تامین خوراک و انرژی صنایع پتروشیمی چالشی جدی برای فعالان صنعتی و تولیدکنندگان این صنعت محسوب می ‌ شود. بهای انرژی و همچنین کمبودهای زیرساختی موجود برای تامین پایدار آن در طول سال، روند فعالیت این صنعت را تحت ‌ تاثیر منفی قرار داده است. صنایع پتروشیمی سهم قابل ‌ توجهی از ارزش بازار سرمایه و همچنین بازار فرابورس را در اختیار دارند. بر همین اساس نیز، توجه به مشکلات حاکم بر این بخش و چالش ‌ هایی که مسیر تولید را در این حوزه تحت ‌ تاثیر منفی قرار می ‌ دهد، از اهمیت ویژه ‌ ای برخوردار است. توجه به مشکلات صنایع پتروشیمی و ارائه راهکاری برای رفع آن به ‌ منزله ارتقای تولید، فروش، صادرات و ارزآوری این صنایع است. بدین ‌ ترتیب با رشد سودآوری، در عمل از منافع فعالان بازار سرمایه نیز حمایت می ‌ شود.

تولید با بحران مواد اولیه مواجه است

احمد مهدوی ‌ ابهری، دبیر کل انجمن کارفرمایی صنایع پتروشیمی ایران در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: صنایع پتروشیمی سهم قابل ‌ توجهی از بازار بورس و فرابورس را در اختیار دارند، در نتیجه شرایط تولید و سودآوری این صنایع تاثیر بسزایی بر عملکرد کلی بازار سرمایه برخوردار است. باتوجه به اثرگذاری صنایع پتروشیمی بر سودآوری بازار سرمایه کشور، در هفته ‌ های گذشته تعاملاتی میان فعالان صنعت پتروشیمی با سازمان بورس انجام ‌ گرفته است. این تعاملات به پیگیری مشکلات این صنعت از دریچه ‌ ای تازه و با اتکا به سهامداران این واحدهای صنعتی کمک می ‌ کند.

مهدوی ‌ ابهری اظهار کرد: صنعت پتروشیمی با چالش ‌ های جدی در روند فعالیت خود روبه ‌ رو است. تامین نشدن خوراک کافی، نخستین مشکلی است که عملکرد صنایع پتروشیمی و فرآیند تولید را در این صنعت تحت ‌ تاثیر منفی قرار داده و این کمبود در حوزه خوراک گاز و همچنین خوراک مایع و نفتا نیز به ‌ چشم می ‌ خورد.

دبیر کل انجمن کارفرمایی صنایع پتروشیمی ایران بااشاره به کمبود تولید پروپلین توسط پالایشگاه ‌ ها که به رشد بهای نفتا منتهی شده است، گفت: در موقعیت کنونی پالایشگاه ‌ ها ترجیح می ‌ دهند، به ‌ جای تولید پروپیلن، بنزین تولید کنند. کمبود پروپیلن به ضرر صنایع پایین ‌ دستی منتهی شده و تأمین مواد اولیه موردنیاز برای صنایع تکمیلی این بخش را با چالش روبه ‌ رو کرده است. بر همین اساس نیز عرضه pp در بورس کالا به ‌ شدت محدودشده و به دنبال آن رقابت برای عرضه خرید این محصول به ‌ شدت افزایش ‌ یافته است. رشد قابل ‌ توجه بهای مواد اولیه به ضرر صنایع پایین ‌ دستی خواهد بود.

وی گفت: در جریان تصویب بودجه سال ۱۴۰۱ شاهد رشد بهای گاز به ‌ عنوان خوراک صنایع پتروشیمی و همچنین انرژی مصرفی این بخش بودیم. این رشد نرخ درحال ‌ حاضر روند فعالیت برخی فعالان صنعت پتروشیمی را به ‌ شدت تحت تأثیر منفی قرار داده است.

