ارتقای کیفیت راهکار حضور در بازار جهانی
کیفیت به‌عنوان مهم‌ترین عامل استراتژیک موفقیت در بازارهای جهانی مطرح است؛ در همین حال از آن به‌عنوان پارامتری برای دستیابی به استانداردهای از پیش تعیین‌شده نیز نام برده می‌شود.
برای ارتقای شاخص‌های کیفیت در روند تولید محصولات مختلف، فرآیندهای تولید باید به‌طور مستمر و منطبق با نیازها و انتظارات مشتریان طراحی و سپس اجرایی شود. مطابقت با مشخصات و نیازمندی‌ها، کسب رضایت مشتری، قابلیت اعتماد و دوام محصول، تحویل به موقع و بی‌نقص بودن و... همگی جزئی از ارکان کیفیت به‌شمار می‌روند. توجه به شاخصه‌های کیفیت از اهمیت و اثرگذاری ویژه‌ای بر عملکرد صنایع فولادی کشور برخوردار است. این صنعت با اهداف توسعه صادرات و تجارت در سطح بین‌المللی در کشور ما احداث شده؛ بر همین اساس نیز توجه به ارتقای کیفیت، فروش خارجی این محصولات را تسهیل می‌کند.
به بیانی دیگر، افزایش کیفیت تولیدات و تطبیق آنها با استانداردهای بین‌المللی را باید یکی از مهم‌ترین الزاماتی دانست که زمینه ورود و پذیرش یک محصول در بازار جهانی را فراهم می‌کند. از همین‌رو توجه به مباحث کیفیت در صنعت فولاد اهمیت ویژه‌ای دارد.
ارتقای کیفیت و رقابت‌پذیری
عزیز قنواتی، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهارکرد: توجه به شاخصه‌های کیفیت و تولید محصول منطبق با استانداردهای روز جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در طول سال‌های گذشته شاهد ارتقا و توسعه فولادسازی در کشور بوده‌ایم. همراستا با توسعه ظرفیت فولادسازی کشور، شاخصه‌های کیفیت نیز در این صنعت موردتوجه قرارگرفته‌اند.
وی افزود: بر همین اساس نیز درحال‌حاضر شاهدیم که محصولات فولادی تولیدشده در کشور از کیفیت قابل‌توجهی برخوردارند. این محصولات عموما در سایه همین کیفیت و سایر پارامترها، در بازار جهانی قابلیت رقابت‌پذیری دارند؛ کما اینکه شاهدیم باوجود تحریم‌های بین‌المللی همچنان این محصولات فروش خوبی دارند. در واقع باید اذعان کرد کیفیت تاثیر بسزایی در فروش صادراتی یک محصول دارد، اما همه این مسیر به تولید محصول باکیفیت ختم نمی‌شود، بلکه الزامات و پیش‌شرط‌های دیگری نیز باید موردتوجه قرار گیرند.
این فعال صنعت فولاد در ادامه کیفیت قابل‌قبول را نخستین پیش‌شرط برای حضور یک محصول در بازار جهانی دانست و گفت: بر همین اساس نیز هر محصول فولادی که کیفیت خود را در بازار جهانی اثبات کند، مشتری خاص خود را می‌یابد. اما چنانچه زمینه حضور یک محصول در بازار جهانی فراهم شد، دیگر نباید عرضه این محصول قطع شود، چراکه در چنین شرایطی کالای دیگری جایگزین محصول شما می‌شود؛ بنابراین حضور مستمر در کنار کیفیت رمز پایداری صادرات محسوب می‌شود.
قنواتی در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر تولید فولادهای ویژه با گریدهای خاص گفت: تولید فولادهای آلیاژی یا ویژه به فناوری‌های خاصی نیاز دارد، این در حالی است که خطوط تولید اغلب واحدهای فولادسازی کشور برمبنای فولادهای ساختمانی طراحی شده‌اند. هرچند برای پیشرفت واقعی صنعت فولادسازی باید تولید همه محصولات با تنوع بالا دنبال شود.
