یکی از برنامه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، احیای واحدهای صنعتی تعطیل‌شده است. این موضوع از اواخر دولت دوازدهم در حال پیگیری بود و سالانه تعدادی از کارخانجات به چرخه تولید برگشت. براساس آمار منتشرشده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، امسال ۷۷۰ واحد صنعتی راکد، احیا شده‌اند. در این میان، یکی از مسائل مهم این است که چه باید کرد تا در ادامه، این هزینه‌کرد برای احیای واحدهای صنعتی، فعالیت سایر واحدهای تولیدی را تهدید نکند؟ آیا این موضوع که واحدهای یادشده برای اقتصاد مفید است یا خیر، در احیای این کارخانجات، موردمطالعه‌ قرار می‌گیرد؟ طی بازدیدی که علی رسولیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران از موسسه فرهنگی‌و‌مطبوعاتی صمت داشت به این پرسش‌ها پاسخ داد. 

برخی صنعتگران معتقدند تعطیل شدن بعضی واحدهای تولیدی به‌نفع اقتصاد کشور است، زیرا در کنار مشکلات مالی، در حوزه فناوری نیز ضعف‌های بنیادین دارند؛ بنابراین بازگشت آنها به چرخه تولید، نه‌تنها مشکلی را در صنعت حل نمی‌کند که ممکن است باری

بر دوش اقتصاد باشد. با توجه به این موضوع، آیا سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران برای احیای واحدهای تولیدی، شاخص‌های مشخصی دارد؟

فعال شدن دوباره واحدهای تولیدی راکد، یکی از تاکیدات رهبر معظم انقلاب از چند سال قبل بوده و رئیس‌جمهوری هم این موضوع را با جدیت دنبال می‌کند. در سفرهای استانی که سیدابراهیم رئیسی دارد، معمولا از واحدهای صنعتی تعطیل‌شده بازدید می‌کند که این بازدیدها با هدف بوده تا حساسیت‌ها و توجه‌ها به این سو جلب شود.

در جهان منابع محدود بوده و ظرفیت‌های کشور ما هم گسترده نیست. با توجه به منابع موجود، تعدادی واحد صنعتی بنا و برای رسیدن به مرحله تولید برای زیرساخت‌های آنها مانند آب، برق، گاز و... هزینه‌های زیادی شده است. هزینه احداث کارخانجات تولیدی که در شهرک‌های صنعتی تعطیل هستند به نرخ روزی که سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نه نرخ فعلی، حدود ۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود. تقریبا به‌ازای هر واحد صنعتی که تعطیل‌شده، ۱۷ شغل از بین رفته است. در حال‌حاضر برای تامین یک لیتر آب در شهرک‌های صنعتی، حدود ۲.۵ میلیارد تومان سرمایه نیاز است یا برای تامین یک مگاوات برق حداقل ۳ میلیارد تومان باید هزینه شود. به غیراز ساختمان واحد تولیدی، فقط برای زمین ای واحدها هر متر ۷۵۰ هزار تومان به نرخ امروز باید سرمایه‌گذاری کنیم. محاسبات نشان می‌دهد در حال‌حاضر برای ایجاد یک زمین با زیرساخت‌های موردنیاز در شهرک‌ها و نواحی صنعتی به حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز داریم. با توجه به هزینه‌های موجود، اهمیت احیای این واحدهای صنعتی ملموس‌تر شده و باید بتوانیم از ظرفیت‌هایی که موجود است و قبلا برای آنها هزینه‌شده استفاده کنیم. همچنین هر لیتر آب بر ثانیه در شهرک‌ها و صنایع خرد برای بیش از ۶۰ نفر شغل ایجاد می‌کند. این عدد در تامین هر مگاوات برق، ۹۰ نفر است.

آنچه در قالب آمار احیا اعلام می‌شود، صرفا احیا نبوده و بازفعال‌سازی را هم انجام می‌شود؛ بنابراین این‌گونه نیست که واحدی اقتصادی نباشد و فعال شود. شاید در بخشی این‌طور بوده، اما در بخش‌هایی، کل خط تولید تغییر کرده است. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذار جدید آمده و تغییرات اساسی در آن واحد داده است.

هنگامی‌که واحدی تعطیل‌شده نگاه برای فعال‌سازی دوباره آن، این نیست که با همان وضعیتی که دارد احیا شود. از این‌رو خط تولید و محصول به طور کلی تغییر می‌کند.

