مشکل آب «نوک کوه یخ» است
عاطفه خسروی مدیر مسئول
«وزیر نیرو: ممکن است مجبور شویم بعضی از شب‌ها فشار آب را تا حد صفر پایین بیاوریم.»
«پزشکیان با تاکید بر اینکه کشور نیاز به مدیریت بهتر در این حوزه‌ها دارد، تصریح کرد: اگر باران نبارد، احتمالا از آذرماه باید در تهران آب جیره‌بندی شود.»
«مدیرکل آبفای استان تهران گفت: تهران در ششمین سال خشکسالی مستمر قرار دارد و ذخیره سدهای استان به ۵درصد رسیده؛ وضعیت آبی پایتخت قرمز و نگران‌کننده است. در سال آبی گذشته و جاری، تنها ۱۵۹میلیمتر بارندگی در تهران ثبت شده که در یک قرن اخیر بی‌سابقه است.»
«در مهر و آبان امسال حتی یک میلیمتر باران هم در پایتخت نبارید. تمام استثناهایی که ممکن است در یک اقلیم برای تامین آب رخ دهد، امسال در تهران اتفاق افتاده است.»
«سازمان هواشناسی با انتشار اطلاعیه‌ای نسبت به وضعیت بحرانی خشکسالی در کشور هشدار داد و از احتمال رسیدن برخی سدهای تامین‌کننده آب شرب به «روز صفر آبی» خبر داد.»
«پاییز جاری، ششمین پاییز بسیار خشک متوالی در کشور بوده و میزان بارندگی در این فصل به‌طورچشمگیری کمتر از حد نرمال ثبت شده است.»
«داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد که نیمه اول سال شمسی جاری و به‌ویژه ۴۰ روز گذشته پاییز، خشک‌ترین دوره در ۴۰ سال اخیر برای بسیاری از استان‌ها، به‌ویژه در فلات مرکزی و استان‌های همجوار زاگرس بوده است.»
«فشار بی‌سابقه بر منابع آبی ایران، خطر بروز «روز صفر آبی» را جدی کرده و گفته می‌شود در شهرهای بزرگی مانند تهران، تبریز، مشهد و اراک، برخی سدهای اصلی تامین‌کننده آب شرب به «روز صفر آبی» رسیده‌اند.»
«ذخایر قابل‌برداشت به‌حداقل رسیده است و اتکای کامل به منابع زیرزمینی ناگزیر خواهد بود. این روند، خطر تشدید فرونشست و فقر منابع آبی در سال‌های آینده را به‌طورجدی افزایش می‌دهد.»
«با کاهش ۳۹ درصدی ورودی آب و افت ۲۵ درصدی کل ذخایر نسبت به سال گذشته، اکنون بیش از دوسوم از ظرفیت سدهای کشور خالی است و زنگ خطر برای تامین آب شرب، کشاورزی و صنعت در سراسر ایران به‌صدا درآمده است.»
«میزان آب ذخیره‌شده در سدهای پنج‌گانه تهران به حداقل‌های تاریخی رسیده و سطح ورودی آب به این سدها به‌شدت کاهش یافته است. در پی این وضعیت، وزارت نیرو با اعلام وضعیت هشدار، اجرای طرح‌های اضطراری برای مدیریت مصرف، کنترل برداشت‌های غیرمجاز و افزایش بهره‌وری منابع موجود را در دستور کار قرار داده است.»
«در حالی که ایران ششمین پاییز خشک متوالی خود را تجربه می‌کند، جدیدترین آمار رسمی وزارت نیرو از وضعیت منابع آبی کشور، تصویری بحرانی و به‌شدت نگران‌کننده را به‌نمایش می‌گذارد.»
جملات بالا، بخشی از خبرهای مطرح درباره بحران آب در بسیاری از شهرهای ایران است؛ بحرانی که هر روز روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار می‌گیرد و مسئولان نسبت به رسیدن روزهای سخت آبی هشدار می‌دهند.
