در سال‌های اخیر ایرانیان در مرزهای خروجی کشور به سمت نجف حضوری فعال دارند تا زائران را به سمت عراق راهی کنند و در مسیر نجف به کربلا نیز عده‌ای از ایرانیان با برپایی موکب‌ها به مردم عراق برای پذیرایی از زوار کمک می‌کنند و در کنار یکدیگر به مسافران پیاده خدمات می‌رسانند. بر همین اساس از روزها پیش از آغاز آیین پیاده‌روی اربعین، کامیون‌هایی حاوی لوازم برپایی موکب و مواد موردنیاز پخت غذا به عراق منتقل می‌شود تا در زمان آغاز این سنت، دسترسی به امکانات رفاهی برای زوار تسهیل شود، اما امسال انتقال کامیون‌ها با مشکلاتی همراه شده است. طی روزهای اخیر معطلی کامیون‌های حامل تجهیزات موکب‌ها، پشت مرزهای عراق موجب ترافیک شدید و سرگردانی موکب‌داران و رانندگان شده است. صمت در این گزارش، به بررسی شرایط فعلی روابط ایران و عراق و مشکلات پیش آمده برای نقل‌وانتقالات زمینی پرداخته است.

ظرفیت محدود مرزهای ایران و عراق

در روزهای اخیر به‌دلیل شکل‌گیری مشکلات جدی برای تردد کامیون‌ها و انتقال بار، نگرانی‌های جدی برای موکب‌داران به‌وجود آمده، زیرا در سال‌های گذشته و همچنین تا پیش از این در روابط تجاری، شاهد چنین توقف‌های جدی در مرز عراق نبودیم.

 به گزارش ایرنا، با دستور گمرک برای تسهیل خدمات‌رسانی در دوران اربعین، بخش زیادی از تشریفات گمرکی در گمرکات استان‌ها انجام می‌شود تا در مرز کمترین معطلی ایجاد شود، اما در مرزهای مهران و شلمچه، گمرکات عراق امور تشریفات را با تاخیر انجام می‌دهند که همین امر موجب معطلی موکب‌داران شده و ارتباطی به طرف ایرانی ندارد.

گمرک ایران نسبت به این اتفاقات واکنش نشان داد و سخنگوی گمرک گفت: به‌دلیل ظرفیت محدود گمرکات عراق در پذیرش همزمان کامیون‌های تجاری و زوار، صادرات کالا از 3 مرز شلمچه، چزابه و مهران تا ۲۶ شهریور متوقف شد و مرزهای جایگزین مسئولیت تبادل کالا با عراق را انجام خواهند داد.

صادرات به عراق از ۳ مرز تجاری متوقف شد

سید روح‌اله لطیفی، سخنگوی گمرک درباره توقف ارائه خدمات گمرکی در مرز ایران و عراق اظهار کرد: در ایام اربعین سیدوسالار شهیدان به‌دلیل ظرفیت محدود گمرکات عراق برای پذیرش همزمان مسافر و کالای تجاری و به‌منظور تردد روان و جلوگیری از توقف طولانی در مرزها و ضایع شدن کالاها، تاجران از ۱۳ تا ۲۶ شهریور از ارسال کالاهای صادراتی به مرزهای شلمچه، چزابه و مهران خودداری کنند.

وی افزود: کامیون‌های حامل کالاهای صادراتی با هماهنگی گمرکات مبدأ می‌توانند تا ۲۶ شهریور از مرزهای تجاری جایگزین این 3 مرز، یعنی گمرکات پرویزخان، سومار، شوشمی، شیخ صله و مرز دریایی خرمشهر برای صادرات به عراق اقدام کنند.

اهمیت روابط تجاری با کشورهای همسایه

عراق یکی از کشورهای مهم برای ایران در عرصه تجارت است و بسته شدن مرزهای تجاری با این کشور حتی برای مدت زمان محدود می‌تواند تاثیرات جدی بر درآمدهای تجاری دو کشور داشته باشد.

 بسته شدن موقت مرز وجه دیگری نیز دارد و نشان می‌دهد ایران هنوز در توسعه لجستیکی مرزهای زمینی خود گامی جدی برنداشته است.

