امسال چندمین سالی است که قبل از شروع فصل سرد سال با جریان ناترازی یا عدم‌تعادل در تولید و مصرف انرژی روبه‌رو هستیم و شرایطی را حاصل آورده که از زوایای مختلف به این مهم پرداخته شده و به‌جای تحلیل و واکاوی عبور از بحران پیش‌رو صرفا انتقادها مطرح و به‌صورت یک‌جانبه‌گرایی هـــدایت می‌شود. براساس پیش‌بینی‌های ناترازی تولید و مصرف انرژی که چندی است وزارت نفت را با چالش‌های جدی در تامین سوخت زمستانی به‌ویژه در بخش‌های صنعتی و نیروگاه‌ها مواجه کرده، امسال نیز با شکاف بیشتری روبه‌رو خواهد شد. براساس آخرین بررسی‌ها وآمارهای ارائه‌شده از سوی مقامات مسئول در شرکت ملی گاز ایران در فصل سرد سال، مصرف گاز خانگی از روزانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب به ۶۵۰ میلیون مترمکعب افزایش پیدا می‌کند و این موضوع باعث می‌شود که بیش از ۲۰۰میلیون مترمکعب در روز ناترازی داشته باشیم. در حال‌ حاضر ایران سومین کشور تولیدکننده گاز در جهان و دومین کشور از حیث ذخایر این ماده اثرگذار در دنیاست. براساس آخرین اطلاعات و آمار موسسات تحقیقاتی انرژی مصرف گاز در ایران به‌اندازه ۲برابر اتحادیه اروپاست. برپایه آخرین اطلاعات و آمار مربوط به مصرف گاز، از مجموع تولید ۸۷۰ میلیون مترمکعبی گاز در فصل سرد سال، بیش از ۸۰ درصد از کل تولید گاز کشور در بخش خانگی و تجاری مورداستفاده قرار می‌گیرد. نکته بسیار مهم در این زمینه مصرف بسیار بالای مشترکان خانگی خارج از الگوی بهینه مصرف است که باوجود اینکه تنها ۱۱ تا ۱۲ درصد مشترکان پرمصرف به‌شمار می‌آیند، اما این مشترکان علاوه بر اخذ حداکثری یارانه‌ها، حدود ۴ تا ۵ برابر مشترکان عادی نیز مصرف دارند که همین موضوع سبب شده است، بخش بزرگی از ناترازی گاز بر دوش همین عده کم اما پرمصرف جامعه باشد. بنا بر این، بهترین سیاست در مقابله با این مشترکان استفاده از مکانیسم و اصلاحات قیمتی بدون فشار به ۸۹ درصد مردم است. سیاست تعرفه‌گذاری پلکانی موثر مشترکان پرمصرف به‌طوردقیق همان مدلی است که موجب خواهد شد که این افراد به‌سمت اصلاح رویه‌های موجود خود بروند. لازم به توضیح است که در فاز اول این مدل تعرفه‌گذاری موثر و پلکانی در آذر ۱۴۰۰ بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم اجرایی شد که نتیجه آن تنها با اجرای سیستم کنترلی فوق در چهارماهه پایانی سال به کاهش روزانه ۲۵ میلیون مترمکعبی میزان مصرف مشترکان پرمصرف به نسبت مدت مشابه در سال ۱۳۹۹ منجر شد. لازم به توضیح است که این مهم در حالی انجام شد که تامین مالی سالانه موردنیاز برای افزایش این میزان گاز در سال برابر با ۳میلیارد دلار خواهد بود. بنابراین سیاست مدیریت مصرف از طریق اعمال تعرفه‌گذاری پلکانی موثر پرمصرف‌ها در کنار سرمایه‌گذاری در تولید بهینه گاز، موجب خواهد شد که نه‌تنها از ناترازی گاز عبور کنیم، بلکه به یکی از صادرکنندگان گاز در منطقه نیز تبدیل شویم و درآمد ارزی بالایی نیز از این محل به‌دست آوریم. البته ناگفته نماند که اگر سرمایه‌گذاری‌ها طبق پیش‌بینی‌ها و برنامه‌های اقتصادی هدف‌گذاری می‌شد،  به‌طبع تولید، نفت و گاز کشور افزایش چشمگیری پیدا می‌کرد و صادرات انرژی نیز مسیر مناسب‌تری را در پیش می‌گرفت. در این زمینه لازم به توضیح است که خلأ سرمایه‌گذاری‌ها موجب درجا زدن تولیدات محصولات انرژی به‌ویژه تولیدات گازی کشور شده و روزبه‌روز از آنچه انتظار می‌رفت، فاصله گرفته است. این موضوع اخیرا از سوی وزیر نفت در مجلس شورای اسلامی به آن پرداخته و تاکید شد که باوجود اینکه در برنامه ششم توسعه مقرر شده بود، روزانه معادل یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب تولید گاز داشته باشیم، اکنون تولید روزانه ما حداکثر ۸۶۰ میلیون مترمکعب است. عدم‌سرمایه‌گذاری در توسعه میادین گازی سبب این عقب‌ماندگی در تحقق برنامه ششم توسعه شده است. موضوع بعدی که باید برای آن برنامه‌ریزی کرد، این است که ایران سومین کشور تولیدکننده گاز در جهان و نیز دومین کشور از حیث ذخایر بوده و مصرف گاز طبیعی در ایران به اندازه ۲ برابر اتحادیه اروپاست. تقاوت حجم تولید و مصرف بسیار نزدیک به یکدیگر بوده و فقط ضریب ناچیزی را در این زمینه در برمی‌گیرد. از این‌رو بهینه‌سازی مصرف گاز بسیار مهم و حیاتی است تا از این طریق بتوانیم ناترازی را به‌نحو موثری کنترل کنیم. براساس اظهارات رئیس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی، متولی بهینه‌سازی مصرف انرژی یک نهاد یا سازمان نیست، بلکه مجموعه‌ای از ارگان‌ها و سازمان‌های مربوطه باید بر این موضوع برنامه‌ریزی کنند تا از مصرف بی‌رویه جلوگیری شود. این موضوعات به‌تنهایی از عهده وزارت نفت برنمی‌آید، بلکه باید سایر سازمان‌ها برای بهینه‌سازی مصرف انرژی به‌میدان بیایند. توجه داشته باشیم که بهینه‌سازی مصرف انرژی بر همه جنبه‌های زندگی انسان تاثیر مستقیم دارد. از منابع‌طبیعی گرفته تا منابع انسانی و انرژی‌های تجدیدپذیر و فرآیند گرمایش زمین و آلودگی هوا و مواردی از این دست که به‌طورمستقیم دستخوش تغییرات می‌شوند. از این‌رو می‌توان گفت در کلانشهری مانند تهران، بهینه‌سازی انرژی می‌تواند اهمیت زیادی برای کنترل آلودگی هوا داشته باشد که به‌قول سخن متخصصان، امروزه همین بهینه سازی انرژی، بلای جان این کلانشهر شده است.