ایران در سال‌های اخیر با یکی از شدیدترین بحران‌های آب در تاریخ معاصر خود مواجه شده است. کاهش چشمگیر بارش‌های پاییزه، که به‌عنوان فصل اصلی تامین ذخایر آب‌های سطحی و زیرزمینی شناخته می‌شود، نگرانی‌های فراوانی را ایجاد کرده است. سدها و مخازن آبی کشور که پیش از این پشتیبان کشاورزی، صنایع و تامین آب شرب بودند، اکنون با سطح بسیار پایین آب روبه‌رو هستند و این امر زنگ خطری برای ادامه حیات اقتصادی و اجتماعی بسیاری از مناطق ایران است.
اعلام هشدار جیره‌بندی و تخلیه تهران از سوی رئیس‌جمهوری در یکی دو روز گذشته در شبکه مجازی وایرال شده و به بحث روز محافل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. هرچند به‌گفته کارشناسان، اظهارات رئیس‌جمهور درباره تخلیه تهران، به‌نظر می‌رسد صرفا یک هشدار جدی بوده و نه یک اقدام عملی؛ چراکه تخلیه جمعیت ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفری، حتی به‌صورت جزئی، امکان‌پذیر نیست. به‌گفته علی بیت‌اللهی، کارشناس بحران و مدیر بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، اولا این جمعیت قابل‌انتقال نیست و ثانیا مقصدی برای انتقال وجود ندارد؛ زیرا مناطق دیگر کشور نیز با بحران کم‌آبی مواجهند و از نظر منابع آبی شرایط مناسبی ندارند. حالا موضوع آنجا دراماتیک‌تر می‌شود که باور کنیم آسیب کاهش بارندگی تنها محدود به کمبود آب و مشکلات تامین آب شرب نمی‌شود و باید دیر یا زود منتظر قطع برق ناشی از خروج نیروگاه‌های برقابی از مدار باشیم. چراکه یکی از پیامدهای مستقیم کمبود آب، تهدید به تامین انرژی برق است. نیروگاه‌های حرارتی و حتی برخی نیروگاه‌های برقابی برای تولید برق به آب وابسته هستند. کاهش منابع آبی باعث کاهش راندمان تولید برق و ایجاد خطر کمبود انرژی می‌شود.
با ورود به فصل سرد، نگرانی‌ها درباره توازن میان ظرفیت تولید برق و میزان مصرف شدت یافته است. مقامات وزارت نیرو اذعان کرده‌اند که ظرفیت تولید کشور در شرایط مطلوب حدود ۶۵ هزار مگاوات است، در حالی که مصرف در مواقع پیک به حدود ۸۵ هزار مگاوات می‌رسد، یعنی اختلافی جدی وجود دارد.
از سوی دیگر، تجربه چند سال گذشته نشان داد کاهش ذخایر آب و کاهش کارآیی برخی نیروگاه‌های برقابی در نتیجه خشکسالی، کار را برای تامین برق در فصل سرد دشوارتر کرده و تاخیر در تعمیرات نیروگاه‌ها، کمبود سوخت و اثرگذاری وضع تحریم‌ها بر زیرساخت‌های انرژی، عبور از زمستان بی‌برق و گاز را به چالشی جدی برای مردم و دولت تبدیل کرده است. تا آنجا که برخی کارشناسان معتقدند؛ باوجود تاکید مداوم مسئولان برای کاهش مصرف انرژی، حتی اگر مصرف در سطح متعارف باشد، باز هم احتمال بروز اختلال در تامین انرژی، به‌دلیل ضعف در تامین یا تولید وجود دارد. به‌همین‌دلیل، اگر برای بهبود شرایط تامین سوخت و آب، اصلاح ساختاری جدی و عملیاتی صورت نگیرد، باید منتظر شروع خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده یا حتی ناگهانی در ماه‌های پیش‌رو بود. پیشنهادات قابل‌بیان برای بهبود پایدار شرایط تامین انرژی در کشور (آب، برق و گاز) نیز همان توصیه‌های نخ‌نمای همیشگی است؛ از اصلاح نظام قیمت‌گذاری گرفته تا اصلاح ساختار مدیریت یکپارچه انرژی و اصلاح ساختار سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی. در نهایت، اصلاح فرهنگی و فناورانه در مصرف نیز باید در کنار سیاست‌های ساختاری پیش رود، چراکه بدون اصلاح رفتار مصرفی و ارتقای فناوری، حتی بهترین سیاست‌های ساختاری نیز دوام نخواهند داشت.