در حال‌حاضر عارضه‌یابی اولیه واحدهای راکد صنعتی انجام شده که ۶۰ مورد از آنها بررسی شده و مشکل از نگاه صنعتگر مورد مطالعه قرار گرفته است. در گام بعد، این واحدها به کلینیک‌های کسب‌وکار معرفی می‌شوند. کارشناس‌های این کلینیک‌ها با حضور در واحدهای صنعتی بررسی می‌کنند که کدام‌یک از این کارخانجات قابلیت بازسازی دارند. البته از نگاه ما با برنامه‌هایی که تدوین‌شده تمام این واحدهای راکد، قابلیت احیا دارند، زیرا قرار است از زیرساخت‌ها و زمین‌های این واحدها استفاده شود.

پس از عارضه‌یابی مشخص می‌شود مشکلات مالی باعث تعطیلی یک واحد صنعتی شده یا چالش‌ تامین ماشین‌آلات دارد یا سایر مسائل منجربه این رکود شده است. در نهایت هم درباره آن واحد صنعتی تصمیم‌گیری می‌شود. درباره برخی از این واحدهای صنعتی راکد هم سرمایه‌گذار جدید آمده و مشارکت می‌کند که حدود ۳۰ درصد احیاها این‌گونه بوده است.

آمار واحدهای صنعتی راکد و احیا شده چقدر است؟

تقریبا ۲۱۰۰ واحد در دولت سیزدهم بازفعال شده است. به‌طور متوسط هم هر واحد بین ۱۷ تا ۲۰ نفر شغل ایجاد می‌کند؛ علاوه‌بر اینکه سرمایه‌گذاری زیادی نیز نمی‌خواهد.

برنامه‌ سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی در ادامه این احیا برای اینکه واحدهای صنعتی دیگر تعطیل نشوند، چیست؟

ممکن است یک‌سری واحدهای تولیدی همزمان با احیای واحدهای راکد فعلی، تعطیل شوند. این مختص ایران نبوده و در تمام جهان وجود دارد. البته آمار تعطیلی واحدهای صنعتی کشور نسبت‌به فعال‌شده‌ها کمتر است. آمار نشان می‌دهد از پایان سال ۹۹ تقریبا در شهرک‌ها حدود ۱۸ درصد واحد تعطیل‌شده داشته‌ایم که در حال‌حاضر به ۱۴ درصد رسیده است. در دولت سیزدهم هم میزان واحدهای صنعتی بازفعال‌شده ۴۴ درصد رشد کرده است.

 سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران برای جلوگیری از تعطیلی واحدهای تولیدی برنامه‌هایی دارد که بخشی از آنها به شاخص‌های کلان اقتصادی برمی‌گردد. البته تسهیلات بانکی و بازار به‌ویژه در کشورهای همسایه هم در این زمینه نقش زیادی دارند. در برنامه‌ها، پروژه‌ای که وزیر صنعت، معدن و تجارت برای افزایش ظرفیت‌ها تعریف کرده‌اند، رصد واحدهای صنعتی با تولید ظرفیت کمتر از ۵۰ درصد است. این امر در حال انجام است. این واحدها به کلینیک‌های کسب‌وکار معرفی می‌شوند و براساس اینکه افزایش ظرفیت کدام واحد تولیدی منجربه توسعه صنعتی می‌شود، اولویت‌بندی خواهند شد. شاخص‌ها برای این اولویت‌بندی ظرفیت رقابت‌پذیری، فناوری، نوع محصولی که در زنجیره تولید وجود دارد و... است. در نتیجه از بین تمام واحدهای صنعتی با ظرفیت کمتر از ۵۰ درصد، ۳ هزار و ۳۰۰ واحد شناسایی شده‌اند. این رویکرد به‌تازگی آغاز شده و تا امروز ۵۵۰ واحد، ظرفیت‌شان به بالای ۵۰ درصد رسیده است. این نگرانی وجود دارد که اگر به تولیدی‌های با ظرفیت زیر ۵۰ درصد توجه نشود، در فهرست واحدهای تعطیل‌شده قرار گیرند. پروژه‌ها با این الگو در حال مدیریت هستند.

در زمینه تامین مالی قول‌هایی داده شده و وزیر صنعت، معدن و تجارت، تفاهمنامه‌هایی را با بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی به‌امضا رسانده که ۵۰ هزار میلیارد تومان برای بازسازی، نوسازی و احیای این واحدهای صنعتی پرداخت شود. همچنین معاون اول رئیس‌جمهوری قول‌هایی داده‌اند که از نهضت احیا، منابعی برای این کار تامین کنند. سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران هم با بانک ملی تفاهمنامه‌ای امضا کرده تا ۱۲۰۰ میلیارد تومان به احیای واحدهای کوچک تخصیص یابد.

