چالش‌ها و مشکلات بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر

در سال‌های اخیر، به موضوع تنوع‌بخشی سبد انرژی و ذخیره‌سازی سوخت به‌اندازه کافی توجه نشده و وضعیت کنونی نیز ناشی از همین غفلت است. باید به این نکته توجه کرد، مدیریت مصرف تنها راه‌حل موجود است. روند سریع و رو به رشد تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر در سطح جهانی، نه‌تنها به دلایل زیست‌محیطی، بلکه به دلایل اقتصادی و کاهش وابستگی به منابع فسیلی برای تامین نیازهای روزافزون انرژی، موردتوجه قرار گرفته است. براساس پیش‌بینی‌ها، شاهد انتقال صنعت انرژی از سوخت‌های فسیلی به‌سمت استفاده از منابع تجدیدپذیر و افزایش سهم این منابع در سبد انرژی کشورها خواهیم بود.

یکی از مهم‌ترین موانع در گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری اولیه است. ساخت نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و آبی نیازمند فناوری‌های پیشرفته و زیرساخت‌های مناسب است که در بسیاری از کشورها به‌راحتی در دسترس نیست. اگرچه هزینه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در سال‌های اخیر کاهش یافته، اما هنوز در برخی مناطق استفاده از سوخت‌های فسیلی اقتصادی‌تر است. یکی از چالش‌های بزرگ در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، ناپایداری برخی از این منابع است. انرژی خورشیدی در شب یا در روزهای ابری کاهش می‌یابد و انرژی بادی نیز به‌شدت وابسته به سرعت باد است. این نوسانات باعث می‌شود که برای تامین پایدار برق، نیاز به سیستم‌های ذخیره‌سازی و ترکیب با منابع دیگر وجود داشته باشد.

برای بهره‌برداری موثر از انرژی‌های تجدیدپذیر، باید زیرساخت‌های لازم مانند شبکه‌های برق هوشمند، سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی و تجهیزات مدرن فراهم شود. در بسیاری از کشورها، شبکه‌های برق فعلی برای ادغام منابع تجدیدپذیر طراحی نشده‌اند و نیاز به بروزرسانی دارند که هزینه‌بر و زمانبر است. برخی روش‌های تولید انرژی تجدیدپذیر نیاز به فضای زیادی دارند. برای مثال نیروگاه‌های خورشیدی و مزارع بادی نیازمند زمین‌های وسیعی هستند که ممکن است با استفاده‌های دیگر از زمین (مانند کشاورزی) تداخل داشته باشد. همچنین، برخی از فناوری‌های تجدیدپذیر، مانند سدهای آبی، ممکن است باعث تغییرات زیست‌محیطی در اکوسیستم‌ها شوند.

در کشور ما، نبود سیاست‌های حمایتی مناسب مانند ارائه تسهیلات مالی، یارانه‌ها و قوانین مشخص، باعث کندی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر شده است. دولت‌ها نقش مهمی در تسهیل سرمایه‌گذاری، تحقیق و توسعه و ایجاد مشوق‌های مالی برای استفاده از این منابع دارند. برای غلبه بر چالش‌های موجود، اقداماتی باید انجام شود که برخی از آنها شامل کاهش هزینه‌های تولید، بهبود فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی، اصلاح زیرساخت‌ها، سیاست‌های حمایتی دولت‌ها و آگاهی‌بخشی عمومی است

در بحث انرژی راحت‌طلب هستیم

حسن مرادی، نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی درباره نادیده گرفته شدن انرژی‌های تجدیدپذیر و عدم‌استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته دنیا برای استفاده از این انرژی‌های پاک به صمت گفت: باتوجه به اهمیت استفاده از سوخت‌های تجدیدپذیر، مهم‌ترین عامل عقب‌ماندن کشور ما در این زمینه، قطعا مستغنی و بی‌نیاز بودن ما در تولید انرژی است. در نتیجه ما هیچ‌گاه فکر نکردیم که باید از انرژی خورشیدی استفاده کنیم.

