فولاد در سطح جهان، به دو روش عمده کوره بلند و کوره قوس‌الکتریکی تولید می‌شود؛ به‌نحوی‌که در پایان سال ۲۰۲۳ میلادی، سهم روش کوره بلند در تولید این فلز استراتژیک، ۷۱.۱ درصد و سهم روش کوره قوس الکتریکی، ۲۸.۶ درصد برآورد شده است. به‌طورمشخص، تولیدکنندگان و شرکت‌های بزرگ فولادی در دنیا، از روش کوره بلند و ماده معدنی زغال‌سنگ و تولیدکنندگان و شرکت‌های کوچک فولادی مانند واحدهای ریخته‌گری، از روش کوره قوس‌الکتریکی و آهن‌اسفنجی یا قراضه به‌عنوان ماده اولیه موردنیاز خود استفاده می‌کنند.

آنچه امروزه به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جوامع بشری تبدیل شده، گرمایش کره زمین و انتشار بیش از حد گازهای گلخانه‌ای به‌وسیله صنایع مختلف به‌ویژه فولاد بوده است. در همین راستا و براساس معاهده پاریس، تولیدکنندگان فولاد در جهان ملزم به حرکت به‌سمت کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ میلادی شده‌اند و از این‌رو استفاده هرچه بیشتر از روش کوره قوس‌الکتریکی و آهن‌اسفنجی و قراضه را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در روش کوره بلند، ۲.۳۳ تن به‌ازای تولید هر تن فولاد و میزان انتشار این گاز گلخانه‌ای در روش کوره قوس‌الکتریکی با استفاده از آهن‌اسفنجی، ۱.۳۷ تن به‌ازای تولید هر تن فولاد برآورد شده است؛ در حالی که میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در روش کوره قوس‌الکتریکی با شارژ کامل قراضه، به ۰.۶۸ تن به‌ازای تولید هر تن فولاد می‌رسد که نشان از اهمیت جایگزینی و استفاده از این ماده اولیه در آینده تولید فولاد جهان دارد.

طبق آمارهای ارائه‌شده، یک میلیارد و ۸۹۲ میلیون تن فولاد خام در سال ۲۰۲۳ میلادی در جهان تولید شده است که سهم استفاده از قراضه به‌عنوان ماده اولیه موردنیاز کارخانه‌های فولادی، ۵۸۷ میلیون و ۴۰۰ هزار تن معادل ۳۱ درصد بوده است؛ نکته قابل‌توجه اینکه کشور ایتالیا در این سال، موفق به تولید ۲۱ میلیون و ۱۰۰ هزار تن فولاد شده که ۱۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تن آن با استفاده از قراضه بوده است و بر این اساس این کشور در صدر استفاده از قراضه فولادی با سهم ۷۶.۸ درصدی در میان ۱۱تولیدکننده برتر فولاد جهان ایستاده است.

در ادامه کشورهای ترکیه سهم ۷۱.۴ درصد، امریکا ۶۷ درصد، برزیل ۳۸.۵ درصد، کره‌جنوبی ۳۸.۱ درصد، آلمان ۳۷.۴ درصد، روسیه ۳۴.۸ درصد، ژاپن ۳۴.۷ درصد، چین ۲۳.۱ درصد، هند ۱۳.۱ درصد و ایران ۱۱درصد از مصرف قراضه در تولید فولاد را به خود اختصاص داده‌اند. اساسا فولاد در 2 غول فولادی جهان یعنی هند و چین، با استفاده از روش کوره بلند تولید می‌شود و قراضه جایگاه چندانی در صنعت فولاد این کشورها ندارد، اما به‌راستی، علت سهم ناچیز قراضه در صنعت فولاد ایران که بیش از ۹۰ درصد فولاد خود را به روش کوره قوس‌الکتریکی تولید می‌کند، چیست و چرا آن‌طور که باید و شاید در برنامه فولادسازان داخلی قرار نگرفته است؟

حجم عمده قراضه موردنیاز تولیدکنندگان فولاد در دنیا، از صنایعی همچون خودروسازی، ساختمان‌سازی و لوازم‌خانگی تامین می‌شود و این در حالی است که متاسفانه 3 صنعت مذکور از وضعیت مطلوبی در کشور ما برخوردار نیستند. بر همین اساس، عرضه قراضه در سطح بازار نیز همواره با روند کاهشی همراه بوده و سرمایه‌گذاری‌های چندانی برای احداث کارخانه‌های جدید ذوب با هدف استفاده از قراضه فولادی انجام نپذیرفته است.

 از طرفی، واردات قراضه نیز به‌دلیل نرخ بالای آن نسبت به قراضه داخلی مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی نیست و از این‌رو فولادسازان داخلی که خود با رشد بی‌رویه هزینه‌های تولید اعم از نرخ حامل‌های انرژی و… مواجهند، نمی‌توانند حساب چندانی روی واردات باز کنند. برای مثال، در حال ‌حاضر نرخ قراضه در کشور ترکیه که طبق آمار مذکور در جایگاه دومین استفاده‌کننده بزرگ قراضه جهان در سال ۲۰۲۳ قرار گرفته ، حدود ۳۹۰ دلار به ازای هر تن (بدون لحاظ هزینه حمل) بوده است که نرخ آن در ایران پس از ضرب این میزان در ۸۸ درصد (ضریب نسبی برای تعیین نرخ قراضه داخلی)، حدود ۳۴۰ دلار به ازای هر تن خواهد شد. حال با فرض نرخ ارز مبادله‌ای برابر با ۶۸ هزار تومان، نرخ قراضه وارداتی به حدود ۲۳ هزار و ۵۰۰ تومان به‌ازای هر کیلوگرم می‍‌رسد؛ در حالی که اکنون قراضه فولادی با هزینه ۲۱ هزار و ۵۰۰ تا ۲۲ هزار و ۵۰۰ در بازار داخلی معامله می‌شود و از این‌رو می‌توان گفت واردات قراضه به داخل کشور صرفه اقتصادی ندارد.

در نتیجه اگر ما به‌دنبال استفاده هرچه بیشتر از قراضه در صنعت فولاد کشور هستیم، باید زمینه رونق اقتصادی را از طریق سرمایه‌گذاری‌های جدید و توسعه پروژه‌های صنعتی و عمرانی اعم از خودروسازی، شهرسازی، جاده‌سازی، لوازم‌خانگی و… فراهم کنیم تا به‌دنبال آن فولاد استفاده‌شده در این بخش‌ها، دوباره در چرخه بازیافت در اختیار فولادسازان داخلی قرار بگیرد و بستر بکارگیری قراضه در کارخانه‌های فولادی بیش از پیش فراهم شود.