در چند مدت اخیر ستاد تنظیم بازار مصوبه افزایش ۴۵ درصدی تعرفه‌های بندری را به سازمان بنادر و دریانوردی ابلاغ کرده که گرچه در مجموع هزینه‌های تمام‌شده کالا اثر چندانی ندارد، اما می‌تواند یکی از عوامل افزایش نرخ تمام‌شده کالاهای وارداتی باشد. از سویی دیگر به جهت آنکه روسیه و اوکراین دو کشور مهم در بحث تولید و صادرات کالاهایی چون گندم و غلات نیز هستند، کشورهای وابسته به روسیه و اوکراین در تامین کالاهای استراتژیک خود دچار مشکل شده‌اند.

جنگ، عامل افزایش کرایه حمل دریایی

روزبه مختاری، رئیس هیات مدیره انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته، علت افزایش کرایه حمل دریایی در جهان را ۳ مولفه معرفی کرد و گفت: نخست باتوجه به جنگ روسیه و اوکراین و به‌تبع آن تحریم‌های اروپا و امریکا سبب شده کشتی‌های روسی نتوانند در این مناطق تردد کنند، به همین دلیل تعدادی از کشتی‌های روسی از ناوگان حمل‌ونقل بین‌الملل خارج شده‌اند که همین کمبود ناوگان روسی تاثیری مستقیم بر افزایش کرایه حمل کالا داشته است. به گزارش مهر، مختاری ادامه داد: عامل دوم افزایش نرخ سوخت کشتی‌ها در پی افزایش نرخ نفت پس از جنگ روسیه و اوکراین بوده است. از آنجایی که ۴۰ درصد هزینه‌های یک کشتی را سوخت آن تشکیل می‌دهد، با افزایش نرخ سوخت کشتی‌ها، افزایش کرایه حمل دریایی هم رخ داده است.

تاثیر مشکلات بنادر چین بر افزایش کرایه حمل

رئیس هیات مدیره انجمن کشتیرانی عامل سوم را مشکلات فعلی بنادر چین دانست و ادامه داد: مشکلات اشاره‌شده به‌خاطر سختگیری‌های چینی‌ها در موضوع کروناست و به کمبود ناوگان یا مشکلات تخلیه و بارگیری در بنادر این کشور برمی‌گردد که به گرانی در صنعت کشتیرانی دنیا دامن زده است. به این صورت که معطلی کشتی‌ها در بنادر چین به کاهش سرعت ترددها می‌انجامد و تقاضا بیش از عرضه می‌شود که این موضوع نیز عاملی برای افزایش کرایه حمل است. این اتفاق در اوایل کرونا در بنادر امریکا رخ داده بود.

تاثیر تعرفه بر کالاهای وارداتی

وی درباره تاثیر افزایش تعرفه‌های بندری که به‌تازگی ازسوی سازمان بنادر و دریانوردی اعمال شده، بر نرخ تمام‌شده کالا و هزینه‌های شرکت‌های کشتیرانی و فورواردی خاطرنشان کرد: ما دو نوع تعرفه ریالی و دلاری در بنادر ایران داریم؛ تعرفه‌های دلاری به‌طور مستقیم بر هزینه‌های کشتی و کانتینر مترتب می‌شود و تعرفه‌های ریالی بر هزینه‌های بندری و صاحبان کالا می‌افزاید. با افزایش تعرفه‌های ریالی بنادر کشور در چند وقت اخیر، در هزینه‌های دلاری این افزایش تعرفه‌ها اعمال نشده، از همین رو این امر تاثیری بر افزایش کرایه حمل نداشته است؛ اما افزایش تعرفه‌های ریالی منجر به افزایش هزینه‌های ترخیص کالا شده که قطعا باعث بیشتر شدن نرخ تمام‌شده کالا می‌شود.

فرصت‌های ازدست‌رفته

مختاری یادآور شد: اگر هزینه‌های مضاعفی چون بالا بودن نرخ تورم عمومی و نرخ تسعیر ارز را در نظر بگیریم، می‌بینیم سازمان بنادر برای جبران هزینه‌های خود، چاره‌ای جز افزایش تعرفه‌ها ندارد. افزایش ۴۵ درصدی تعرفه‌های سازمان بنادر باتوجه به تورم عمومی حدود ۴۰ درصدی که اخیرا مرکز آمار اعلام کرده، رقم غیرمعقولی نیست. وی درباره استفاده نشدن از فرصت به وجود آمده برای توسعه ترانزیت ایران در پی تحریم بنادر روسیه پس از جنگ این کشور با اوکراین اظهار کرد: ما پیش از این هم فرصت‌های زیادی را از دست داده بودیم؛ از جمله پس از جنگ افغانستان، فرصتی که برای ترانزیت ایران در دوره جنگ آذربایجان-ارمنستان از دست دادیم، بازار خوبی در کشورهای حوزه CIS برای ما ایجاد شد (دهه ۷۰)، تحریم قطر ازسوی برخی کشورهای عربی و حاشیه جنوبی خلیج‌فارس، بازار عراق؛ همه این فرصت‌های از دست رفته در حالی است که مزیت جغرافیایی ترانزیت و فرصت صادرات کالا به بازارهای منطقه‌ای، از اصلی‌ترین مزایای حمل‌ونقلی کشور است.

