با این حال، چنین تکنولوژی، همچنان در کشور موردتوجه قرار نگرفته و اگر هم توجهی به آن شده باشد، بسیار محدود است. باوجود شرایط آب‌وهوای کشور که شاهد آلودگی‌های زیست‌محیطی هستیم، این نیاز احساس می‌شود تا هر کارخانه‌ای که می‌تواند در راستای تولیدات سبز قدم بردارد و گوشه‌ای از وظیفه سنگین نگهداری از محیط‌زیست را بر دوش خود بکشد. در نخستین اقدام، می‌توان اشاره کرد که فولادی ‌ها در این امر مهم پیشقدم شوند تا سایر حوزه‌های اقتصادی به تبعیت از آن، اقدام به ‌این امر مهم کنند.

فولاد سبز، نویدبخش آینده‌ای پایدارتر

فولاد سبز، نویدبخش آینده‌ای پایدارتر در صنعت فولاد است. این نوع فولاد که با استفاده از روش‌های تولید کم‌کربن و انرژی‌های تجدیدپذیر تولید می‌شود، گامی مهم در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مقابله با تغییرات اقلیمی محسوب می‌شود. اهمیت فولاد سبز در دنیای امروز که با چالش‌های زیست‌محیطی روبه‌رو است، بیش از پیش احساس می‌شود. باتوجه به نقش پررنگ فولاد در صنایع مختلف، از ساختمان‌سازی و خودروسازی گرفته تا انرژی و زیرساخت‌ها، کاهش اثرات زیست‌محیطی تولید فولاد، یک ضرورت جهانی است. روش‌های تولید فولاد سبز متنوع بوده و شامل استفاده از هیدروژن سبز به‌جای زغال‌سنگ، بازیافت ضایعات فولادی و بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر در فرآیند تولید می‌شود. مزایای فولاد سبز فراتر از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بوده و شامل کاهش مصرف آب، کاهش تولید پسماندهای صنعتی و بهبود بهره‌وری انرژی نیز می‌شود. با این حال، تولید فولاد سبز با چالش‌هایی نیز همراه است که مهم‌ترین آنها هزینه بالای تولید و محدودیت دسترسی به فناوری‌های جدید است.

هزینه تولید فولاد سبز به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی در گسترش این فناوری نوظهور مطرح است. به‌طورکلی، هزینه تولید فولاد سبز در مقایسه با روش‌های سنتی بالاتر است که این امر به‌دلیل استفاده از فناوری‌های جدید، انرژی‌های تجدیدپذیر و مواد اولیه متفاوت است. عوامل متعددی بر هزینه تولید فولاد سبز تاثیر می‌گذارند، از جمله مقیاس تولید، نوع فناوری مورداستفاده، نرخ انرژی، هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه، سیاست‌های حمایتی دولت‌ها و نوسانات بازار. با این حال، با افزایش مقیاس تولید، بهبود فناوری و کاهش هزینه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، انتظار می‌رود هزینه تولید فولاد سبز در آینده کاهش یابد. هزینه تولید فولاد سبز به‌طورکلی بالاتر از روش‌های سنتی تولید فولاد است. این اختلاف هزینه عمدتا به‌دلیل استفاده از فناوری‌های جدید، انرژی‌های تجدیدپذیر و مواد اولیه متفاوت در فرآیند تولید فولاد سبز است. عوامل متعددی از جمله مقیاس تولید، نوع فناوری مورداستفاده، نرخ انرژی، هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه، سیاست‌های حمایتی دولت‌ها و نوسانات بازار بر این اختلاف هزینه تاثیرگذار هستند. با این حال، با افزایش مقیاس تولید، بهبود فناوری و کاهش هزینه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، انتظار می‌رود شکاف هزینه بین فولاد سبز و فولاد سنتی در آینده کاهش یابد. علاوه بر هزینه‌های تولید، عوامل دیگری مانند هزینه‌های حمل‌ونقل، مالی و زیست‌محیطی نیز در تعیین نرخ نهایی فولاد سبز نقش دارند.

تولید فولاد رشد خوبی داشته است

چندی پیش، سیدرضا شهرستانی، عضو هیات‌رئیسه انجمن تولیدکنندگان فولاد در پی قرار گرفتن ایران بین ۱۰ کشور برتر از نظر رشد تولید فولاد اظهار کرد: در مقایسه با سال قبل رشد خوبی در حوزه تولید فولاد داشته‌ایم؛ اما نسبت به چشم‌انداز ۱۴۰۴ خیلی عقب هستیم.

