بازار انرژی یک بازار سرمایه ‌ بر است و در سال ‌ های بعد از ۲۰۱۵ سیاست ‌ گذاری جهان به سمت استفاده از انرژی ‌ های تجدیدپذیر و پاک رفته است. با توسعه این سیاست، آیین ‌ نامه ‌ ها و مصوباتی در کشورها تصویب شد که هرگونه سرمایه ‌ گذاری جدید در توسعه سوخت ‌ های فسیلی توسط بانک ‌ های توسعه ‌ ای مانند بانک جهانی و بانک توسعه اروپا و بانک توسعه آسیایی را ممنوع کرد؛ در نتیجه سرمایه ‌ گذاری به ‌ وضوح در زمینه سوخت ‌ های فسیلی به ‌ ویژه نفت خام کمتر شد و به ‌ تدریج اکتشاف و استخراج سوخت فسیلی از منابع جدید کاهش یافت. به این ترتیب توسعه صنعت نفت در جهان قبل از سال ۲۰۲۰ و بیماری کووید ۱۹ دچار بحران شده بود.همچنین باتوجه به شرایط حاکم بر بازارهای نفت و مواد هیدروکربوری می ‌ توان گفت نرخ نفت قابل پیش ‌ بینی دقیق نیست و این قیمت ‌ گذاری به ‌ عوامل متعددی بستگی دارند و همه عوامل قابل پیش ‌ بینی نیستند. از عوامل خارجی گرفته تا عوامل ساختاری فنی و اقتصادی و عوامل ژئوپلتیک، سیاست و روابط خارجی، همه در تعیین نرخ نفت اثر دارند.

در شرایط یادشده نیز گرچه نمی ‌ توان نرخ را پیش ‌ بینی کرد، اما به ‌ نظر می ‌ رسد این روند همچنان صعودی خواهد بود. این اتفاق به ‌ دلیل رشد تقاضا، کمبود عرضه و ناپایداری تولید انرژی ‌ های تجدیدپذیر در حال رقم خوردن است. با این همه آینده بازار انرژی ایران بستگی به نحوه تعامل کشور با دیگر کشورهای تولیدکننده عمده در بازار انرژی دارد. از طرفی افزایش نرخ نفت در کوتاه ‌ مدت به نفع دولت خواهد بود و ممکن است با افزایش درآمدهای نفتی، دولت پس از پرداخت هزینه ‌ های جاری، برای هزینه ‌ های عمرانی و سرمایه ‌ گذاری ثابت هم اعتباری در نظر بگیرد، این در حالی است که دولت باید از فرصت افزایش درآمدهای نفتی استفاده و موقعیت ایران را در بازارهای تولید و عرضه انرژی پایدار کند. البته اگر دولت عقلایی رفتار و بتواند پول درآمدهای نفتی را از بودجه جدا کند و مانند نروژ و امارات درآمدهای نفتی را تنها به سرمایه ‌ گذاری در تولید و توسعه تخصیص دهد، افزایش نرخ نفت به سود ایران زمین خواهد بود؛ در غیر این صورت افزایش نرخ نفت بیشتر به نفع تولیدکنندگان دیگر کشورها و دولت ‌ های وقت خواهد شد.

باتوجه به روند افزایشی نرخ نفت و نیز افزایش نیافتن سطح تولید نفت خام، پیش ‌ بینی می ‌ شود با تثبیت نرخ ۸۰ تا ۱۰۰ دلار در هر بشکه مواجه شویم که با توان صادراتی یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه ‌ ای روزانه، ایران می ‌ تواند حدود ۵۰ میلیارد دلار در یک سال درآمد نفتی داشته باشد. البته باتوجه به متغیر بودن نرخ در طول سال و همین ‌ طور میزان فروش، این اعداد تنها یک فرض و ظرفیت است. پیشنهاد می ‌ شود وزارت نفت یک بار دیگر روی راهبردهای کلی تمرکز و تجدیدنظر کند، زیرا در سال ‌ های اخیر و به ‌ دلیل تحریم ‌ ها و البته برخی ناکارآمدی ‌ ها، نقش ایران در مناسبات انرژی منطقه و جهان دستخوش تغییراتی شده ‌ است.آنچه مسلم است کشورها برای دستیابی به برتری اقتصادی، باید به منابع انرژی دسترسی و تسلط داشته باشند. ایران به ‌ دلیل موقعیت بی ‌ همتای زئوپلتیکی و ژئواکونومیکی دارای توان تاثیرگذاری بالایی در مناسبات بین ‌ المللی در حوزه تولید مواد هیدروکربنی است. همچنین با داشتن بیش از ۱۵۷ میلیارد بشکه ذخیره قابل ‌ استحصال هیدروکربوری مایع و ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخیره قابل استحصال گاز طبیعی و نزدیکی مراکز تولید نفت و گاز به آب ‌ های بین ‌ المللی، می ‌ تواند نقش مهمی را در معاملات بین ‌ المللی انرژی ایفا کند. ایران هم ‌ اکنون در کانون ۷۵ درصد از منابع انرژی جهان قرار دارد و این موقعیت ژئوپلتیک و ژئواکونومیک می ‌ تواند ایران را به یکی از قطب ‌ های بلامنازع قدرت در جهان تبدیل کند. طبیعی است بهره ‌ گیری از این موقعیت ممتاز و ایفای نقش موثر در مناسبات انرژی، مستلزم تدوین دستور کار مبتنی بر دانش، درایت سیاسی و آگاهی از پویش ‌ های ژئوپلتیک با محور انرژی است.

از سوی دیگر شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر جهان از سویی و موقعیت استراتژیک ایران در حوزه انرژی جهان از سوی دیگر به سمتی پیش می ‌ رود که وضعیت فعلی و آینده کوتاه ‌ مدت انرژی را برای مصرف ‌ کنندگان بحرانی کرده است. در این شرایط ظرفیت تولید نفت خام برای تعادل ‌ بخشی به بازار از اهمیت برخوردار خواهد شد. این امر نیازمند حضور اثرگذار تولیدکنندگانی است که توان باسخگویی به مازاد تقاضای انرژی را داشته باشند و مانع از برهم خوردن تعادل بازار شوند. ایران یکی از معدود تولیدکنندگان نفت در جهان است که ظرفیت اضافه تولید نفت خام را دارد، به همین دلیل نیز همواره نفت ایران برای بازارهای جهانی اهمیت خاصی داشته و این موضوع موردتوجه جدی قرار گرفته است. با توجه به موارد یاد شده در آغاز سال جدید، ‌ باید نگاه دقیق ‌ تری به جایگاه ژئوپلتیک و ژئواکونومیک ایران در بازار جهانی انرژی داشت.