این فعال صنعت فولاد در ادامه سال‌های متمادی تحریم و محدودیت در روابط بین‌المللی را یکی از مهم‌ترین عوامل برای بی‌توجهی به کیفیت تولید در صنایع مختلف دانست و گفت: تحت‌تاثیر این محدودیت‌ها زمینه ایجاد واحدهای پیشرفته و تولید فولادهایی با کیفیت خاص فراهم نشده است. بدون تردید حرکت به سمت تولید فولادهای پیشرفته ضروری است، اما متاسفانه امکانات و تجهیزات به‌راحتی در اختیار کشور ما قرار نمی‌گیرد.
تولید فولادهای آلیاژی که از کیفیت‌های ویژه‌ای برخوردارند، به‌منزله ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر است. این محصولات با قیمت‌های بالاتری به فروش می‌رسند و در نتیجه صادرات آنها به‌منزله ارزآوری بیشتر برای کشور است؛ بنابراین حرکت به سمت تولید این دست محصولات فولادی ضروری به‌نظر می‌رسد.
قنواتی در پایان خاطرنشان کرد: البته باید این مسئله را نیز در نظر گرفت که نیاز به فولادهای آلیاژی و خاص در دنیا محدود است و صنایع خاص و محدودی از این فولاد استفاده می‌کنند؛ بنابراین طبیعی است که سهم قابل‌توجهی از تولید در صنعت فولاد به فولادهای معمولی اختصاص یابد.
توجه به تولید محصولات خاص
نادر سلیمانی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: صنعت فولاد در دنیا در طول سال‌های گذشته در مسیر تولید محصولات پیشرفته با کیفیت و ویژگی‌های متمایز، توسعه یافته است. با این وجود روند توسعه فولادسازی در ایران کمی متفاوت بوده است. بر همین اساس نیز درحال‌حاضر شاهد هستیم که بخش عمده‌ای از روند تولید و صادرات در صنعت فولاد ما به شمش و محصولات ساختمانی تعلق دارد. در همین حال فروش خارجی محصولات فولادی با گریدهای خاص در کشور ما آن‌طور که باید و انتظار می‌رود موردتوجه قرار ندارد.
وی در ادامه ضمن انتقاد به بی‌توجهی به تولید محصولات ویژه در روند توسعه فولادسازی کشور و در افق‌های ترسیم‌شده برای این صنعت گفت: درحال‌حاضر واحدهای معدودی در کشور به تولید فولادهای ویژه مشغول هستند؛ همین واحدها نیز در توسعه موفق نبوده‌اند. البته باید تاکید کرد که چالش‌هایی در مسیر توسعه این واحدها وجود دارد؛ نخست آنکه این واحدها در بازاریابی محصولات خود آن‌قدرها هم موفق نبوده‌اند؛ بدون بازاریابی هم توسعه ممکن نمی‌شود.
سلیمانی افزود: احداث و تولید فولادهای پیشرفته به سرمایه قابل‌توجهی نیاز دارد. تامین چنین سرمایه‌ای طی سال‌های گذشته، باتوجه به تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌هایی که در مسیر ارتباطات پولی و بانکی برای صنعتگران وجود داشته، ممکن نبوده است.
این عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد در ادامه تاکید کرد: البته کیفیت شمش و محصولات فولادی یادشده قابل‌قبول است و قابلیت رقابت در بازارهای جهانی را دارند. این محصولات براساس استانداردهای بین‌المللی تولید می‌شوند و درنتیجه از مقبولیت در بازارهای هدف صادراتی برخوردارند.
سلیمانی در ادامه با اشاره به تشدید تحریم‌های اعمالی علیه ایران و صنایع فولادی کشور در طول سال‌های اخیر افزود: در چنین شرایطی روند ورود فناوری‌های نوین به کشور با دشواری همراه است. در چنین فضایی امکان توسعه تولید محصولات ویژه با کیفیت متمایز برای صنایع فولادی ما دشوار خواهد بود.
