ارزش تخمینی عناصر کمیاب اوگاندا

جدیدترین آمار تحلیلی منتشرشده از سوی «سازمان سرمایه‌گذاری اوگاندا» نشان می‌دهد که ارزش تخمینی عناصر خاکی کمیاب ۳۷۰ میلیارد دلار، مس ۳۹ میلیارد، کبالت ۱۸۱ میلیارد، طلا ۳.۴ میلیارد، ورمیکولیت ۱۱.۵ میلیارد و آهن ۱۵میلیارد دلار است.

صنعت معادن اوگاندا در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی به اوج خود رسیده بود، یعنی زمانی که به‌تنهایی ۳۰ درصد از صادرات کشور را به خود اختصاص می‌داد. با این حال، بی‌ثباتی‌های سیاسی و اقتصادی در دهه ۱۹۷۰ و سپس رکود اقتصاد جهانی موجب افول چشمگیر این بخش شد. در دهه نخست قرن ۲۱، بخش معادن در اوگاندا دوباره رشد یافت و برای نمونه در سال ۲۰۰۶ بیش از ۱۹ درصد و در ۲۰۱۰ نزدیک به ۱۳درصد ترقی کرد. برای مقایسه، می‌توان به شمار مجوزهای اکتشاف و استخراج اشاره کرد: در سال ۱۹۹۹ تنها ۶۶ مجوز صادر شده بود، اما یک دهه بعد، در ۲۰۱۰، شمار مجوزها به بیش از ۵۰۰ رسیده بود. طبق برآوردهای سازمان سرمایه‌گذاری اوگاندا، ظرفیت سرمایه‌گذاری در بخش معادن این کشور بیش از ۶۲۰ میلیارد دلار است.

بررسی‌های زمین‌شناختی گذشته در اوگاندا حاکی از وجود دست‌کم ۳ حوزه تکتونیک غنی از چندین ماده معدنی در این کشور است که عبارتند از: پی‌سنگ اوایل دوره پرکامبرین، سنگ‌های پروتـروزوئیک، و سنگ‌های فانِروزوئیک (یا پیدازیستی). مواد معدنی این حوزه‌ها نیز عبارتند از: طلا، آهن، مس، کبالت، نیکل، عناصر خاکی کمیاب، سنگ‌آهک و برخی از دیگر مواد که در اوگاندا کاربردهای بسیاری دارند. اما اوگاندا از دانش فنی برای بهره‌برداری از این منابع‌طبیعی باارزش بی‌بهره است، حال آنکه همین منابع اگر ارزش‌افزوده هم داشته باشد، می‌تواند اقتصاد آن را متحول کند.

جدیدترین آمار تحلیلی منتشرشده از سوی «سازمان سرمایه‌گذاری اوگاندا» نشان می‌دهد که ارزش تخمینی عناصر خاکی کمیاب ۳۷۰ میلیارد دلار، مس ۳۹ میلیارد، کبالت ۱۸۱ میلیارد، طلا ۳.۴ میلیارد، ورمیکولیت ۱۱.۵ میلیارد و آهن ۱۵میلیارد دلار است.

موقعیت و میزان مواد معدنی اوگاندا

نخستین ذخیره منابع‌طبیعی در اوگاندا، سنگ‌آهن است. بزرگ‌ترین کانسار هماتیت در موکو و کیسورو (در جنوب غربی اوگاندا) واقع شده و کل ذخایر آن بیش از ۵۰ میلیون تن است. علاوه بر این، ۲ میلیون تن هماتیت نیز در موگابوزی در امبارارا (در جنوب‌غربی کشور) کشف شده است. سنگ‌های مگنتیت در تورورو، مانافوا، موروتو کوتیدو، و مایوگه یافت می‌شود. ارزش این معادن بیش از ۱۵میلیارد دلار برآورد شده است.