مهدوی ابهری در پاسخ به سئوالی مبنی بر تعیین سقف قیمتی ۵۰۰۰ تومانی تعیین ‌ شده در بودجه سال ۱۴۰۱ برای نرخ خوراک صنایع پتروشیمی گفت: تعیین سقف قیمتی برای نرخ خوراک و گاز صنایع، بخشی از ضرر احتمالی تحمیلی به صنایع را جبران کرد. بااین ‌ وجود همین قیمت ‌ ها نیز در امسال به چالشی جدی برای تولیدکنندگان اوره و متانول منتهی شد. ازآنجاکه نرخ گاز درصد قابل ‌ توجهی از هزینه تمام ‌ شده تولید را در صنایع پتروشیمی به خود اختصاص می ‌ دهد، این متغیر تأثیر بسزایی بر سودآوری تولید در این حوزه صنعتی دارد.

وی افزود: بخشی از این چالش را باید ناشی از دامپینگ متانول توسط روسیه دانست. پس از حمله روسیه به اوکراین شاهد اعمال محدودیت ‌ هایی به صنایع این کشور بودیم. در چنین شرایطی متانول سازان روس اقدام به دامپینگ و ارزان ‌ فروشی محصول خود در بازار جهانی کردند. این اقدام به ‌ منزله متضرر شدن صنایع پتروشیمی است و عملاً بازار فروش این محصولات از دست خواهد رفت. درواقع تولید و صادرات متانول با توجه به نرخ کنونی گاز در کشور صرفه اقتصادی ندارد.

این فعال صنعت پتروشیمی گفت: با توجه به مشکلات یادشده و تاثیر قابل ‌ توجه عملکرد صنایع پتروشیمی بر اقتصاد کشور و همچنین تاکید مسئولان به تداوم تولید در حوزه ‌ های مختلف، انتظار می ‌ رفت که تولید در این بخش با حمایت دولت ادامه یابد، اما این انتظار محقق نشد و شاهد تداوم مشکلات در عملکرد صنایع هستیم. وی گفت: البته وزارت نفت طرحی را باهدف حمایت از صنایع پتروشیمی مطرح کرد که هنوز از سوی دولت و معاونت ریاست ‌ جمهوری بررسی نشده است.

محدودیت ‌ های فصلی

دبیر کل انجمن کارفرمایی صنایع پتروشیمی ایران افزود: صنایع پتروشیمی در ماه ‌ های سرد سال با کمبود جدی در تامین گاز روبه ‌ رو می ‌ شوند و همین موضوع نیز در عمل روند فعالیت آنها را با فشار مضاعفی روبه ‌ رو می ‌ کند.

وی گفت: در طول سال ‌ های گذشته تراز گازی کشور منفی و این چالش به ‌ دلیل توسعه ‌ نیافتگی زیرساخت ‌ های انرژی همپای توسعه ظرفیت صنایع و افزایش جمعیت کشور حاصل ‌ شده است. از آنجا که اولویت تامین گاز در ماه ‌ های سرد سال به تامین مصارف خانگی اختصاص دارد، در ماه ‌ های سرد سال، روند تامین انرژی صنایع با چالش ‌ های جدی روبه ‌ رو می ‌ شود. بدین ‌ ترتیب روند تولید در این صنعت تحت ‌ تاثیر منفی قرار می ‌ گیرد.

مهدوی ‌ ابهری بااشاره به محدودیت ‌ های انرژی که سال گذشته به صنایع پتروشیمی کشور تحمیل و مانع تولید و صادرات این بخش شد، گفت: این کمبود حدود ۶۸۰ میلیون دلار از سود صنایع پتروشیمی کشور کاست، بدین ‌ ترتیب از ارزآوری صنعت پتروشیمی به ‌ عنوان یکی از صنایع مهم صادراتی کشور کاسته شد.

مهدوی بااشاره به فهرست مواد معدنی، محصولات نفتی، گازی و پتروشیمی به ‌ صورت خام و نیمه ‌ خام که درآمد حاصل از صادرات آنها در تمام نقاط کشور مشمول مالیات هستند، گفت: بسیاری از محصولات صنایع پتروشیمی در رده محصولات خام یا نیمه ‌ خام قرار ندارند، بااین ‌ وجود در فهرست یادشده در لیست مواد نیمه ‌ خام قرار گرفته ‌ اند، بنابراین معافیت مالیاتی صادرات آنها در عمل لغو شده است.