تمامی این موارد در حالی است که دولت سیزدهم تاکید زیادی بر افزایش روابط تجاری با همسایگان خود دارد.

 تیر امسال گمرک اعلام کرد از آغاز به کار دولت سیزدهم تا پایان خرداد امسال، بیش از ۲۵ میلیون و ۹۳۳ هزار تن کالا به ارزش 8 میلیارد و ۶۳۸ میلیون دلار بین ایران و عراق تبادل شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۵ درصد رشد داشته است.

 لطیفی در این ‌باره اظهار کرد: از آغاز به‌کار و استقرار دولت سیزدهم از ابتدای شهریور سال قبل تا پایان خرداد ۱۴۰۱ بیش از ۲۵ میلیون و ۹۳۳ هزار تن کالای غیرنفتی به ارزش 8 میلیارد و ۶۳۸ میلیون دلار بین ایران و عراق تبادل شد که با افزایش ۱۵ درصدی نسبت به دوره مشابه پیشین (شهریور ۱۳۹۹ تا خرداد ۱۴۰۰) همراه بوده است.

 از این میزان ۲۳ میلیون و ۵۱۶ هزار تن سهم صادرات ایران به عراق به ارزش 7 میلیارد و ۵۷۷ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه پیشین رشد 3 درصدی داشته و در همین مدت 2 میلیون و ۴۱۸ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۶۲ میلیون دلار از عراق به ایران وارد شده که رشد ۵۱۲ درصدی را تجربه کرد.

عراق، دومین مقصد صادرات ایران

بنا بر گزارش گمرک، اشتراکات فراوان تاریخی، فرهنگی و مذهبی بین دو ملت ایران و عراق و توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور باعث شده صادرات غیرنفتی ایران از ۱۴۵ میلیون دلار در سال ۱۳۸۰ به ۹ میلیارد دلار در سال ۹۸ برسد و دوباره در سال گذشته با ثبت رکورد وزنی به نزدیک ۳۰ میلیون تن کالا، به ارزش 8 میلیارد و ۹۱۶ میلیون دلار رسیده است. در سال‌های اخیر، عراق دومین مقصد صادراتی کالاهای ایرانی در کل دنیا و نخستین مقصد در بین همسایگان بوده است.

همچنین در این گزارش ذکر شده رکورد واردات ایران از عراق در کل تاریخ روابط تجاری دو کشور به سال گذشته برمی‌گردد که 2 میلیون و ۷۰۲ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۱۹۷ میلیون دلار از این کشور خریداری شد که عمده آن کالای اساسی موردنیاز کشور بود.

محصولات کشاورزی، دامی و غذایی، مصالح ساختمانی، محصولات پتروپالایشگاهی، لوازم الکترونیکی، تجهیزات پزشکی و دارو، خودرو و لوازم یدکی، پوشاک، کیف، کفش، محصولات آهنی و خشکبار از عمده‌ترین کالاهای صادراتی به عراق هستند و کالاهای اساسی مانند گندم، جو، روغن، ذرت، سویا، لاستیک، کاغذ، حبوبات، به‌همراه ماشین‌آلات، ضایعات فلزات، لوازم خانگی، تجهیزات الکترونیکی، دستگاه‌های سنجش و... هم از مهم‌ترین کالاهای وارداتی از عراق در سال گذشته بوده‌‌اند.

سخن پایانی

کارشناسان تجاری و سیاسی معتقدند فعال‌سازی دیپلماسی چندجانبه در حوزه‌های سیاسی، عمومی و اقتصادی، اجرای کنوانسیون تیر، حمل یکسره کالا بین دو کشور ایران و عراق، فرماندهی واحد مرزی، صادرات حرفه‌ای، بسته‌بندی مناسب محصولات، برنامه‌ریزی تولید براساس بازارهای هدف و تولید کالاهای با ارزش افزوده بیشتر و تامین نیازهای کشور از مسیر عراق می‌تواند توسعه تجارت بین دو کشور ایران و عراق را به همراه داشته باشد.