طلا

دومین ذخیره منابع‌طبیعی موجود در اوگاندا، طلا است که ارزش بسیار بالایی در این کشور دارد. بزرگ‌ترین ذخایر طلا در فلات بووجوی غربی و کیگزی در غرب اوگاندا و سپس در موبنده‑کیبوگا در منطقه مرکزی و کاراموجا در شمال‌شرقی این کشور قرار دارد. نقاط احتمالی برای کشف طلا در هویما، آبوکه، کالیرو و آروا قرار دارد. در اوگاندا، بیش از ۲۱۲هزار نفر در بخش معدن طلا فعالیت دارند که ظرفیت افزایش به ۴۲۵ هزار را هم دارد. ذخایر دست‌نخورده تخمینی ۲۲۱ تن با خلوص ۹۹ درصد و ارزش ۳.۴ میلیارد دلار برآورده شده است.

مس، کبالت و نیکل

مهم‌ترین معادن این گروه در کیلمبه (در کاسسه) قرار دارد و مقادیر کمی نیز در امبارارا و کاراموجا یافت می‌شود. ذخایر کنونی مس ۶ میلیون تن و ارزش آن ۳۹ میلیارد دلار برآورد شده. ذخایر کبالت ۵.۵ میلیون تن و ارزش ۱۸۱میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. ذخایر نیکل هم‌اکنون در دست ارزیابی است و احتمال می‌رود در ایگانگا و مـسیندی یافت شود.

عناصر خاکی کمیاب

نتایج بررسی‌های اولیه حاکی از وجود خاک‌های آلومینیومی غنی از عناصر خاکی کمیاب مانند ایتریوم، اسکاندیوم، گالیوم، سریوم، دیسپروزیوم، اربیوم، اوروپیوم، گادولینیوم، هولمیوم و لانتان است. کاربردهای این عناصر خاکی کمیاب عبارتند از: قطعه مغناطیسی در وسایل الکترونیک (مانند تلفن، تلویزیون و رایانه)، خودرو، توربین‌های بادی، هواپیما، خودروهای برقی و جز اینها؛ همچنین به‌عنوان کاتالیزور در محصولات بسیار پیشرفته و در تولید انرژی‌های پاک، آلیاژهای فلزی، سرامیک، جلای شیشه و صنایع تولیدی به‌کار می‌روند. ذخایر عناصر خاکی کمیاب در اوگاندا در ماکوتو و بوگوری در شرق کشور یافت می‌شود و گمان بر این است که نرخ جهانی آنها از همه ذخایر دیگر جز ذخایر چین بیشتر باشد. دیگر عناصر کمیاب در سوکولو، بوتیریکو، بوکوسو، ناپاک و ماکوتا مشاهده می‌شوند. خاک‌های آلومینیومی حاوی این عناصر بیش از ۳ میلیارد تن و با ارزشی حدود ۳۷۰ میلیارد دلار برآورد شده‌اند.

ورمیکولیت

این ماده معدنی در سوکولو و بوکوسو در شرق اوگاندا یافت می‌شود. معدن ورمیکولیت نامکار یکی از بزرگ‌ترین و باکیفیت‌ترین معادن ورمیکولیت جهان به‌شمار می‌آید. کاربردهای این ماده عبارتند از: بسته‌بندی کودها، آسترهای ضداصطکاک، رنگ و جلای خودرو، دیوارپوش‌ها، عایق‌بندی، و بتن سبک برای کف و سقف. ذخایر کنونی این ماده در اوگاندا حدود ۵۵ میلیون تن و ارزش آن ۱۱میلیارد دلار برآورد می‌شود.

دیگر مواد معدنی اوگاندا

بریل: فلز بریلیوم از این ماده مشتق می‌شود. بریل در نواحی اِنتونگامو، کانونگو، روکونجیری و شهر امباله در شرق اوگاندا یافت می‌شود.