این دست قوانین و مقررات که به ‌ طورعموم یک ‌ باره هم اعمال می ‌ شود، ضربات غیرقابل ‌ توجیهی را به صنعتگران تحمیل می ‌ کند، علاوه بر این، مزیت ‌ های صادراتی این صنعت را در عمل از میان می ‌ برد.

این فعال صنعت پتروشیمی گفت: تغییر در سیاست ‌ گذاری ‌ های یادشده به ‌ منزله تحمیل خسارت به صنایع پتروشیمی کشور خواهد بود. از آنجا که صنعت پتروشیمی جزو صنایع ارزبر کشور قرار دارد، محدودیت ‌ های یادشده در نهایت با کاهش ارزآوری، لطمات جدی را به اقتصاد تحمیل می ‌ کند.

وی تاکید کرد: چنانچه سر پا ماندن صنعت پتروشیمی که در این سال ‌ ها نقشی اساسی در تامین ارز برای کشور داشته، از اهمیت کافی برای مسئولان برخوردار باشد، باید اقدامات لازم را برای حمایت از صنایع ترتیب دهند. امید می ‌ رود درخواست ‌ های یادشده در جریان تصویب بودجه سال آتی و همچنین برنامه هفتم توسعه، موردتوجه سیاست ‌ گذاران قرار گیرد و مشکلات این بخش مرتفع شود.

وی گفت: نبود رگلاتوری برای تنظیم مقررات بی ‌ طرفانه میان دولت و بخش خصوصی فعال در حوزه صنایع پتروشیمی چالش دیگری است که روند فعالیت این صنعت را تحت ‌ تاثیر منفی قرار داده و در چنین شرایطی، رشد مورد انتظار در صنعت پتروشیمی حاصل نشده است.

مهدوی ‌ ابهری گفت: باتوجه به تمام مشکلات یادشده و نبود دورنمای روشن از آینده سرمایه ‌ گذاری در صنایع پتروشیمی به ‌ شدت محدود شده است، چرا که سرمایه ‌ گذاران نیز نگران آینده هستند. در شرایطی که تصمیمات ناگهانی و آنی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و همچنین دولتمردان، امکان برنامه ‌ ریزی برای آینده را از صنایع سلب می ‌ کند، در عمل توسعه در صنعت پتروشیمی متوقف می ‌ شود.

وی افزود: در طول سال ‌ های گذشته، صاحبان سرمایه به احداث و توسعه صنعت پتروشیمی به ‌ ویژه در مناطق ویژه و آزاد اقتصادی کشور تشویق شده ‌ اند، اما اکنون قوانین و مقررات حاکم بر این مناطق نیز تغییر کرده است، در نتیجه فعالیت یک واحد پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی دیگر از صرفه اقتصادی چندانی برخوردار نیست. در چنین شرایطی، فعالان صنعتی نسبت به عملکرد شعارگرایانه مسئولان و دولتمردان گلایه ‌ مند هستند. تا زمانی که مشکلات یادشده مرتفع نشود، نباید به بهبود عملکرد این صنعت امید داشت.

