براساس آمارهای تجاری اعلام‌شده از سوی سازمان گمرک، تجارت ایران با روسیه از ابتدای امسال تاکنون نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است. روسیه تبادلات تجاری خود با ایران را طی چند مدت اخیر، به‌ویژه پس از آغاز جنگ با اوکراین بیشتر کرد و جلسات و مذاکرات متعدد تجاری ایران و روسیه، گواه این موضوع است. در ماه‌های اخیر، نشست‌های تخصصی متعددی میان تهران و مسکو برگزار و در تمامی این جلسات، بر ظرفیت‌های تجاری 2 کشور تاکید شده است. کارشناسان اقتصادی معتقدند کشور روسیه بازاری پر از ظرفیت‌های تجاری برای ایرانیان است و از این‌رو بهترین فرصت برای افزایش صادرات غیرنفتی ایران شمرده می‌شود. کارشناسان معتقدند اگر نسبت به این فرصت تجاری بی‌توجه باشیم، مهم‌ترین مجال برای درآمدزایی و توسعه فعالیت‌های بازرگانی خود را از دست داده‌ایم، هرچند با نگاهی واقع‌بینانه خواهیم دید، طی سال‌های گذشته ایران کارنامه موفقی در بهره‌گیری از فرصت‌های تجاری پیش‌آمده در منطقه نداشته و کشورهای رقیب مانند ترکیه، به‌سرعت جای ایران را در بازارهای صادراتی پر کرده‌اند. چندی پیش، نشست همکاری‌های تجاری ایران و فدراسیون روسیه در ایران برگزار شد. صمت در این گزارش، به اظهارات عنوان‌شده در رابطه با فعالیت‌های تجاری ایران و روسیه و همچنین فرصت‌های بازرگانی این 2 کشور با یکدیگر پرداخته است.

مشکلات تجارت، آسیب‌شناسی شود

نشست همکاری‌های تجاری ایران و فدراسیون روسیه با حضور محمد امیرزاده، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران؛ علیرضا پیمان‌پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت و رستم ژیگانشین، رئیس بخش بازرگانی سفارت روسیه در ایران برگزار شد.از اتاق بازرگانی تهران، در گردهمایی فعالان اقتصادی ایران و روسیه که توسط اتاق بازرگانی تهران برگزار شد، طرفین طی مذاکراتی رودررو، راه‌های توسعه تجارت بین 2 کشور را موردبررسی قرار دادند. در این جلسه، محمد امیرزاده، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران و عضو هیات نمایندگان اتاق تهران طی سخنانی بااشاره به اینکه هموار کردن راه تجارت وظیفه سیاست‌گذاران و متولیان امر اقتصاد است، گفت: پیشرفت برخی امور نظیر توسعه ترانزیت، نیازمند سرمایه‌گذاری است؛ از طرفی ارزان‌ترین راه مبادلات تجاری، آبراه است. بنابراین، دولت‌های ایران و روسیه برای افزایش بازده رود ولگا به‌عنوان بستر مبادلات اقتصادی 2 کشور باید سرمایه‌گذاری و با یکدیگر همکاری کنند. محمد امیرزاده در ادامه با بیان اینکه مسیر تجارت همیشه هموار نبوده و مناسبات تجاری ایران و روسیه هم طی سال‌های مختلف دچار نوساناتی بوده است، گفت: چالش‌های موجود در مسیر تجارت ایران باید آسیب‌شناسی شوند و با این اطلاعات به‌دست‌آمده، موانع موجود بر سر راه دادوستد فعالان تجاری برداشته شوند. در این شرایط می‌توان به رشد میزان ارزی و حجمی تجارت ایران امیدوار بود.

ظرفیت‌های بازرگانی ایران و روسیه

امیرزاده سپس از ضرورت برقراری خطوط هوایی و همچنین طراحی سیستم مالی برای توسعه مراوادت سخن گفت و در این‌باره تشریح کرد: روسیه دارای ظرفیت‌های بسیاری برای همکاری‌های اقتصادی است. در مقابل، ایران نیز مسیری اطمینان‌بخش برای حمل کالاهای روسی محسوب می‌شود. سیاست‌گذاران، خلیج‌فارس را مرکز ثقل تجارت جهان تلقی می‌کنند و این نکته قابل‌توجهی است.