وی با تاکید به دشوار و هزینه‌بر شدن صادرات و فروش بین‌المللی محصولات فولادی تحت‌تاثیر تحریم‌ها گفت: با این وجود، برخی کشورها همچون چین، اقدام به خرید شمش فولادی از سایر کشورهای آسیایی و ایران می‌کنند، اما تولید خود را روی محصولات خاص با ارزش‌افزوده بالا متمرکز کرده‌اند؛ یعنی مزیت نسبی صنعت فولاد این کشور بر تولید محصولات با گرید خاص و فولادهای آلیاژی است و شمش و محصولات ساختمانی فولادی موردنیاز خود را وارد می‌کند.
یا در مواردی شاهدیم برخی کشورها محصولات فولادی خود را صادر می‌کنند اما برای مصرف داخلی‌شان از محصولات فولادی ایرانی استفاده می‌کنند، چراکه فولاد ایران در رده ارزان‌ترین فولادهای جهان قرار دارد و تولیدکنندگان ناچارند به‌دلیل شرایط تحریمی، محصول خود را زیر نرخ جهانی بفروشند؛ در نتیجه برای این کشورها به‌صرفه است که تولیدات خود را صادر و برای مصرف داخلی از فولادهای وارداتی ایران استفاده کنند. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که تحت‌تاثیر چنین شرایطی فولادسازان ایرانی به تولید محصولاتی با گریدهای متوسط محدود شده‌اند.
وی در ادامه افزود: برخی کشورهای همسایه در سال‌های گذشته اقدام به احداث واحدهای نورد کرده‌اند، اما شمش موردنیاز خود را از ایران تامین می‌کنند؛ یعنی ما به تامین‌کننده مواد اولیه این کشورها بدل شده‌ایم. این کشورهای همسایه محصول نهایی را به‌راحتی به سایر نقاط دنیا ارسال می‌کنند، چراکه با انواع چالش‌های ناشی از تحریم‌ها همچون دشواری در انتقال پول روبه‌رو نیستند.
سلیمانی در پاسخ به سوالی مبنی بر چگونگی حرکت صنعت فولاد به سمت تولید محصولات ویژه با گریدهای خاص گفت: حرکت به سمت تولید چنین محصولاتی از سیاست‌گذاری آغاز می‌شود. یعنی در چشم‌اندازی که تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تعریف‌شده، باید بخشی از آن به تولید فولادهای با کیفیت ویژه اختصاص یابد و در همین حال سرمایه‌گذاران به تولید این محصولات پیشرفته تشویق شوند، اما در حال‌حاضر رغبت عمومی به تولید محصولات معمولی است.
سخن پایانی
صنعت فولاد کشور منطبق با استانداردهای روز دنیا فعالیت می‌کند، بر همین اساس نیز شاهد رشد چشمگیر صادرات فولاد کشور در سال‌های گذشته بوده‌ایم. این روند صعودی صادرات در حالی ثبت‌شده که بسیاری از بازارهای هدف استانداردهای بسیار سختگیرانه‌ای را بر کیفیت محصولات وارده به کشورشان به‌ویژه از سمت ایران اعمال می‌کنند؛ بنابراین باید اذعان کرد صنایع فولاد ایران از منظر کیفیت در جایگاه مناسبی قرار دارند.
البته در این میان اماواگرهایی هم وجود دارد؛ ازجمله آنکه صنعت فولاد ما تاکنون آن‌طور که باید به سمت تولید محصولاتی با کیفیت ویژه پیش نرفته است.
با آنکه چشم‌انداز جذابی برای این صنعت در افق ۱۴۰۴ ترسیم و تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در این سال هدف‌گذاری شده، گویا آن‌طور که باید تولید این دست محصولات موردتوجه قرار نگرفته است. خلأ یادشده در آینده مشکل‌زا خواهد بود؛ بنابراین تلاش برای رفع و پر کردن نقاط ضعف یادشده، ازسوی سیاست‌گذاران ضروری است.