چالش ‌ های اساسی صنایع پتروشیمی

عادل ابراهیم ‌ زاده، کارشناس اقتصادی در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: گاز در صنعت پتروشیمی به ‌ عنوان خوراک و همچنین در فرآیند تامین انرژی کاربرد دارد، بر همین اساس نیز فرآیند قیمت ‌ گذاری گاز به ‌ عنوان خوراک صنایع پتروشیمی از اهمیت ویژه ‌ ای برخوردار است. وی افزود: علاوه بر قیمت ‌ گذاری گاز، فرآیند تامین خوراک صنایع پتروشیمی نیز در سال ‌ های اخیر به چالشی جدی برای فعالان این صنعت بدل شده است. کمبود گاز به ‌ عنوان خوراک اصلی صنایع پتروشیمی در ماه ‌ های سرد سال و همچنین نرخ بالای آن، در عمل روند فعالیت در این صنعت را متاثر ساخته و همچنین مانع جذب سرمایه به این بخش شده است. ابراهیم ‌ زاده گفت: بی ‌ توجهی به زیرساخت ‌ های تامین گاز کشور، تداوم فعالیت و تولید در صنایع پتروشیمی را در ماه ‌ های سرد سال با چالش ‌ های جدی روبه ‌ رو کرده است. در چنین شرایطی، از میزان تولید در این صنعت و به ‌ دنبال آن، فروش در این بخش کاسته شده است. در چنین شرایطی، از فعالان صنایع پتروشیمی خواسته ‌ شده که فرآیند اورهال خود را به این بازه زمانی منتقل کنند. بااین ‌ وجود، این دست مشکلات در نهایت ریتم درآمدزایی و سندسازی بازار را تحت ‌ تاثیر منفی قرار داده است. این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: در حالت کلی، انتظار می ‌ رود بهای خوراک واحدهای پتروشیمی در برنامه ‌ ای چندساله و از سوی دولت تعیین شود و ثابت بماند، چرا که این ثبات، زمینه ‌ ساز جذب سرمایه به این صنعت است. توسعه صنعت پتروشیمی به ‌ منزله توسعه صنعتی و اقتصادی در کشور و همچنین اشتغالزایی و در ادامه، ارزآوری حداکثری برای کشور است. وی افزود: بااین ‌ حال، دولتمردان و سیاست ‌ گذاران به نرخ خوراک واحدهای پتروشیمی به ‌ عنوان بستری برای درآمدزایی می ‌ نگرند. در چنین شرایطی، دولت از تثبیت نرخ خوراک این واحدها حتی به ‌ شرط توسعه آنها، صرف ‌ نظر می ‌ کند. وی گفت: نگاه دولت به عملکرد صنایع پتروشیمی و نرخ خوراک واحدهای پتروشیمی در جریان تصویب بودجه سالانه، موردتوجه قرار می ‌ گیرد. گاز به ‌ عنوان خوراک صنایع پتروشیمی وابسته به نرخ انرژی در بازار جهانی است، در نتیجه احتمال می ‌ رود که با بروز هر نوع تنشی در اقتصاد دنیا، نرخ تولید در صنایع پتروشیمی ما نیز تحت ‌ تاثیر قرار گیرد،همان ‌ طور که امسال نرخ خوراک صنایع پتروشیمی از حمله روسیه به خاک اوکراین، تاثیر گرفت، بنابراین در چنین شرایطی فعالان این صنعت نمی ‌ توانند برای آینده خود برنامه ‌ ریزی دقیقی داشته باشند، البته امسال سقف قیمتی برای گاز تعیین شد، بااین ‌ وجود همچنان برخی واحدهای پتروشیمی کشور متضرر شدند.

ابراهیم ‌ زاده گفت: چنانچه توسعه صنعت پتروشیمی به ‌ عنوان صنعتی صادرات ‌ محور و ارزآور موردتوجه سیاست ‌ گذاران قرار گیرد، امکانی برای توسعه عملکردی صنایع فراهم خواهد شد. باتوجه به اثرگذاری صنایع پتروشیمی در فرآیند سودآوری بورس، این دست اقدامات حمایتگرانه در نهایت به ‌ نفع بازار سرمایه خواهد بود.

سخن پایانی

سهم صنایع پتروشیمی در بازار سرمایه در سال ‌ های اخیر به ‌ طورقابل ‌ توجهی افزایش ‌ یافته است. بر همین اساس نیز، برقراری تعامل میان تولیدکنندگان این صنعت با مدیران سازمان بورس در رفع موانع و مشکلات این بخش، اثرگذار خواهد بود. جذب سرمایه به بازارهای غیرمولد یکی از مهم ‌ ترین چالش ‌ هایی است که روند فعالیت صنایع بورسی را تحت ‌ تاثیر منفی قرار داده است. این در حالی است که می ‌ توان با فراهم آوردن بستر جذب سرمایه به توسعه صنایع پتروشیمی کشور، بسیاری از مشکلات این بخش را مرتفع و نقش اثرگذاری را در اقتصاد ایجاد کرد.