روسیه می‌تواند از طریق ایران کالاهای خود را به این منطقه برساند و سپس به نقاط دیگر صادر کند. از این‌رو، ایران و روسیه فرصت‌های خوبی برای انجام همکاری‌های ترانزیتی و امور تجاری با یکدیگر دارند. امیرزاده با بیان اینکه ایران و روسیه، در شرایط حاضر دارای مسائل سیاسی مشابه هستند و باید با یکدیگر همکاری کنند، گفت: امروز ایران و روسیه درگیر چالش‌های سیاسی مشابهی هستند و همین موضوع می‌تواند نقطه اشتراک برای بهبود و توسعه روابط تجاری میان این 2 کشور باشد. در این راستا، تسهیل صدور ویزا از طرف روسیه برای ایرانیان می‌تواند به تقویت همکاری‌ها کمک کند.

توسعه زیرساخت‌ها الزامی است

در ادامه این نشست، علیرضا پیمان‌پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت بااشاره به اینکه ایران و روسیه در تامین کالاها می‌توانند مکمل یکدیگر باشند، توضیح داد: عمده محصولات روسی موردنیاز ایران است و همچنین بخش زیادی از محصولات وارداتی روسیه نیز در ایران تولید می‌شود. بنابراین، ظرفیت‌های زیادی برای افزایش مبادلات تجاری میان ایران و روسیه وجود دارد که باید از آن بهره گرفت. پیمان‌پاک با بیان اینکه سطح مراوادات تجاری در مقایسه با ارتباطات سیاسی ایران و روسیه ناچیز است، ادامه داد: در حال‌ حاضر میزان همکاری‌های تجاری ایران و روسیه به‌میزان مناسب و در حد ظرفیت‌های موجود نیست. چنانچه بتوانیم روی نقاط مشترک میان این 2 کشور کار کرده و زیرساخت‌ها را توسعه دهیم، ظرفیت‌های خوبی برای همکاری وجود دارند. بنابراین، در حال‌ حاضر مهم‌ترین مسئله، شناخت ظرفیت‌های متقابل است که باید در دستور کار هر 2 کشور قرار گیرد. پیمان‌پاک بااشاره به اینکه در گذشته صادرات ایران به روسیه منحصر به محصولات کشاورزی بوده، افزود: امروز، بیش از ۶۰ درصد مراوادت ایران و روسیه در حوزه کالاهای صنعتی است؛ چندین قلم دارو از جمله داروهای ضدسرطان در فهرست کالاهای صادراتی به روسیه جای گرفته و قرار است در حوزه صادرات توربین نیز قراردادهایی با این کشور منعقد شود. همچنین برنامه‌ریزی شده همکاری‌های تجاری ایران و روسیه به حوزه‌هایی از قبیل تجهیزات صنعتی، صنعت هوایی و کشتی‌سازی هم تسری پیدا کند. در زمینه توسعه روابط صنعتی توافقاتی نیز شکل گرفته است.

توافق برای پوشش بیمه‌ای تجارت

پیمان‌پاک در ادامه به برگزاری یک رویداد تجاری در مسکو با حضور قطعه‌سازان ایرانی اشاره کرد و گفت: طی ۳ روز برگزاری این نمایشگاه، به‌میزان ۷۰۰ میلیون یورو موافقتنامه میان فعالان اقتصادی ایرانی و روسی منعقد شد. اگر ۲۰ درصد از میزان موافقتنامه‌ها به قرارداد منجر شود، 2 برابر صادرات ایران به روسیه، در حوزه قطعه خواهد بود. برگزاری نشست‌های تخصصی و رویدادهای نمایشگاهی از آن‌رو ضروری است که 2 کشور با ظرفیت‌های تجاری و صنعتی یکدیگر آشنا می‌شوند. همچنین، یکی دیگر از مزایای برپایی نمایشگاه‌ها را می‌توان توسعه ارتباطات نرم‌افزاری و در ادامه صرفه‌جویی در هزینه و زمان معرفی کرد. رئیس سازمان توسعه تجارت در ادامه، توافق‌های انجام‌گرفته میان 2 کشور برای صادرات تجهیزات پزشکی، ونتیلاتور و سایر تجهیزات موردنیاز در اتاق عمل از ایران به روسیه را مورداشاره قرار داد و گفت: به‌منظور شکل‌گیری همکاری‌های اقتصادی میان 2 کشور، باید زیرساخت‌های ضروری توسعه پیدا کنند. براین‌اساس، یکی از اقدامات انجام‌گرفته، توافق برای پوشش بیمه‌ای مراودات از طریق صندوق ضمانت صادرات ایران و صندوق اگزیار روسیه است. در این توافق مقرر شده که صندوق ضمانت صادرات، تاجر ایرانی را اعتبارسنجی کند و صندوق اگزیار نیز اعتبار تاجر روس را موردارزیابی قرار می‌دهد. در مرحله بعد، قرارداد همکاری فعالان اقتصادی ایرانی و روسیه بیمه می‌شود.

