به‌باور کارشناسان صنعت خودرو، حرکت این صنعت از مونتاژکاری به سمت تولید واقعی، شدنی است، اما نیاز به الزاماتی دارد که اگر به‌صورت اصولی کنار هم چیده شوند و صنعت خودرو براساس آنها، فعالیت خود را ادامه دهد، زودتر به هدف نهایی خواهیم رسید. هنوز پس از ۴۰، ۵۰ سال تولید خودروهای به‌روز و منطبق با استانداردهای جهانی که در بازارهای بین‌المللی قدرت رقابت داشته باشند، محقق نشده و به آرزویی به‌ظاهر محال برای صنعت خودرو ما تبدیل شده است. به‌اعتقاد کارشناسان این صنعت، اگر به‌صورت اصولی و منطقی برنامه‌ای بیست‌ساله برای صنعت خودرو تدوین و شاخص‌های استاندارد را در این صنعت دنبال کنیم، به تولید خودرویی با توان رقابت در بازارهای جهانی خواهیم رسید؛ هرچند بسیاری تاکید می‌کنند باوجود مسائل بسیاری که در حال حاضر در اقتصاد ما وجود دارد، این راه طولانی می‌نماید. صمت در این زمینه با برخی از کارشناسان صنعت خودرو گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید. با ما همراه باشید.

مونتاژکاری، گام نخست برای تحقق تولید خودرو

رضا آریاراد، از کارشناسان صنعت خودرو درباره اینکه خودروساز پس از چند سال می‌تواند به‌معنای واقعی تولید داشته باشد و از مونتاژکاری خارج شود به صمت گفت: هر خودروسازی نه‌تنها در ایران، بلکه در تمام کشورهای جهان، برای اینکه در تولید یک خودرو روز مطرح شود و به‌نوعی خودکفا باشد و خودروهای برند و صادرات‌محور تولید کند، در ابتدا کارش را با مونتاژ شروع می‌کند.

وی افزود: در صنعت خودرو، مونتاژ انجام می‌شود تا صنعتگر، تولیدکننده، قطعه‌ساز و مهندسان با نوع خاصی از یک خودرو آشنا شوند و در تولید آن به تبحر کافی برسند و به‌نوعی می‌توان گفت خودروسازان از مونتاژ به تولید می‌رسند.

در این مسیر، خودروساز معمولا بین ۳ تا ۵ سال مونتاژکاری می‌کند تا به بلوغی برسد که بتواند در مرحله تولید قطعه و طراحی مهندسی فعالیت کند.

 با طی این مراحل، خودروساز در مرحله سوم به تولید برند می‌رسد و محصولات خود را در قالب یک برند عرضه می‌کند؛ مانند ایران‌خودرو و سایپا که برندهای خود را تولید و عرضه می‌کنند. این‌گونه است که یک خودروساز از مرحله مونتاژکاری خارج و وارد مرحله تولید می‌شود.

آریاراد با اشاره به اینکه این یک روند طبیعی در صنعت خودرو جهان است، افزود: به‌طور معمول، صنعتگران در هر کشوری این مراحل را طی می‌کنند. به‌عنوان مثال، ترکیه در زمینه تولید خودرو برند ملی، تاکنون توفیقی نداشته، اما سالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار فروش خودرو دارد، چون مونتاژ خودرو دارند، در زمینه قطعه‌سازی فعالیت می‌کنند و در تولید قطعه و مونتاژ خودروهای روز با ژاپن و امریکا قراردادهایی منعقد کرده‌اند و در این زمینه‌ها، سال‌هاست تجربه کسب
می‌کنند.

خودروسازان ترکیه در چند سال اخیر باتوجه به توانایی که در مونتاژ خودرو به‌دست آورده‌اند، رفته‌رفته از مرحله مونتاژ گذر کرده و به سمت تولید خودرو ملی حرکت و در این راستا، خودرو «توگ» را معرفی کرده‌اند که قرار است آن را تا سال ۲۰۲۳ به بازار عرضه کنند.

وی ادامه داد: خودروسازان این کشور بیشتر با هدف عرضه خودرو در بازارهای صادراتی، در این مسیر حرکت می‌کنند و حالا پس از سال‌ها از مرحله مونتاژ عبور کرده و به سطحی رسیده‌اند که بتوانند خودرو ملی تولید و صادر کنند.