وی بیان کرد: سال‌های گذشته صنعت فولاد کشورمان تولیدی حدود ۳۰ میلیون تن داشت؛ اما سال گذشته به‌دلیل کمبود برق و گاز تولید فولاد ما به حدود ۲۷ میلیون تن محدود شد، اکنون این رقم دوباره به محدوده ۳۱ میلیون تن بازگشته است. شهرستانی ادامه داد: از این‌رو گفته می‌شود که صنعت فولاد ما رشد داشته؛ اما از نسبت چشم‌انداز خود که تولیدی در حدود ۴۵ میلیون تن بوده است، بسیار فاصله داریم.

یک ماموریت مهم برای دانش‌بنیان‌های فولادی

عضو هیات‌رئیسه انجمن تولیدکنندگان فولاد گفت: بسیاری از شرکت‌ها برای دانش‌بنیانی اقدام کرده‌اند؛ اما نکته حائزاهمیت این است که بدانیم کدام‌یک از این شرکت‌ها در حقیقت دانش‌بنیان هستند و کدام یک تنها به‌دنبال مدرک و استفاده از تسهیلات این بخش هستند که در کشور ما ارائه می‌شود. وی ادامه داد: در صنعت فولاد شرکت‌های دانش‌بنیانی بوده‌اند که توانسته‌اند با کاهش مصرف انرژی یا آب یا تولید فولادهایی با آلیاژ خاص دستاوردهای شگرفی ایجاد کنند و امیدواریم که روند موفقیت‌های این‌چنینی ادامه پیدا کند. شهرستانی گفت: بسیار مهم است که به‌سوی تولید فولاد سبز برویم. یعنی با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به تولید فولاد بپردازیم. فرصتی در دنیا ایجاد شده است که شرکت‌هایی که بتوانند فولاد سبز تولید کنند و مستندات آنها از این بابت کامل باشد، می‌توانند محصول خود را به کشورهای توسعه‌یافته با ۳۰ درصد نرخ بالاتر بفروشند.

عضو هیات‌رئیسه انجمن تولیدکنندگان فولاد بیان کرد: این موضوع به این دلیل است که شرکت‌های خریدار نیز با خرید این نوع فولاد، عوارض و مالیات کمتری در بحث آلودگی هوا می‌پردازند؛ در واقع این یک معامله دور سر برد برای فروشنده و خریدار است؛ اما نکته مهم اینجاست که این مشوق‌ها تا سال ۲۰۳۵ در جریان است.

وی ادامه داد: پس از سال ۲۰۳۵ این مشوق‌ها قطع شده و در راستای عکس آن، شرکت‌هایی که فولاد سبز نداشته باشند و از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید فولاد استفاده نکنند، جریمه خواهند شد و فولاد آنها با نرخ بسیار پایین‌تری خریداری می‌شود. از همین‌رو این فرصتی است که به‌هیچ‌وجه نباید از دست بدهیم و از دانش‌بنیانی‌ها انتظار می‌رود به‌سرعت دست به کار شوند.

مالیات و فولادکاران

عضو هیات‌رئیسه انجمن تولیدکنندگان فولاد ادامه داد: مالیات مقوله‌ای است که همه بدون هیچ حرف و حدیثی باید پرداخت کنند؛ اما نباید در این زمینه افراط و تفریط کنیم. اکنون با مشکلی روبه‌رو هستیم که اگر فروشنده و خریدار در دو  فصل مختلف (برای مثال بهار و تابستان) فاکتور خریدوفروش یک محصول را ثبت کنند، آن فاکتور از سوی سازمان امور مالیاتی تایید نمی‌شود.

شهرستانی بیان کرد: این موضوع موجب رد حسابرسی شرکت‌ها در بررسی مالیاتی می‌شود. همچنین خیلی از شرکت‌ها برای کار با محدودیت حساب بالای یک میلیارد نیز دچار مشکل هستند.