تعرفه‌های سنگین صادرات مواد غذایی

رئیس انجمن صنفی تامین‌کنندگان غلات کشور در تشریح آخرین وضعیت قیمت غلات، روغن و مواد غذایی در دنیا بر اثر جنگ روسیه و اوکراین گفت: پیش‌بینی می‌شود اروپا دچار کمبود شدید غذا و افریقا دچار قحطی شود. به گزارش تسنیم کاوه زرگران، رئیس انجمن صنفی کارفرمایی تامین‌کنندگان غلات کشور، کوتاهی دولت را تنها در تبیین نکردن درست ماجرا برای مردم دانست و گفت: روسیه برای فشار به اتحادیه اروپا محدودیت و تعرفه‌های سنگینی برای صادرات مواد غذایی خود در نظر گرفته و صادرات اوکراین هم به‌طور کامل متوقف شده که باتوجه به وضعیت خشکسالی کشورمان و وابستگی به واردات، ایران نیز تحت تاثیر تورم ۳۰ تا ۵۰ درصدی گرانی جهانی و ادامه‌دار مواد غذایی قرار گرفته است. وی افزود: روسیه و اوکراین ۲۸ درصد گندم و ۶۳ درصد روغن آفتابگردان جهان را تامین می‌کنند و روسیه بزرگ‌ترین صادر‌کننده گندم در دنیاست و خروج آنها از بازار جهانی تاثیرات تورمی زیادی به‌همراه داشته است.

دولت‌ها مقصر نیستند

زرگران گفت: کاهش صادرات غلات توسط این دو کشور نرخ غلات را در بازارهای جهانی از جمله ایران افزایش داده است؛ به‌طوری که روغن و نان در بیشتر کشورهای دنیا از جمله اتحادیه اروپا گران شده و نمی‌توان دولت را در این زمینه مقصر دانست. رئیس انجمن صنفی کارفرمایی تامین‌کنندگان غلات کشور ادامه داد: باتوجه به ادامه تنش‌های جهانی افزایش نرخ غلات در بازارهای جهانی تداوم خواهد داشت. در دنیا تورم نرخ مواد غذایی ایجاد شده و دولت‌ها موظفند قدرت خرید مردم را در دو قالب افزایش درآمد‌ها یا پرداخت یارانه، افزایش دهند که به‌نظر می‌رسد دولت کشورمان پرداخت یارانه را مدنظر دارد.

 زرگران اظهار کرد: اگر تحریم نبودیم و نرخ ارز بالا نبود هم شاهد افزایش نرخ غلات و مواد غذایی بودیم، زیرا تورم نرخ مواد غذایی در دنیا به‌دلیل توقف و محدودیت صادرات غلات اوکراین و روسیه ایجاد شده است.

 رئیس انجمن صنفی کارفرمایی تامین‌کنندگان غلات کشور گفت: در زمان حاضر روسیه برای هر تن گندم صادراتی بیش از ۱۰۰ دلار عوارض در نظر گرفته است؛ به‌طوری که برای هر کشتی پاناماکس ۵.۶ تا ۷ میلیون دلار عوارض صادراتی می‌گیرد. این اقدام باعث افزایش نرخ غلات شده است. علاوه بر این روسیه برای صادرات غلات سقف صادراتی در نظر گرفته است.

خطر قحطی در برخی کشورها

زرگران در ادامه تصریح کرد: روسیه به‌دنبال آن است که با افزایش نرخ مواد غذایی و انرژی به اتحادیه اروپا فشار وارد کند و طبیعی است کشور ما نیز باتوجه به اینکه در منطقه خشک جهان قرار گرفته، تحت تأثیر قرار گیرد. زرگران گفت: همه اقلام غذایی در دنیا ۳۰ تا ۵۰ درصد در ۳ ماه گذشته گران شده‌اند و این افزایش نرخ ادامه دارد. با خارج شدن اوکراین از برداشت محصول و محدودیت وضع‌شده ازسوی روسیه سال آینده نیز گرانی مواد غذایی ادامه خواهد داشت. این مقام مسئول گفت: در صورتی که جنگ اوکراین و روسیه پایان یابد نیز باتوجه به اینکه اوکراین بسیاری از زیرساخت‌های تولید را از دست داده، زمان می‌برد که دوباره بتواند به چرخه تولید و صادرات برگردد. اتحادیه اروپا بیشترین وابستگی به واردات غلات از اوکراین را دارد؛ بنابراین کشورهای اروپایی بیشترین مشکل را خواهند داشت و کشورهای فقیر افریقایی نیز با خطر قحطی مواجه خواهند بود.

 رئیس انجمن صنفی کارفرمایی تامین‌کنندگان غلات کشور ادامه داد: روسیه برای همه کشورهای دنیا عوارض صادرات سنگین و محدودیت در نظر گرفته و ما نیز در این شرایط از ذخایر کشور استفاده کرده‌ایم تا اینکه فصل برداشت برزیل آغاز شود تا بتوانیم از این کشور گندم وارد کنیم.

سخن پایانی

گرانی که در پس جنگ میان روسیه و اوکراین کشورها را درگیر کرده، به‌نظر کارشناسان و فعالان اقتصادی ادامه‌دار خواهد بود. این به‌معنای استمرار مشکلات اقتصادی بسیاری از مردم جهان در تامین مایحتاج اولیه برای معاش است.