وی در ادامه توضیح داد: بنده چندین سال پیش در سوریه، ترکیه و چین دیده‌ام که از پنل‌های خورشیدی استفاده می‌کنند. در آن کشورها انرژی ارزان است، اما قابل‌دسترسی نیست. در کشور ما منابع انرژی ارزان و در دسترس ما بوده است. بنابراین هیچ‌وقت ما به فکر استفاده از انرژی خورشیدی نبوده‌ایم. به‌عنوان‌مثال اگر شما یک بشکه 20 لیتری را رنگ مشکی بزنید و در یک روستا بالای پشت‌بام بگذارید، آب گرم موردنیاز آن منزل روستایی در حداقل 3 فصل سال تامین می‌شود. اما ما آبگرمکن‌های گازی یا نفتی قدیمی را نصب کردیم و میلیون‌ها میلیون لیتر نفت یا میعانات گازی را صرف کرده‌ایم تا آب را گرم کنیم.

وی درباره دلیل عدم‌استفاده از انرژی تابشی بیان کرد: دلیل این موضوع آن است که برای ما همواره راحت‌تر بوده است که به سیستم گازی وصل شویم و گاز مصرف کنیم. در اروپا آفتاب کمی دارند؛ برای مثال در لندن در ماه ژانویه ۳۶ ساعت تابش آفتاب دارند، یعنی به‌اندازه 2روز ایران. بنابراین ما از انرژی تجدیدپذیر نتوانستیم خوب استفاده کنیم. ما همچنین از انرژی اتمی می‌خواستیم استفاده کنیم که با بحران مواجه شد و پس از سال‌ها تمرکز و تکیه بر کمک‌های خارجی در نهایت توانستیم فقط یک نیروگاه محدود بسازیم و از آن استفاده کنیم. درباره زمین‌گرمایی و انرژی بادی هم به‌همین شکل است. همچنین درباره زیست‌توده، در جریان هستم که کاری را از پیش نبرده‌ایم و مسئولان از این موضوع گله‌مند هستند. ما به‌علت داشتن منابع لایزال و ارزان هیچ‌گاه به‌دنبال انرژی تجدیدپذیر نرفته‌ایم.

بی‌توجهی به جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی

این کارشناس درباره جذب سرمایه‌گذار خارجی برای تاسیس نیروگاه‌های تجدیدپذیر افزود: ما در کل ارتباط‌مان با کشورهای خارجی محدود است و نه‌تنها در این بخش موفق نبودیم، بلکه در سایر بخش‌ها هم نتوانستیم سرمایه‌گذار خارجی جذب کنیم. متاسفانه این مسئله یک مانع بزرگ و شاخص روبه‌روی ما است. اگر سیستمی داشتیم که سرمایه‌های داخلی‌مان را هم گرد هم می‌آورد، جهت می‌داد و تجمیع می‌کرد، الان این مشکل را نداشتیم. اما متاسفانه از سرمایه‌های داخلی و خارجی به‌خوبی استفاده نشده است.

مرادی بی‌توجهی به انرژی‌های پاک را عامل ادامه ناترازی‌های بحران‌آفرین دانست و اظهار کرد: روند رشد جمعیت و همچنین در کنار آن روند ساخت اماکن مسکونی تصاعدی است. بنابراین طبیعی است که ما روزبه‌روز وابستگی‌مان به منابع انرژی بیشتر شود و باتوجه به کاهش نسبی این منابع، مشکلات‌مان افزایش پیدا کند.