البته تحقق این هدف با توسعه مشترک بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک بین‌المللی امکان‌پذیر شده است. آنها برای تولید همین خودرو ملی، با بیش از ۱۷۵ شرکت تحقیق و توسعه مشترک بین‌المللی و خودروسازان برتر دنیا قراردادهایی را منعقد کرده‌اند. این رویه یک چرخه استاندارد است که هر خودروسازی باید طی کند تا به نتیجه نهایی که می‌تواند تولید برند ملی باشد، برسد.

نیازمند تحقیق ‌و توسعه مشترک

این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه حرکت از مونتاژکاری به سمت تولید واقعی، احتمالا ۱۰ سال طول می‌کشد، اظهار کرد: معتقدم ایران این مسیر را طی کرده و حالا بیشتر از آنکه بر خروج از مونتاژ تمرکز کند، بر تحقیق و توسعه مشترک بین‌المللی متمرکز است؛ اینکه روی یک برند ملی کار کنیم و ارتقای این صنعت از مونتاژکاری به تولید واقعی، براساس تحقیق و توسعه مشترک با برندها و غول‌های خودروساز دنیا اتفاق بیفتد تا به سرآمدی برسیم و محصولی طراحی و تولید کنیم که مانند محصولات ترکیه رقابت‌پذیر باشد و در بازارهای صادراتی حرفی برای گفتن داشته
 باشیم.

آریاراد ادامه داد: به‌نظر من، صنعت خودرو کشور به هدف اصلی خود که تولید واقعی است، نزدیک و می‌توان گفت سال‌هاست از مونتاژ خارج شده و دو شرکت خودروسازی بزرگ یعنی ایران‌خودرو و سایپا که به‌نوعی غول‌های خودروسازی خاورمیانه به‌شمار می‌روند، تولیدکننده برند خودشان هستند که البته در بخشی هم مونتاژکاری دارند.

در این میان، تحقق هدف نهایی که تولید خودرویی برند با قابلیت فتح بازارهای بین‌المللی و به‌روز است، نه‌تنها در ایران که در تمام دنیا، نیازمند سرمایه‌گذاری و تحقیق و توسعه مشترک بین‌المللی است.

وی در پایان تاکید کرد: صنعت خودرو ما با طی کردن این مراحل در واقع به نتیجه می‌رسد و امکان صادرات خودروهای تولید داخل به تمام کشورهای دنیا را خواهد داشت. ضمن اینکه استانداردهای خودرویی جهان را به‌خوبی خواهد گذراند که این خود امکانی برای صادرات‌محور کردن تولید یک برند است.

مانع بزرگی به‌نام نداشتن استراتژی

محسن رزمخواه، کارشناس صنعت نیز درباره عبور خودروساز از مرحله مونتاژ برای رسیدن به تولید واقعی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: گذر از مونتاژکاری و تحقق تولید در سطح کلان نیاز به بررسی و موشکافی دقیق دارد.

به‌عنوان مثال، کره جنوبی فعالیت در صنعت خودرو را بعد از ما شروع کرد، اما ببینید ما کجای این صنعت قرار داریم و کره کجاست. اصلی‌ترین علت عقب‌ماندگی صنعت خودرو ما نداشتن یک استراتژی مشخص و مدون در این صنعت
 است.

 وی افزود: به‌دلایل زیادی هیچ‌گاه نتوانستیم این استراتژی را به‌گونه‌ای تدوین کنیم که باعث توسعه صنعت خودرو کشور شود؛ ازاین‌رو نخستین موضوع قابل اشاره در اینکه چرا در صنعت خودرو توفیق چندانی به‌دست نیاورده‌ایم، نداشتن استراتژی مشخص است. اینکه در بخش صنایع ما، صنعت خودرو اولویت دارد یا نه، هم مهم است. البته به‌تازگی اظهارنظرهایی مطرح‌شده که براساس آنها ظاهرا صنعت را جزو اولویت‌ها قرار داده‌اند. البته تا این اولویت به منصه ظهور برسد زمان زیادی طول خواهد کشید.

رزمخواه با اشاره به لزوم تدوین یک استراتژی مناسب اظهار کرد: محتوای این استراتژی هم یکی از موارد مهم مطرح‌شده در این زمینه است. در این بخش، به این سوالات که چگونه می‌خواهیم در صنعت خودرو گام‌های اساسی برداریم، کجا می‌خواهیم برویم، به کدام نقطه مشخص می‌خواهیم برسیم و برای رسیدن به آن نقطه باید چه اقداماتی را انجام دهیم، پاسخ داده
 می‌شود.