صفر شدن کد تعرفه‌های صادراتی

پیمان‌پاک همچنین ایجاد کریدور سبز میان ایران و روسیه را از دیگر اقدامات زیرساختی برشمرد و گفت: کریدور سبز به‌صورت پایلوت برای ارتباط گروه‌های بالغ ایجاد شده تا با کمترین معطلی و ارائه حداقلی اسناد، کالاهای خود را ترخیص کنند. بنابراین، این زیرساخت مهم برای توسعه روابط ایران و روسیه در نظر گرفته شده و از دیگر اقدامات مهم انجام‌شده طی چند مدت اخیر شمرده می‌شود. رئیس سازمان توسعه تجارت در ادامه به زیرساخت‌های مالی ایجادشده میان 2 کشور اشاره کرد و گفت: در رابطه با تقویت زیرساخت‌های اعتباری و مالی بین 2 کشور ایران و روسیه، قرار است صندوق‌هایی به‌منظور ارائه اعتبار بر پا شوند. این صندوق‌ها تسهیلاتی در حد یوزانس و سرمایه‌گذاری، اعتبار خریدار و فروشنده و مشارکت در تولید ارائه خواهند کرد.

رئیس سازمان توسعه تجارت، برقراری تجارت آزاد میان ایران و کشورهای حوزه اوراسیا را نویدبخش آینده‌ای روشن برای تجارت در این منطقه توصیف کرد و گفت: گروه‌های کالایی برای قرار گرفتن در فهرست تجارت آزاد،کمابیش مشخص شده‌اند. براساس برنامه‌ها، مقرر شده کد تعرفه‌های ۹۰ درصد کالاهای صادراتی به کشورهای حوزه اوراسیا صفر شود. همچنین، مصوبه‌ای از سران قوا دریافت کرده‌ایم که ممنوعیت‌های وارداتی ایران برای اوراسیا لغو شود. پیش‌بینی می‌شود که فهرست کالاهای مشمول تجارت آزاد میان ایران و اوراسیا اواخر آذر میان وزرای این کشورها به‌امضا برسد.

در ادامه با رسیدن به اجماع‌نظر در این مورد، به‌نظر می‌رسد، تجارت ایران با حوزه اوراسیا و صادرات به کشورهای این حوزه، رشد چشمگیری یابد.

فرصت بازارهای روسیه برای تجار ایرانی

رستم ژیگانشین، رئیس بخش بازرگانی سفارت روسیه در ایران گفت: امکانات بسیاری برای ایرانیانی که وارد بازار روسیه شوند، تدارک دیده شده است. این امکانات کمک می‌کند که شرکت‌های ایرانی صادرات خود را به روسیه گسترش دهند و جایگاه جدیدی در بازار کشور روسیه پیدا کنند. همکاری میان ایران و روسیه می‌تواند شامل حوزه‌هایی چون صنعت هوایی، ماشین‌آلات، پتروشیمی و داروسازی باشد. در بازارهای این کالاها در کشور روسیه ظرفیت‌های مناسب وجود دارد و مجال مناسبی برای تجار ایرانی است. وی افزود: در کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه که در اکتبر امسال برگزار خواهد شد، بسیاری از مسائل تجاری قابل‌بحث است. در این جلسه، وزیر نفت ایران و انرژی روسیه حضور خواهند یافت و در آنجا چشم‌انداز همکاری موردبررسی قرار خواهد گرفت. ژیگانشین در ادامه گفت: بخش تجاری سفارت روسیه در ایران از شرکت‌های ایرانی و روسی برای توسعه همکاری‌ها و مناسبات تجاری حمایت می‌کند، چرا که این پیشرفت همکاری در نهایت به سود هر 2 کشور خواهد بود. در ادامه نشست، همکاری‌های تجاری ایران و فدراسیون روسیه با حضور مقامات این 2 کشور، شرکت‌های روسی حاضر در هیات تجاری به معرفی خدمات خود پرداختند و در نهایت مذاکره مستقیم بین فعالان اقتصادی ایرانی و روسی برپا شد.

سخن پایانی

در ماه‌های گذشته، تجارت روسیه با ایران چه به‌طور مستقیم و چه در سایه اتحادیه‌های اقتصادی مانند اوراسیا و اکو، بیشتر شده و پیش‌بینی می‌شود این روند حداقل تا زمانی که تحریم‌ها علیه روسیه برقرار باشند، ادامه داشته باشد، از این‌رو برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند از افزایش رغبت روسیه برای تجارت با ایران می‌توان بهره‌برداری تجاری مناسبی به‌نفع ایران انجام داد. دلیل افزایش اشتیاق روسیه برای تعامل تجاری با ایران هرچه باشد، فرصتی برای ما محسوب شده و می‌توانیم در سایه آن، صادرات غیرنفتی خود را افزایش دهیم.