کشت‌های غیرقابل توجیه
محمدحسین روزی‌طلب کارشناس آبیاری کشاورزی
کشت محصولات استراتژيک در ایران، رابطه مستقیمی به شرایط آب وهوایی دارد. به عنوان مثال برای محصول استراتژيک گندم، هر چند که این محصول آب بری به نسبت کمتری از سایر تولیدات برخوردار است، اما میزان بارش در میزان کشت آن تاثیر مستقیم دارد. در چند سال گذشته، در زمان هایی که بارش باران به میزان کافی و مناسب بوده، در زمینه تولید گندم به خودکفایی رسیدیم و میزان واردات این محصول به حداقل رسید. اما در سال هایی که با خشکسالی و بارش کمتری مواجه بودیم، تولیدات جوابگوی نیاز داخلی نبوده و به مقدار زیادی گندم وارد کردیم. سال گذشته نیز به دلیل نامناسب بودن شرایط آب وهوایی، بالغ بر 8 میلیون تن گندم وارد شد. درحالیکه در سال های قبل میزان تولیدات داخلی به 12 میلیون تن رسید. در رابطه با سایر محصولات از جمله تولیدات آب بر مانند برنج نیز همین رویه صادق است. با این تفاوت که در برنج، هیچ گاه نتوانستیم به طور کامل به خودکفایی برسیم همواره 30 تا 40 درصد نیاز داخل از طریق واردات تامین می شود. آچه مسلم است برای تامین امنیت غذایی در کشور راهی جز اصلاح سیاست گذاری ها در مصرف آب و نحوه کشت نداریم. به علاوه اینکه به دلیل پایدار نبودن منابع آبی در شرایط فعلی کشور، باید سیاست های مناسبی را در جهت تخصیص منابع آبی برای کشاورزی تدوین کنیم. لازم به توجه است میزان مصرف آب شهری و آب صنعتی بسیار کمتر از آب در کشاورزی است و همین موضوع سبب می شود تا به اصلاح الگوی مصرف آب در کشاورزی توجه بیشتری داشته باشیم. برای مصرف بهینه و بهره وری مناسب از منابع آبی موجود، باید بررسی کنیم چه محصولاتی در چه مناطقی باید کشت شود. به عنوان مثال حتی اگر برنج نیاز مهم امروزه کشور است، هیچ توجیحی برای کشت برنج در منطقه خشک و کم آبی مانند اصفهان وجود ندارد. در شرایطی که با کاهش منابع آبی در کشور مواجه هستیم، تدوین سیاست های صحیح برای نحوه کشت و محصولاتی که باید در داخل تولید کرد، از مسائل حائز اهمیت است. باید توجه داشت غیر از وضع استراتژي های مناسب، بهره گیری از دانش به روز و فناوری کارامد می تواند تحولی عظیم را به بخش کشاورزی کشور ببخشد. باید توجه داشت علم روز جهانی می تواند ضمن کاهش مصرف آب در کشاورزی، سبب شود تا در بسیاری از زمینه های تولیدی خودکفا شویم و در ادامه امنیت غذایی به طور نسبی حفظ شود. همچنین سایر مسائل جزئي نیز با توجه به سیاست های تجاری در امر صادرات و واردات مواد غذایی، قابلیت رفع شدن دارند. اما اگر به بحث فناوری توجهی نکرده و با روش های فعلی کشاورزی را ادامه دهیم، آینده مناسبی در بحث تامین مواد غذایی نخواهیم داشت.
