به هر گونه ماده یا انرژی که به‌طورمستقیم یا غیرمستقیم به محیط‌زیست و در این مورد مشخص، وارد محیط دریا شود و اثرات نامطلوبی بر کیفیت پارامترهای آب، بر موجودات زنده یا بر فعالیت‌های دریایی مثل صیادی بگذارد و در نهایت، سلامت اکوسیستم و زیستمندان آن را به‌خطر بیندازد، آلودگی می‌گویند.

ممکن است ماده‌ای که منجر به آلودگی شده، یک ماده طبیعی باشد، اما چون بیش از حد وارد محیط شده، تبدیل به آلاینده می‌شود. به‌عنوان‌‎مثال، نفت یک ماده طبیعی است که بر اثر میلیون‌ها سال فعالیت تک‌سلولی‌های دریایی و انباشت آنها در بستر اقیانوس‌ها و دریاها و فعل‌وانفعالات شیمیایی که به آنها وارد شده، به‌وجود آمده است.

اما همین نفت را به‌عنوان یک آلاینده می‌شناسیم، چراکه نتوانستیم از آن به‌درستی استفاده کنیم و آن را تبدیل به یک معضل بزرگ کرده‌ایم. نفت از زمانی که اکتشاف و استخراج می‌شود تا استحصال و بهره‌برداری از آن، انواع آلودگی‌ها را از خود بر جای می‌گذارد.

نفت به‌صورت خام می‌تواند وارد دریا شده و آلودگی ایجاد کند. انواع و اقسام فعل‌وانفعالاتی که در نفت اتفاق می‌افتد، منجر به آلودگی می‌شود.

سوختن ناقص نفت از دیگر اشکال آلودگی‌های نفتی است. یکی از مهم‌ترین آلودگی‌های نفتی مربوط به کشتی‌های حامل نفت است. سوانح و اتفاقاتی که برای این کشتی‌ها اتفاق می‌افتد، بار نفت آنها را وارد دریا می‌کند.

همچنین محصولاتی که پتروشیمی‌ها تولید می‌کنند، نفتی هستند و آلاینده‌های نفتی ایجاد می‌کنند.

انباشت این مشکلات باعث شد از سال‌ها پیش و به‌ویژه از سال ۱۹۷۰ میلادی، بشر خود را برای مقابله با آلودگی‌های نفتی به‌طورجدی‌تری آماده کند و برای آن راهکار ارائه دهد. قوانینی هم در این مورد به‌اجرا درآمده است.

به‌عنوان‌مثال می‌توان به قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین‌المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی اشاره کرد.

ایران در سال ۱۳۷۶ با تصویب مجلس به عضویت این کنوانسیون درآمد. مجری انجام این قانون، سازمان بنادر و دریانوردی بوده و بیشتر تمرکز آن بر کشتی‌های نفتی است.

در بند یک ماده ۵ این کنوانسیون به اقدام در صورت دریافت گزارش آلودگی نفتی اشاره و گفته ‌شده، هرگاه عضوی گزارشی یا اطلاعات مربوط به آلودگی که توسط دیگر منابع تهیه شده، دریافت کند؛ باید حادثه را به‌منظور تعیین اینکه سانحه، آلودگی نفتی است یا خیر، موردارزیابی قرار دهد.

همچنین ماهیت، وسعت و پیامدهای احتمالی سانحه آلودگی نفتی را موردارزیابی قرار دهد و سپس بدون تاخیر، تمامی کشورهایی را که منافع آنها به‌وسیله چنین سانحه آلودگی نفتی تحت‌تاثیر یا احتمالا تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد، تا پایان اقدامات به‌عمل‌آمده برای مقابله با سانحه یا تصمیم کشورهای یادشده برای اقدام مشترک، مطلع کند.

خلیج‌فارس به‌شدت تحت‌تاثیر آلاینده‌های نفتی است. آلاینده‌های نفتی دربرگیرنده ترکیبات سمی و خطرناک برای تمام موجودات زنده است.

یکی از این ترکیبات PAHها هستند که در آن ترکیباتی مانند نفتالن، فلورن، فنانترن، آنتراستن، پایرن و بنزن وجود دارند. هرکدام از این عوامل، سمی و سرطان‌زا هستند که در نهایت آب‌های خلیج‌فارس را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.

خلیج‌فارس یک دریای جوان است و تنوع ژنتیکی و زیستی آن برای این سطح از آلودگی کافی نیست.

به‌همین‌دلیل، اکوسیستم آن شکننده است و گونه‌های آن شدیدا تحت‌تاثیر تخریب اکوسیستم قرار می‌گیرند.

از همین‌رو است که امروز شاهد قرار گرفتن بیشتر گونه‌های دریایی خلیج‌فارس مانند لاک‌پشت‌ها در فهرست قرمز موجودات در معرض خطر انقراض هستیم.

قاچاق سوخت چگونه باعث آلودگی نفتی خلیج‌فارس می‌شود؟

در خلیج‌فارس، قاچاق سوخت به‌دلیل سودآوری بیشتر یا هر دلیل دیگری به یکی از عوامل جدی ایجاد آلودگی نفتی تبدیل شده است.

کشتی‌های صیادی و بازرگانی، مخازن بزرگی را در خود تعبیه و آن را با نفت و گازوئیل پر می‌کنند تا به کشورهای همسایه از جمله پاکستان قاچاق کنند، چراکه نرخ نفت و فرآورده‌های نفتی در ایران پایین و در کشورهای دیگر بسیار بالاست و همین مسئله باعث وسوسه افراد برای قاچاق آن می‌شود.

زمانی که ماموران مبارزه با قاچاق می‌خواهند این کشتی‌ها را در دریا متوقف و قاچاقچیان را دستگیر کنند، کشتی حامل بار قاچاق، لوله‌های نفتی خود را در بشکه‌ها قرار می‌دهد و در زمانی که در حال فرار است، تمام بار خود را در طول مسیر در دریا تخلیه می‌کند.

زمانی هم که ماموران آن کشتی را متوقف می‌کنند، دیگر نفت و گازوئیلی در کشتی وجود ندارد.

تخلیه نفت و گاز در دریا یک فاجعه محیط‌زیستی در سطح گسترده‌ای ایجاد می‌کند که یکی از آنها از بین رفتن صخره‌های مرجانی و آلوده کردن و از بین رفتن موجودات کف‌زی است که در خلیج‌فارس زندگی می‌کنند.

همچنین این آلودگی نفتی باعث نابود شدن لاک‌پشت‌ها و پرندگان دریایی می‌شود، چراکه وقتی نفت در دریا می‌نشیند، آبزیان ناگزیر در دام آن می‌افتند.