شاه‌کلید اثربخشی تسهیلات اشتغال کشاورزی
محمدتقی شریعتی-کارشناس ترویج کشاورزی
بانک ها و موسسات اعتباری به دلایل گوناگون، تمایلی به اعطای تسهیلات به روستاییان به ویژه برای اشتغال یا کسب وکارهای خرد ندارند. تامین سرمایه در روستاها برای ایجاد اشتغال و کمک به بهبود فرصت های درآمدی و تحرک بخشی به اقتصاد محلی یکی از مشکلات روستاییان است، چراکه یا سرمایه نقدی تجمیع شده ای وجود ندارد یا زمانی که نیاز به سرمایه است، در دسترس نیست.
در سال های اخیر راهبرد موردتوافق درباره تسهیلات اشتغال روستایی در بین بانک ها وجود نداشته و انحراف این گونه تسهیلات از مسیر اصلی و هدف گذاری شده نیز در گذشته در معرض انتقاد قرار گرفته است. اما یکی از دلایل مهم انحراف این تسهیلات اعمال نفوذ مقامات سیاسی منطقه یا جلب نظر مردم در بزنگاه های سیاسی بوده است.
بنابراین موانع و گره هایی در مسیر اعطای این تسهیلات وجود دارد. چون دستگاه های متولی تسهیلات، خود را پاسخگوی نهادها و اشخاص بالادست می بینند، به ناچار ساختارهایی ایجاد می کنند که نه تنها گره گشا نیست، بلکه خود به مشکل تبدیل می شود. منابع مالی در جایی اثربخش است که توانایی لازم برای جذب و بکارگیری آن در متقاضی وجود داشته باشد. این توانایی تنها در حوزه فنی یا مدیریتی نیست، بلکه انگیزه و اراده کافی هم باید وجود داشته باشد یا به تعبیر بانکداران اهلیت متقاضی محرز شود. برای اثربخشی تسهیلات اشتغال روستایی باید از فرآیند توانمندسازی براساس پروتکلی که در هر منطقه و حتی بخش، متناسب با شرایط اقتصادی-اجتماعی انعطاف پذیری داشته باشد و با تسهیلگری اقدام کرد؛ به گونه ای که با کمترین بروکراسی تا آنجا که حتی تشکیل پرونده و اخذ مدارک در روستا انجام شود پس از تایید طرح تسهیلاتی در کارگروه شهرستانی، سریعا و مرحله ای با نظر تسهیلگر مربوطه پرداخت شود. رویه یادشده قطعا هزینه کمتر و اعتبارسنجی بهتری از رویه موجود که در سامانه ثبت نام شود و مراحل مختلفی را در شهرستان و استان و مرکز سپری کند، خواهد داشت.
شاخص های تبیین و تعریف فرآیند مدیریت تسهیلات باید آسان، سریع، دقیق و کم هزینه باشد؛ ضمنا همه جوامع هدف از آن مطلع شوند و برای شان قابل فهم باشد. مهم ترین مزیت این فرآیند بر روش های مرسوم آن است که از مسیر توانمندسازی اتفاق می افتد.
پیش از این فرآیند پرداخت تسهیلات به گونه ای بود که در روستا پس از نیازسنجی و اطلاع رسانی، فراخوان عمومی و آموزش طرح نویسی، متقاضیان تسهیلات، فرم دریافت وام یا تقاضای کتبی خود را برای دریافت تسهیلات به ستاد برنامه ریزی و نظارت بر طرح در روستا ارائه می دادند. تشکیل ستادهای برنامه ریزی و نظارت بر طرح در روستاها و شروع به کار آنها با بررسی طرح های توجیهی در این راستا بود. برای بررسی، تصویب و پرداخت تسهیلات، فرآیندی تعریف شد که نقش و کارکرد دست اندرکاران در قالب ۷ گام عملیاتی شده است.
برای اینکه طرح ها با مطالعات اسنادی و میدانی همخوانی داشته باشند، استراتژی هایی تدوین و به مردم اطلاع رسانی شد. در این استراتژی ها، اولویت هایی لحاظ شده که در زمان تصویب طرح ها اعمال می شود.
اطلاع رسانی صحیح و کافی به همه مردم روستا، به رسمیت شناختن و اعتبار دادن به ستادها به عنوان یک نهاد مرجع و معتبر در روستا، جلوگیری از پنهان کاری و اعمال نفوذ، اولویت طرح های نوآورانه، صنعتی، خدماتی، اولویت جوانان و غفلت نکردن از زنان برای دریافت تسهیلات از جمله این استراتژی ها بود.
وام های کشاورزی در سال ۱۴۰۱ به طور کلی شامل تسهیلات برای اجرای طرح سیستم آبیاری نوین در اراضی کشاورزی، وام بند الف ماده ۵۲ قانون الحاق که جایگزین وام بند الف تبصره ۱۸ جهاد کشاورزی شده و طرح های کمک های فنی و اعتباری صندوق توسعه ملی می شود که با راهبری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و از طریق بانک های عامل با معرفی وزارت جهاد کشاورزی (سازمان جهاد کشاورزی استان ها) و ضمانت زنجیره ای به متقاضیان پرداخت خواهد شد.
