به‌گفته اقیانوس‌شناسان، سرنوشت همه اقیانوس‌ها، دریاها و دریاچه‌ها در کره زمین، خشک شدن و نابودی است. میلیون‌ها سال قبل، دریای خزر به‌همراه دریای سیاه و مدیترانه جزو اقیانوس تتیس بود که اکنون خشکی‌های گسترده بین آنها ظاهر شده است. زمانی دریای مدیترانه به‌کلی خشک شد (حدود ۵ میلیون سال پیش)؛ البته این رویدادها در زمان کوتاه بروز نمی‌کند. اکنون دریای خزر باتوجه به میزان آبی که کشورهای ساحلی از رودخانه‌های آن برداشت می‌کنند، رو به نابودی نمی‌رود.از زمان مطرح شدن طرح مذکور تا هفته گذشته که سازمان حفاظت محیط‌زیست، موافقت خود را با اجرای آن اعلام کرد، همواره وزنه مخالفان سنگین‌تر از موافقان بوده است؛ مخالفانی که گردوخاک اعتراض آنها با موافقت سازمان حفاظت محیط‌زیست با این طرح به‌طورجدی بلند شد. برخی کارشناسان بر این باورند که اجرای چنین پروژه‌ای باید با در نظر گرفتن تمام ابعاد محیط‌زیستی، اجتماعی و اقتصادی انجام گیرد که انجام چنین مطالعاتی نیز حداقل به ۶ سال زمان نیاز دارد. آنها می‌گویند با هر یک تن آب که انتقال می‌یابد، ۳ تن نمک از این طریق بازگردانده می‌شود. این در حالی است که کارشناسان دیگری معتقدند انتقال آب از دریای خزر تاثیر جدی در شوری آب،آن هم در مقیاس کلی دریا ندارد.

از اساس انتقال آب موضوعی است که به‌عنوان گزینه نخست حل چالش‌ها و تنش‌های آبی به‌شمار می‌رود. برنامه سازگاری با تغییر اقلیم و تصفیه فاضلاب می‌تواند اولویت نخست باشد. گرچه دسترسی ایران به دریاچه بزرگ خزر آسان است، اما اکوسیستم سواحل شمالی و همچنین البرز شمالی منحصر به‌فرد است و انتقال آب از این حوضه، چالش‌های زیادی را در بر خواهد داشت.انتقال آب از ساحل خزر به جنوب البرز، مستلزم عبور از پهنه جنگلی به‌همراه ایجاد زیرساخت برای تاسیسات انتقال آب است. اکنون جنگل‌های شمال تحت تنش‌های فزاینده اقلیمی و انسانی است و با ایجاد تنش جدید بر آن می‌توان به‌راحتی پیش‌بینی کرد که چه بلایی بر سر این جنگل‌ها می‌آید. انتقال آب خزر تاثیر جدی بر ترکیبات و میزان آب این دریاچه ندارد. در واقع، انتقال آب دریای خزر باوجود آب‌شیرین‌کن‌ها منجر به شور شدن بیشتر آب این دریاچه نمی‌شود، زیرا مقادیری که اکنون در ترکمنستان و قزاقستان برداشت می‌شود و مقادیری که در طرح‌های توسعه پیش‌بینی شده، دارای اهمیت کمی روی تراز آب خزر است.برداشت آب از رودخانه‌های منتهی به خزر در کشورهای ساحلی تاثیر کمی بر کاهش تراز آب خزر دارد.

سالانه حدود ۴۳ کیلومترمکعب از آب رودخانه‌ها در حوضه آبریز خزر مصرف می‌شود. مساحت دریای خزر اکنون حدود ۳۷۶ هزار کیلومترمربع است. در صورتی که آب در رودخانه‌های حوضه آبریز خزر مصرف نشود، تراز آب خزر بنا به برخی تخمین‌ها حدود یک متر بالاتر خواهد آمد، اما میزان بالا آمدن برحسب رژیم تبخیر در خزر در حد چند سانتیمتر در سال خواهد بود تا پس از مدتی (۲ دهه یا بیشتر) تثبیت خواهد شد. اما در عمل رساندن مصرف آب به‌حالت ۷۰ سال پیش (پیش از ساخت سدهای بزرگ) غیرواقع‌بینانه است. اکنون مصرف آب در رودخانه‌های ورودی به خزر جنوبی کمابیش معادل مصرف آب در رودخانه ورودی به خزر میانی و شمالی (از جمله رودخانه ولگا) است. مصرف آب در مجموع حوضه آبریز خزر در ۴۰ سال گذشته تثبیت شده، در حالی که در بخش شمالی، مصرف آب کاهش داشته و در بخش‌های جنوبی حوضه آبریز خزر افزایش یافته است.در واقع، مقداری که هم‌اکنون آب از خزر در ساحل شرقی برداشت می‌شود یا برنامه کشورها برای برداشت بیشتر، تغییر محسوسی در مقدار و شوری آب به‌وجود نمی‌آورد و در واقع تاثیری روی تراز آب دریا نخواهد داشت.ترکیبات شیمیایی آب در محدوده‌های کوچک‌تر و نزدیک به ساحل اتفاق می‌افتد، اما در مقیاس کلی، دریا نه تراز آب را پایین‌تر می‌آورد و نه دریا را شورتر می‌کند، چراکه میزان آبی که از دریا برداشت می‌شود، به‌نسبت کل آن بسیار ناچیز است، اما در همان محدوده اثرگذار است که بستگی به نحوه برداشت و شیرین‌سازی آب دارد و می‌تواند محیط پیرامونی برداشت آب و تخلیه پساب را تخریب کند.