بیسموت: این ماده همراه با طلا در ناحیه کیسورو، کیتاهوریرا، کیتوا و مورامبا یافت می‌شود. بیسموت در تهیه فولاد آلیاژی کاربرد دارد.

کرومیت: ذخایر کرومیت در ناکیلورو در ۱۶کیلومتری شمال‌شرقی شهر موروتو در شرق اوگاندا یافت می‌شود. این کرومیت با پلاتین همراه است.

سرب: گالن یا سرب معدنی حاوی سرب و مقدار ناچیزی روی و طلاست و در رگه‌های کوارتز در کامپونو، کانیامبوگو و کیتاکا در ناحیه ایباندا یافت می‌شود.

قلع (کاسیتریت): چندین نهشته قلع در جنوب‌غربی اوگاندا در رگه‌های کوارتز‑میکا یافت می‌شود. این رگه‌ها نازک (حدود یک متر عرض) و نامنظم و با ظرفیت تناژ کم هستند.

دیاتومیت: در ناحیه نبی و کمی ‌بالاتر در رودخانه آمبوسو در رسوبات دره «ریفت‌ولی» یافت می‌شود. ظرفیت خوبی برای تولید تجاری دیاتومیت گرید بالا و کائولین به‌وسیله هیدروسیکلونینگ دارد.

فلدسپار: معمولا همراه با پگماتیت در سنگ‌های پرکامبرین یافت می‌شود. در اوگاندا در نواحی کانونگو، روکونچیری، بوشنی، انتونگامو و موکونو وجود دارد. در سده گذشته برای تولید چینی به کنیا صادر می‌شد.

فسفات: آپاتیت عمده‌ترین سنگ معدن فسفات در اوگانداست. مهم‌ترین ذخایر آن همراه با کربناتیت و در سوکولو و بوکوسو یافت شده و کل آن ۲۳۰ میلیون تن برآورد می‌شود.

ایجاد مشوق برای سرمایه‌گذاران

مقامات اوگاندا گفته‌اند برای استخراج مواد معدنی و ایجاد ارزش‌افزوده، مجموعه مشوق‌هایی را برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته‌اند. برای نمونه، در سال ۲۰۱۴ دولت تعرفه واردات مواد خام و صادرات طلای تصفیه‌شده را لغو کرد و همین اقدام منجر به تاسیس پالایشگاه (یا تصفیه‌خانه) طلای افریقا شد.

همچنین، طبق قانون مالیات بر درآمد اوگاندا، شرکت‌های معدنی مشمول «مالیات بر درآمد متغیر» (VRIT) می‌شوند. هدف این قانون، کسب سهمی رقابتی از جریان خالص نقدینگی برای دولت در سطوح گوناگون و در عین حال فراهم آوردن معافیت‌های مالیاتی مناسب برای پروژه‌ها بوده است؛ برحسب سطح سودآوری، کمینه ۲۵ درصد و بیشینه ۴۵ درصد مالیات بر درآمد متغیر تعریف شده است. علاوه بر این، طبق دیگر قوانین مالیاتی (مانند قانون مدیریت مالیات جامعه شرق افریقا و نیز قانون مالیات ارزش‌افزوده)، واردات کارخانه و تجهیزات معدن‌کاوی معاف از تعرفه شده است و پرداخت مالیات ارزش‌افزوده به‌تعویق می‌افتد. با توسعه بیشتر زیرساخت‌ها، مدرن‌سازی بخش معدن و اتخاذ سیاست‌های مساعد برای سرمایه‌گذاری، می‌توان انتظار داشت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در بخش معدن در این کشور افریقایی افزایش یابد.