با استیضاح وزیر اقتصاد مخالف هستم

این تحلیلگر حوزه انرژی به استیضاح وزیر اقتصاد اشاره کرد و گفت: من به‌شدت با استیضاح آقای همتی مخالف بودم و متاسفانه یکی از بدترین نتایجی که از مجلس حاصل شد، برکناری ایشان بود. به‌نظر من این برخورد چیزی نیست جز یک برخورد کاملا جناحی، غیرتخصصی و هدفمند. بهتر بود به دولتی که ۶ ماه است که بر سر کار آمده است، مهلتی بدهند اما متاسفانه چون با این دولت خصومت داشتند و از ابتدا هم به روی کار آمدن آن راضی نبودند، در نتیجه اکثریت حاکم بر مجلس بدترین تصمیم را گرفتند. هرچه این دولت فریاد زد که ما با چه مشکلاتی روبه‌رو هستیم، کسی گوش نداد. حتی آقای پزشکیان در چند مورد تاکید کردند که ما نمی‌توانیم بعضی از مسائل را افشا کنیم، ما کشتی‌های‌مان روی دریا مانده است!اما آنها این مسائل برای‌شان مهم نیست. آنها می‌خواهند به اهداف سیاسی خود برسند.

وی در پایان سخنان خود افزود: بنابراین نتیجه آن می‌شود اینکه بعد از گذشت یک تا 2 ماه در بدترین روزهای سال و در بدترین روزهای کاری وزارت اقتصاد که بحث بودجه سالانه، پرداخت حقوق و مزایای کارکنان و یارانه‌ها مطرح است، همه این مسائل روی زمین می‌ماند و معلوم نیست، وزیری که در سال آینده انتخاب شود، چقدر شاخص‌تر و کاربلدتر از آقای همتی به حل مشکلات اقتصادی مردم بپردازد. مشکلات اقتصادی مردم ریشه در سیاست‌های کلان دولت ما با کشورهای خارجی دارد. تحریم‌ها را وزارت اقتصاد ایجاد نکرده که مسئول آن آقای همتی باشد. تحریم‌ها سال‌هاست که وجود دارد. مسئول نابسامانی اقتصاد ما همه دولت‌ها بوده‌اند. هم دولت قبل و هم تاحدودی دولت‌های قبل‌تر از آن.

 البته آنها هم می‌گویند که ما به‌ناچار وارد این مقوله شده‌ایم و با موانع جدی که در حقیقت دور ماندن از اقتصاد جهانی است، روبه‌رو بوده‌ایم. دور ماندن از چرخه اقتصاد جهانی حاصلی جز افزایش مشکلات اقتصادی ندارد.

سخن پایانی

ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای دارای منابع نفت و گاز و یکی از بازیگران کلیدی در نظام انرژی جهانی، در صورت بی‌توجهی به بهره‌برداری از منابع جایگزین برای تامین نیازهای روزافزون انرژی، ممکن است جایگاه خود را در نظام انرژی منطقه‌ای و جهانی از دست بدهد. بهره‌گیری از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی، آبی و بیوگاز به ما این امکان را می‌دهد که منابع انرژی طبیعی را حفظ کنیم. این منابع نسبت به انرژی‌های فسیلی که از طریق استخراج و سوخت‌های آنها به‌دست می‌آیند، تجدیدپذیر و قابل‌احیا هستند. همچنین، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند. انرژی‌های تجدیدپذیر نقش کلیدی در آینده پایدار جهان ایفا می‌کنند. مزایای زیست‌محیطی، اقتصادی و امنیتی آنها باعث شده است که بسیاری از کشورها به‌سمت سرمایه‌گذاری در این حوزه حرکت کنند. با این حال، چالش‌هایی مانند هزینه‌های بالا، نوسانات تولید و نیاز به زیرساخت‌های مناسب، مانع از توسعه سریع این فناوری‌ها شده است. با تلاش‌های مشترک دولت‌ها، صنایع و مردم، می‌توان بر این مشکلات غلبه کرد و از منابع تجدیدپذیر به‌عنوان یک راهکار پایدار و دوستدار محیط‌زیست بهره‌برداری کرد.