حرکت فولاد سبز بر لبه تکنولوژی

محمد ناظمی هرندی، فعال صنعت فولاد در ارتباط با نقش و اهمیت تولید فولاد سبز در کشور به صمت گفت: موضوع فولاد سبز از موضوعاتی است که بر لبه تکنولوژی حرکت می‌کند. حرکت در این مسیر هزینه‌های تحقیقاتی بسیار زیادی دارد که شرکت‌های تولید فولاد باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند. در مسیر فولاد سبز، کمیته‌ای باید براساس موضوعات و پیشرفت پروژه‌ها، جلساتی را با حضور تمام اعضای کارگروه و متولیان ارشد در این حوزه تشکیل دهد و در ادامه برای پشتیبانی این اقدامات، رصدخانه‌ای تشکیل شود تا دستاوردهای روز دنیا در این حوزه رصد و به‌کار گرفته شوند، همچنین سرمایه‌گذاری‌ها و ردیف بودجه‌های اختصاص‌یافته مشخص شود و در نهایت، جمع‌بندی اقداماتی که در کمیته راهبری فولاد سبز و رصدخانه حاصل می‌شود، به یک نقشه‌راه برای رسیدن به اهداف موردنظر در یک بازه زمانی مشخص تبدیل شود.

ناظمی ادامه داد: درباره اهمیت حرکت در مسیر فولاد سبز باید اشاره کرد، رویکردی که خوشبختانه در دنیا طی چند سال اخیر شکل گرفته، حرکت به‌سمت یافتن تولید فولاد به روش سبز است. اگرچه پیش از این نیز در مجامع علمی مختلف دنیا چنین مباحثی در بسیاری از صنایع از جمله فولادسازی مطرح شده بود، اما آن‌گونه که امروز به آن پرداخته و اهمیت داده می‌شود، نبوده است. البته به‌نظر می‌رسد به‌دلیل مسائل زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی که در جهان به‌وجود آمده، صنعت فولاد نسبت به سایر صنایع الزام بیشتری داشته و در عین‌حال پیشگام‌تر بوده است.

وی گفت: در این عرصه کشور ما به دو دلیل از بسیاری از فولادسازان دنیا جلوتر است؛ اول اینکه تولید فولاد در کشور ما در واحدهای احیا مستقیمی انجام می‌شود که نسبت به کوره‌های بلند حدود ۵۰ درصد انتشار دی‌اکسید کربن دارد. ضمن اینکه بسیاری از واحدهای فولادسازی دنیا در شرایط فعلی به روش کور بلند فولاد خود را احیا می‌کنند. نکته دوم این است که خلاف سایر تکنولوژی‌هایی که به کشور وارد شده‌اند، ما در حوزه احیا مستقیم منتظر نماندیم تا ببینیم سایر کشورها چه می‌کنند، بلکه خودمان کوره‌های احیا مستقیم را به‌کار گرفتیم و در این زمینه نیز از آنها جلوتر هستیم.

تغییرات اقلیمی در کره زمین

وی در پاسخ به سوالی درباره لزوم حرکت به‌سمت فولاد سبز گفت: متاسفانه تغییرات اقلیمی شدیدی در کره زمین در حال رخ دادن بوده و دمای هوا به‌شدت در حال افزایش است. در عین‌حال در اثر تولید کارخانه‌های صنعتی، کربن زیادی به اتمسفر هوا اضافه می‌شود. متاسفانه در حال‌ حاضر در دنیا میزان کربن منتشره به‌ازای هر تن تولید فولاد مذاب ۱.۶تن بر فولاد مذاب است؛ در حالی که این عدد در یکی از کارخانه‌های فولادسازی کشور، به‌ازای یک تن فولاد مذاب ۱.۴تن است که بسیار کمتر از میزان معمول در دنیا است. بااین‌حال باید با تغییر روش‌ها به‌سمت کربن صفر حرکت کنیم؛ به‌ویژه اینکه امروزه برای کلیه فولادسازان دنیا از سوی مجامع علمی و سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست و سایر ارگان‌های ذی‌ربط دستورالعمل‌های الزام‌آوری برای کاهش حداکثری میزان کربن منتشره در فرآیند تولید تهیه و به سازمان‌ها ارائه شده است.

سخن پایانی

فولاد سبز، به‌عنوان نسل جدیدی از فولاد، با رویکردی پایدار و محیط‌زیستی تولید می‌شود و به‌همین‌دلیل توجه بسیاری از صنایع و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. مزایای این نوع فولاد در کاهش چشمگیر انتشار گازهای گلخانه‌ای، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و حرکت به‌سمت یک اقتصاد کم‌کربن خلاصه می‌شود. با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و روش‌های تولید پاک، فولاد سبز به بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی محیط‌زیست کمک شایانی می‌کند.