درباره ظرفیت استفاده از سامانه‌های داخلی در شهرک‌های صنعتی توضیحاتی بفرمایید و اینکه قطعی اینترنت جه تاثیری بر فعالیت‌های صنعتی داشت؟

وابستگی به اینترنت در شهرک‌ها و نهادهای صنعتی پیش از رویدادهای اخیر کاهش پیدا کرد تا با مشکل مواجه نشویم و کارها به‌درستی پیش برود. سامانه‌های داخلی در شهرک‌های صنعتی استفاده می‌شود که محدودیتی در استفاده از آنها وجود ندارد.

 همچنین ابلاغیه‌ای به بخش‌های مرتبط با تولید داده شده که روند کار براساس مکاتبات با سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت یا نهادهای متولی انجام شود. این موضوع را مصوب کردیم تا مقداری از وابستگی شهرک‌های صنعتی به فضای مجازی تا زمان رفع محدودیت اینترنت کاسته شود. در راستای استفاده از فضای اینترنت ملی، زیرساخت‌های مناسبی مهیا شده که می‌توانیم به‌وسیله آن امور را پیش ببریم تا فعالان اقتصادی با مشکلی مواجه نشوند.

در هر صورت باید تلاش کنیم هیچ واحد و ظرفیتی تعطیل نماند که این امر مستلزم برنامه‌ریزی است.

در حوزه محصولات صنعتی چقدر صادرات داشته‌ایم؟

 براساس آماری که در اظهارنامه بنگاه‌های تولیدی وجود دارد، حدود ۱.۷ میلیارد دلار صادرات انجام شده است. البته به‌دلیل اینکه عمده صادرات در مقصد اظهار می‌شود، آمار تفکیکی دقیقی از میزان صادرات بنگاه‌های کوچک، خرد و متوسط در دست نیست و گمرک نیز این آمار را به صورت کلی اعلام می‌کند، با این وجود، صادرات این بخس رشد خوبی نسبت به سال گذشته داشته است.

سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران برای حضور بنگاه‌ها در نمایشگاه‌های خارجی، یارانه در نظر می‌گیرد و تا ۶۰ درصد هزینه حضور در نمایشگاه‌ها را پرداخت می‌کند. شرکت شهرک‌های استان‌ها نیز نمایشگاه‌های داخلی برگزار می‌کند. درباره برندسازی، بازاریابی، ثبت شرکت در کشورهای خارجی، ایجاد مرکز تجاری و تبادل فناوری نیز از بنگاه‌ها حمایت می‌شود.

همچنین درباره خوشه‌های صنعتی اقداماتی انجام شده و ۵۰۵ خوشه صنعتی در مناطقی که مستعد تولید یک محصول بوده‌اند مانند خوشه خرما، زعفران و فرش شناسایی شده است. مطالعات ۲۵۷ خوشه که عمدتا در صنایع غذایی و صنایع دستی هستند و ریشه منطقه‌ای دارند، انجام شده و ۱۲۵ خوشه نیز عملیاتی و اجرایی شده‌اند.

هدف‌گذاری ما در ۶ ماهه دوم سال این است که با تامین مالی از سوی استان‌ها که جزو اعتبارات ملی به‌شمار می‌رود، ۹۰ خوشه را اجرایی کنیم، سال گذشته ۴۱ درصد برنامه‌ها عملی شد و تعداد پروژه‌های توسعه خوشه‌ای ۲۸۳ درصد رشد داشته که نسبت‌به زمان مشابه ۱۰ برابر شده است.

سخن پایانی

تا پایان سال ۹۹ از ۴۷ هزار واحد راکد، ۱۸.۵ درصد؛ یعنی حدود ۹ هزار آنها تعطیل بودند و پس از آن، ۱۴ درصد از ۵۰ هزار واحد معادل ۷ هزار واحد که در سال‌های گوناگون تعطیل شده بودند، شناسایی شدند. سال گذشته نیز پایش مجددی انجام شد و ۱۲ هزار و ۶۷ واحد تعطیل در داخل شهرک‌ها و واحد‌های با پروانه بهره‌برداری در خارج از شهرک‌ها شناسایی شد. ۱۰۰۰ مشاور به صورت حضوری و مجازی در کلینیک‌های کسب‌وکار مشغول به‌کار هستند که بیشتر در بخش خصوصی بوده و عارضه‌یابی اولیه را انجام می‌دهند. ستاد تسهیل نیز حمایت می‌کند و در صورت مشکل تامین مالی، این واحدهای تولیدی به بنگاه‌های توانمند معرفی می‌شوند. در این زمینه، بیش از ۲ هزار واحد عارضه‌یابی شده‌اند که مشکلات ۱۳۲۰ واحد حل شده، بنابراین امسال ۷۷۰ واحد احیا شد که حدود ۲۸۰ واحد از آنها از سوی بخش خصوصی انجام شده است.