاری از خانوارها و مصرف‌کنندگان برق در ایتالیا به‌دلیل بهای بالای برق به بستن قراردادهای کم‌هزینه‌تر برای مصرف برق در خانه‌هایشان روی آورده‌اند که سقف میزان دسترسی آنها را به برق کاهش می‌دهد؛ به این ترتیب آنها باید بین استفاده از ماشین لباسشویی یا روشن کردن اجاق برقی هنگام شب یکی را انتخاب کنند. وزیر صنایع ایتالیا پیش‌بینی کرده یک خانوار متوسط می‌تواند به این ترتیب سالانه تا ۱۱۰۰ دلار در هزینه برق صرفه‌جویی کند. به‌گفته وی اگر انرژی اضافی وجود دارد خانوارها می‌توانند آن را به فروش برسانند.

امریکا؛ کمپین‌های تبلیغاتی

پایگاه اینترنتی انرژی کالکتیو در گزارشی با اشاره به رتبه سیزدهم امریکا در میان ۱۶ اقتصاد بزرگ دنیا از لحاظ مصرف بهینه انرژی، با اشاره به موفق نبودن لوایح پیشنهادی برای مصرف بهینه انرژی در کنگره امریکا، از تاثیر آگاه‌سازی مردم بدون نیاز به تصویب قوانین آن هم از طریق ایجاد کمپین‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی خبر داد. 

امریکا توانسته با استفاده از کمپین‌ها و هزینه در تبلیغات به میزان قابل‌ملاحظه‌ای مصرف انرژی را در این کشور کاهش دهد. مطالعات نشان داده است پس از پخش چند آگهی ساخته شده توسط کمپین‌های مردمی درباره جدا کردن وسایل الکترونیکی از برق و استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف، افراد هدف تبلیغات تمایل بیشتری به صرفه‌جویی در مصرف انرژی پیدا کردند. در انتهای همین گزارش آمده است، علاقه مردم به تبادل تصاویر و ویدئوهای جذاب و خنده‌دار می‌تواند به ابزاری برای توزیع پیام‌های خلاقانه و جالب صرفه‌جویی در مصرف انرژی تبدیل شود. در این آگهی‌ها باید با هدف گرفتن افراد به‌ویژه کودکان تاکید کرد که مردم این توانایی را دارند تا هر روز انتخاب‌های هوشمندانه‌تری داشته باشند.