حرکت خلاف جریان علم اقتصاد!
غلامرضا سلامی کارشناس اقتصادی
ماموریت تیم اقتصادی دولت بیش از هر چیز، بازگرداندن انضباط مالی ازدسترفته نظام اقتصادی کشور در چند دهه گذشته است که البته کار آسانی نیست. بیسروسامانی که در حال حاضر در سیستم اقتصادی کشور مشاهده میکنید، نتیجه همین بیانضباطی مالی است که هیچ دولتی تاکنون برای تصحیح آن، اقدام اساسی نداشته است. بهعقیده من، تصمیمات تیم اقتصادی دولت چهاردهم هم، تفاوتی با تیم اقتصادی گذشته ندارد و در حال حاضر همان تفکر پیشین بر اقتصاد حاکم است. البته انتظار تغییر از دولت جدید غیرمنصفانه است، چراکه نیاز به تغییرات ساختاری وجود دارد. مسئله تحریمها، مبادلات و محدودیتهای بینالمللی باید حل شوند و تا زمانی که این وضعیت ساختاری حاکم بر اقتصاد کشور ادامه دارد، انتظار معجزه از تیم اقتصادی جدید نمیتوان داشت. حتی برندگان نوبل هم در این شرایط نمیتوانند کاری برای اقتصاد کشور انجام دهند.
اقتصاد یک علم عقلایی است و ما خلاف این، اگر عمل کنیم نتیجه همین میشود که در حال رخ دادن است. با حرفها و کارهای پوپولیستی که نمیشود اقتصاد را اصلاح کرد! باید از دولت تا مجلس تجدیدنظر اساسی در روند اقتصاد رخ دهد. این راه منجر به فروپاشی اقتصادی و متعاقب آن فروپاشی اجتماعی خواهد بود و باید به عواقب این ساختار اقتصادی آگاه باشند. هیچ زمانی مانند اکنون اقتصاد کشور در مرحله خطرناک نبوده است. باید با مردم صحبت و اوضاع را تشریح و سپس اقدام کرد. باید درد جراحی اقتصادی را پذیرفت. این اجماع باید در کل حکومت بهوجود بیاید تا کل اقتصاد ترمیم شود. در وضعیت فعلی که حضور دوباره جمهوریخواهان بر اقتصاد جهان حاکم است، ضرورت چنین اصلاح نگرشی در ساختار اقتصادی کشور ضروری است.
امروز بیش از هر زمان دیگری کنش و واکنش کشور نسبت به حضور مجدد ترامپ مهم است. آنطور که از صحبتهای او برمیآید، بهدنبال مذاکره است تا خودش را حلال مشکلات بداند. ترامپ در پی جنگ و براندازی بهشکل مستقیم نیست و تلاش او بیشتر برای بهتر شدن بازارهای اقتصادی امریکا است. از اینرو مقابله با سیاستهای او، ممکن است چالشساز باشد، در صورتی که تعامل یا ورود برای مذاکره میتواند دوران بهتری از ترامپ حتی نسبت به گذشته را فراهم کند.
بهنظر میرسد ایران مذاکراتی داشته، چراکه پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات امریکا، تمام شاخصهای بورسی و بازار سهام صعودی شدند. نرخ طلا در سطح دنیا و ایران کاهش پیدا کرد و دلار آنچنان که انتظار میرفت، افزایش پیدا نکرد. در حال حاضر انتظار مردم این است که ایران با دیپلماسی و سیاست منطقیتری باتوجه به شرایط کشور پیش برود. باید در نظر داشت مقابله با ترامپ میتواند نسبت به دورههای قبل خطرناکتر باشد. او در صحبتهایش به مسئله هستهای ایران اشاره کرده است که در صورت توقف فعالیت هستهای، مزاحمتی برای کشور نخواهد داشت.
این فرضیه که ایران میتواند از فرصت چالش امریکا و اتحادیه اروپا بر سر جنگ اوکراین استفاده کرده و خودش را به اروپا و بازارهای مالی اتحادیه اروپا نزدیک کند، چندان حرف درستی نیست. اقتصاد امریکا چه بخواهیم و چه نخواهیم، در دنیا تعیینکننده است. او ممکن است چالشی برای تجارت ایران با کشورهای اروپایی ایجاد نکند، اما میتواند با کشورهای اروپایی که با ما وارد تجارت شدهاند، دیگر وارد میدان تجارت نشود. به هر حال کشورهای اروپایی هم تجارت خود با امریکا را بهدلیل حمایت از ایران از دست نمیدهند، حتی چین و روسیه هم بهنفع ایران، خللی در معاملاتشان ایجاد نمیکنند.
بسیاری از مشکلات اقتصادی که داشتیم، بهدلیل تحریمها بوده است. باتوجه به ظرفیتهایی که کشور دارد، اگر وارد برجام میشدیم، میتوانستیم از نظر اقتصادی و اجتماعی پیشرفت کنیم. اگر FATF حل شود، مشکل با سیاستهای ترامپ هم حل خواهد شد.
آنچه اکنون در قالب چند بند در FATF و پیشرفت آن مشکلساز شده، یکی از همان چالشهای میان ایران و امریکا است. اگر مسئله FATF حل شود، راه برای مذاکرات دیگر هم، گشوده خواهد شد. تمام مفاد FATF در صورتی که در چارچوب همه ضوابطی باشد که دنیا قبول کرده، مشکلی نخواهد داشت.
در حال حاضر بسیاری از کشورها در حال صادرات و فروش اسلحه هستند. حتی فعالیت هستهای را هم، همه کشورها پذیرفتهاند و فعالیتهای هستهای خود را دارند.
۹۶ درصد کشورها مواد FATF را پذیرفتهاند و اگر ایران هم بپذیرد، میتواند گامی برای حل و فصل چالشهای اقتصادیاش بردارد.