این کارشناس صنعت خودرو افزود: در نخستین گام در این مسیر، نیاز به دانش فنی و تکنولوژی داریم. حال اگر بخواهیم این دانش فنی را در داخل کشور ایجاد کنیم، بی‌شک سال‌ها طول خواهد کشد؛ بنابراین بهترین راه بهره‌گیری از تجارب سایر کشورهاست تا فهرست اولویت‌ها کاملا مشخص شود، ارتباطات منطقی با قطعه‌سازان و خودروسازان بین‌المللی برقرار شود و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به فناوری موردنیازمان دست پیدا
 کنیم.

طرحی نو دراندازیم

رزمخواه در ادامه اظهار کرد: بخش دوم پیش‌نیازها، حمایت دولت از صنعت خودرو است. این حمایت نیز چند وجه دارد که در نخستین وجه آن باید صنعت خودرو حتی‌المقدور خصوصی شود. پیش از انقلاب، صنعت خودرو ما خصوصی و در حال طی کردن مسیر مشخصی بود، اما بعد از انقلاب این صنعت به دولت واگذار شد و بعد از چند دهه حاکمیت دولت بر صنعت خودرو شاهد مشکلات زیادی در این صنعت هستیم و می‌توان گفت مادامی‌که مدیریت دولتی بر صنعت خودرو کشور حاکم است، همچنان گرفتار بی‌تجربگی مدیران و رانت‌هایی که این صنعت را عقب نگه داشته، خواهیم بود. سومین مورد، اعطای تسهیلات مناسب به خودروسازان است.

وی خاطرنشان کرد: در کشورهای دیگر دنیا، بانک‌ها نه‌تنها بنگاهداری نمی‌کنند، بلکه با ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به توسعه صنایع کمک می‌کنند. البته باید حمایت دولت پشت آن باشد تا هم بانک ضرر نکند و هم صنعت خودرو به منابع مالی موردنیاز خود دست یابد.

این کارشناس حوزه صنعت افزود: حرکت بعدی استفاده از تکنولوژی و ماشین‌آلات پیشرفته در تولید قطعات و محصولات مناسب و باکیفیت است. برای داشتن صنعت خودرویی روزآمد باید تکنولوژی و ماشین‌آلات روز دنیا را در اختیار داشته
 باشیم.

با ماشین‌آلات و تجهیزات ۳۰،‌۴۰ سال قبل نمی‌توان محصولی تولید و عرضه کرد که در بازار خودرو جهانی، توان رقابت داشته باشد.

قطعه‌سازان و خودروسازان بین‌المللی معمولا هر ۴، ۵ سال یک‌بار، کل خط تولیدشان را عوض می‌کنند تا از دانش و فناوری روز بهره بگیرند و با تولید محصولی با قیمت و کیفیت مناسب بتوانند در بازار رقابت و در تراز بین‌المللی فعالیت کنند.

 البته قوانین و مقررات حمایتی و تسهیل‌کننده هم در این مسیر به کمک خودروساز می‌آید. با روش کنونی صنعت خودرو ما راه بسیار طولانی در پیش دارد که البته مسیر آن هم مشخص نیست.

باید طرحی نو دراندازیم تا صنعت خودرویی در تراز بین‌المللی داشته باشیم. اگر از همین امروز شروع و آنچه مطرح شد را به‌طور منطقی اصولی پیگیری کنیم، حداقل به ۲۰ سال زمان نیاز داریم تا به صنعت خودرو دنیا برسیم.

سخن پایانی

وقتی پای صحبت اقشار گوناگون جامعه می‌نشینیم، از مردم به‌عنوان متقاضیان خودرو گرفته تا صاحب‌نظران و کارشناسان صنعت خودرو کشور، اغلب معتقدند این صنعت بعد از حدود نیم‌قرن فعالیت، آن‌گونه که باید به انتظارات پاسخ نداده و بیش از آنکه بر تولید متمرکز باشد، تمام توان و نیروی خود را بر مونتاژ گذاشته و به‌نوعی بازار خودرو کشور به نفع صنعتگران کشورهای دیگر بوده، این در حالی است که می‌تواند به سمت تولید برندهای ملی گام بردارد؛ برندهایی که در سطح جهانی قابل‌عرضه
 باشند.

در این میان برخی از کارشناسان هم معتقدند صنعت خودرو ما گام‌های خوبی برداشته و از مرحله مونتاژکاری عبور کرده که در شکی آن نیست، اما چرا توان خودروسازان ما در بازار خودرو نمود زیادی ندارد و اغلب مصرف‌کنندگان و متقاضیان بازار این صنعت، نظراتی مخالف این دارند و به‌نوعی بر این باورند که صنعت خودرو ما درجا می‌زند و موفقیت چندانی در این سال‌ها نداشته است.