تاریخ اوگاندا

اوگاندا کشوری با تاریخی پیچیده و پر از فراز و نشیب است. موقعیت جغرافیایی و منابع‌طبیعی غنی این کشور باعث شده است که در طول قرن‌ها موردتوجه قدرت‌های استعماری و سیاسی قرار گیرد. از اوایل دوران استعماری، اوگاندا تحت‌تاثیر نفوذ اروپاییان قرار گرفت و به‌ویژه در قرن نوزدهم، بریتانیا آن را به‌عنوان یکی از مستعمرات خود به‌دست آورد. اما این کشور در نهایت در سال ۱۹۶۲ موفق شد، استقلال خود را از بریتانیا به‌دست آورد و رسما به یک کشور مستقل تبدیل شود. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ اوگاندا بود که سرآغاز دوران جدیدی برای مردم و دولت اوگاندا شد. پس از استقلال، اوگاندا با چالش‌های داخلی و بین‌المللی زیادی مواجه شد. یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی این کشور، حکومت عیدی امین بود. عیدی امین که در دهه ۱۹۷۰ به‌قدرت رسید، به‌دلیل سیاست‌های خشن و جنایات گسترده‌ای که در دوران حکومت خود انجام داد، شهرتی منفی در سطح جهانی به‌دست آورد. حکومت او همراه با نقض گسترده حقوق بشر، سرکوب مخالفان و ایجاد فضای وحشت در کشور بود. دوره‌ای که به‌عنوان یکی از تاریک‌ترین دوران‌های تاریخ اوگاندا شناخته می‌شود. شورش‌های داخلی، ناپایداری سیاسی و جنگ‌های داخلی، اوگاندا را در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ به‌سمت بی‌ثباتی کشاندند. پس از سقوط رژیم عیدی امین در سال ۱۹۷۹، دولت‌های مختلف تلاش کردند کشور را به‌سمت بازسازی و ثبات هدایت کنند. با این حال، اوگاندا در طول دهه‌های بعد، همچنان با مشکلاتی از جمله درگیری‌های داخلی و ناپایداری سیاسی مواجه بود. این مسائل به‌تدریج کاهش یافت و اوگاندا به‌سمت بهبود و توسعه گام برداشت.

اقتصاد اوگاندا

اقتصاد اوگاندا عمدتا برپایه کشاورزی استوار است که نقش مهمی در تامین معاش بسیاری از مردم این کشور دارد. بیش از ۷۰ درصد جمعیت اوگاندا به کشاورزی اشتغال دارند که نشان‌دهنده اهمیت این بخش در اقتصاد ملی است. محصولات کشاورزی اصلی اوگاندا شامل قهوه، چای، پنبه و کائوچو است. قهوه به‌ویژه یکی از محصولات کلیدی و صادراتی اوگاندا به‌شمار می‌رود و این کشور به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قهوه در جهان شناخته می‌شود. قهوه عربیکا و روبوستا 2 گونه اصلی قهوه‌ هستند که در اوگاندا کشت شده و به بازارهای جهانی صادر می‌شوند. علاوه بر کشاورزی، اوگاندا در حال توسعه صنایع جدیدی است که می‌تواند تنوع بیشتری به اقتصاد کشور ببخشد. یکی از این صنایع، استخراج نفت و گاز است. اوگاندا به‌تازگی ذخایر نفتی مهمی را کشف کرده است و این منابع به‌عنوان یکی از فرصت‌های بزرگ اقتصادی برای این کشور تلقی می‌شوند. با توسعه این صنعت، انتظار می‌رود که درآمدهای نفتی به رشد اقتصاد اوگاندا کمک کنند و زیرساخت‌های جدیدی در کشور ایجاد شود.

سخن پایانی

باوجود این فرصت‌ها و ظرفیت‌های خوب معدنکاری، اقتصاد اوگاندا با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. نرخ بالای بیکاری یکی از مشکلات اصلی این کشور است، به‌ویژه در میان جوانان که بخش بزرگی از جمعیت را تشکیل می‌دهند. اوگاندا همچنین به‌شدت به واردات مواد غذایی وابسته است که باعث می‌شود نوسانات نرخ جهانی مواد غذایی تاثیر زیادی بر اقتصاد کشور داشته باشد.