جزیرهای سیاست‌گذاری نکنید
علیرضا احمدیان ـ فعال دانش‌بنیان در حوزه تجهیزات‌پزشکی
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تنها متولی ارتباط دانشگاه‌های علوم‌پزشکی با صنعت نیست. بی‌شک برای افزایش ارتباط میان دانشگاه با صنعت به‌ویژه در حوزه تجهیزات‌پزشکی نیازمند همکاری سایر سازمان‌های مرتبط هم هستیم. بخشی از چالش‌های دانش‌بنیان‌های حوزه تجهیزات‌پزشکی مربوط به سازکارهای اداره کل تجهیزات‌پزشکی است و ناشی از سیاست‌گذاری‌های غلط سازمانی است. یکی از چالش‌هایی که وزارت بهداشت در مسیر توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان دارد، این است که صنعت پزشکی را در اختیار دارد، اما نمی‌تواند از آن به‌خوبی استفاده کند، بنابراین برای تعامل بیشتر این وزارتخانه با دانش‌بنیان‌ها حوزه سلامت، باید ارتباط میان دانشگاه و صنعت بیشتر نهادینه شود، اما متاسفانه در عمل این اتفاق نمی‌افتد، در واقع به مسائل مختلف فرهنگی و ساختاری و سیاست‌گذاری‌ها برمی‌گردد.
ارتباط با صنعت در اولویت و دغدغه بسیاری از اعضای هیات‌علمی نیست، در حالی که هیات‌علمی دانشگاه‌ها نباید فقط تدریس کنند و باید در مسیر کارآفرینی هم گام بردارند. به‌اعتقاد من، اگر اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها را به‌عنوان یک مولد و نقش پایه‌ای در تولیدات صنعتی در نظر بگیریم، در این صورت تاثیر مثبت دانشگاه در تحول اقتصاد و درمان احساس می‌شود.
بسیاری از این چالش‌های دانش‌بنیان‌ها در حوزه تجهیزات‌پزشکی، ناشی از اختلاف‌نظر در میان نهادهای مختلف تصمیم‌گیر با دانش‌بنیان‌های حوزه سلامت و فناوری‌های این حوزه است. نهادهای مرتبط به‌صورت جزیرهای عمل می‌کنند و سیاست‌گذاری‌های متنوع از سوی نهادهای مختلف ضربه‌های زیادی را به دانش‌بنیان‌ها زده‌اند، متاسفانه بخش توسعه فناوری در وزارت بهداشت بسیار کوچک و از اختیارات محدودی برخوردار است. از یک‌سو هم، در اداره کل تجهیزات‌پزشکی نگاه به تولید یک نگاه تشریفاتی است و حمایت‌کننده نیست. به‌اعتقاد من، تا زمانی که وزارت بهداشت و انجمن‌های مربوطه متولی یک تشکل واحد نشود، به‌گونه‌ای که قدرت تصمیم‌گیری داشته باشد، این آشفتگی در صنعت تجهیزات‌پزشکی ادامه خواهد داشت. هرگاه سیاست‌گذاری‌ها متمرکز شد و اداره کل موظف به حمایت و تشویق شرکت‌های دانش‌بنیان شود، آن زمان می‌توان نسبت به نقش‌آفرینی دانش‌بنیان‌ها در حوزه سلامت کشور امیدوار بود.
یکی دیگر از چالش دانش‌بنیان‌ها در حوزه تجهیزات‌پزشکی، بازار و مارکتی است که متاسفانه در اختیار ندارند. معاونت درمان در وزارت بهداشت باید وظیفه اصلی تضمین بازار را برای شرکت‌های دانش‌بنیان برعهده داشته باشد، اما تاکنون اتفاق مهمی در مسیر توسعه بازار دانش‌بنیان‌ها در حوزه سلامت نیفتاده است. ناگفته نماند که در برخی مواقع کیفیت محصولات تولیدی و دانش‌بنیان نسبت به محصولات وارداتی پایین‌تر است، اما چالش‌های مربوط به ورود و رقابت در بازار برای اغلب دانش‌بنیان‌ها به‌ویژه تجهیزات‌پزشکی بیشتر از حد انتظار است. شرکت‌های دانش‌بنیان باید بازار تضمینی داشته باشند و این بازار تضمین‌شده در ذیل وظایف وزارت بهداشت و هیات‌امنای ارزی و نهادهای مربوطه است.
از دیگر معضلات پیش‌پای دانش‌بنیان‌ها، تخصیص ارز دولتی به شرکت‌های وارداتی در ابتدای زنجیره واردات است.
در شرایط فعلی، وقتی یک شرکت دانش‌بنیان می‌خواهد محصول تولیدی خود را قیمت‌گذاری کند، باید با یک شرکت وارداتی رقابت کند. چنین فرآیندی مصداق بارز بی‌عدالتی است؛ چراکه دانش‌بنیان‌ها با ارز آزاد مواد اولیه خریده و بعد تولید کرده است، اما شرکت‌های وارداتی با ارز دولتی محصول وارد می‌کنند. به‌اعتقاد من، تخصیص ارز نباید در ابتدای زنجیره واردات باشد. این روند در عمل موجب زمین خوردن شرکت‌های تولیدی و دانش‌بنیان می‌شود و روز به روز واردات و شرکت‌های وارداتی قوت می‌گیرند. متاسفانه شالوده اداره تجهیزات‌پزشکی توجه بیشتری به واردات دارد و تولید یک بخش فعال و حمایتی نیست. در این شرایط، دانش‌بنیان‌های واقعی که از دل دانشگاه‌ها و فضای استارت‌آپی بیرون آمده‌اند، زیر چرخ دنده‌های معیوب تامین کالای تجهیزات‌پزشکی له می‌شوند. گفتنی است، تامین مواد اولیه هم یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های دانش‌بنیان‌های حوزه سلامت است. متاسفانه به‌دلیل این تحریم‌ها مواد اولیه به ایران فروخته نمی‌شود، همچنین قطع بودن ارتباط مالی با دنیا، چالش مهم دیگری است که مجبورمان می‌کند با واسطه‌ها مواد اولیه وارد کنیم که معمولا ۱۰۰ افزایش نرخ مواد اولیه را به‌همراه دارد. در این مسیر، متاسفانه کلاهبرداران زیادی فرصت جولان پیدا می‌کنند که در نقش واسطه‌ها ظاهر می‌شوند. بی‌شک اگر همچنان تامین مواد اولیه با مشکلات این‌چنینی مواجه باشد، حتی نمی‌توانیم نیاز بازار داخل را هم پاسخگو باشیم. چالش‌های صادراتی دیگر موضعی است که در صدر لیست معضلات دانش‌بنیان‌های حوزه سلامت باید به آن پرداخت. یکی از عوامل بازدارنده توسعه صادرات در حوزه دانش‌بنیان به‌ویژه تجهیزات‌پزشکی مربوط به سیاست کلی کشور و تحریم‌هایی است که چندین سال است، به‌طورکلی دامن صادرات کشور را گرفته و در واقع، نخستین چالش در مسیر صادرات، مسائل مربوط به تحریم‌ها است.
موضوع بعدی، دریافت گواهینامه از کشورهای خارجی است که به‌دلیل تحریم‌ها هیچ ممیزی وارد کشور نمی‌شود و در نهایت، محدود به بازارهای اطراف می‌شویم، نظیر هند، پاکستان، کشورهای حوزه خلیج‌فارس و... که باز هم چالش‌های خاص خود را دارد و نمی‌توانیم به‌راحتی پول خود را دریافت کنیم.
