مزایا و معایب ۵ روش حمل‌ونقل
از گذشته تا به حال، با توجه به افزایش نیاز کشورها به واردات و صادرات کالا، صنعت حمل‌ونقل دستخوش تغییرات زیادی شده است و در نتیجه انواع روش‌های حمل‌ونقل برای جابه جایی کالاهای مختلف ایجاد شد.
۵ روش موجود برای حمل‌ونقل شامل حمل‌ونقل جاده‌ای، حمل‌ونقل راه آهن، حمل‌ونقل دریایی، حمل‌ونقل هوایی و حمل‌ونقل مرکب است. هر کدام از این روش‌ها دارای مزایا و معایب خاصی هستند و کالاهایی که در هر کدام از این روش‌ها حمل می‌شوند با روش دیگر متفاوت است. رشدی که امروزه در تجارت شاهد آن هستیم مدیون سیستم‌ها و روش‌های حمل‌ونقل مختلف هستیم. انواع روش‌های حمل‌ونقل در داخل و خارج از مرزهای یک کشور قابل استفاده است. این تنوع در روش‌های حمل‌ونقل بر اساس، کالا، ارزش محموله، محدودیت‌های بودجه، ریسک‌ها و… ایجاد شده است.
حمل‌ونقل جاده‌ای
حمل‌ونقل جاده‌ای متداول‌ترین روش حمل‌ونقل در جهان است. در این روش از انواع وسایل نقلیه مانند اتومبیل، کامیون، اتوبوس، دوچرخه و کامیونت استفاده می‌شود. این روش نسبت به سایر روش‌ها انعطاف پذیرتر است. برای مثال بسیاری از مناطقی که صعب‌العبور هستند و یا امکان ارسال کالا از طریق شرایط دیگر به راحتی امکان‌پذیر نیست، از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای قابل انجام است. حمل کالا از طریق جاده‌ها و به صورت زمینی بسیار امن و مقرون به صرفه است. این روش تنها روشی است که قابلیت ارسال کالا به صورت درب به درب را دارد.
مزایای حمل‌ونقل جاده‌ای
- قابل استفاده برای مسیرهای کوتاه
- هزینه حمل‌ونقل کمتر
- حمل به مسیرهای سخت
- برنامه‌ریزی انعطاف پذیر
- جابه جایی محصول به صورت درب به درب
معایب حمل‌ونقل جاده‌ای
- هزینه و زمان زیاد بر تعمیر و نگهداری
- احتمال تصادف و ایجاد خسارت جانی و مالی
- دیر رسیدن به دلیل وجود ترافیک در مسیر
- محدودیت در ارسال کالاهای حجیم و بسیار سنگین
- آلودگی بالای زیست محیطی
در بسیاری از موارد، حمل‌ونقل جاده‌ای با سایر روش‌های حمل‌ونقل ادغام شده و یک سیستم حمل‌ونقل مرکب را شکل می‌دهد. در این روش، حمل‌ونقل جاده‌ای، وظیفه رساندن محصولات به‌دست کشتی ها، هواپیماها یا قطارها را دارد.
حمل‌ونقل هوایی
حمل‌ونقل هوایی از سریع‌ترین و جدیدترین انواع روش‌های حمل‌ونقل است. این نوع از حمل‌ونقل در سال ۱۹۰۳ معرفی شد و در دهه ۱۹۳۰ تبدیل به روشی کامل برای حمل‌ونقل افراد و کالاهای مختلف شد. بزرگترین حمل‌ونقل هوایی بعد از جنگ جهانی دوم آغاز شد و این روش کاملا برای پروازهای داخلی و خارجی مناسب است. با توجه به سرعت بالای این حمل‌ونقل، این روش برای انتقال محصولاتی همچون لوازم الکتریکی، لوازم بهداشتی، محصولات غذایی و دارویی، اشیا و جواهرات گران نرخ و… بسیار مناسب است.
به صورت کلی این روش، برای محصولات و کالاهایی که فساد‌پذیری بالایی دارند و یا گران نرخ هستند بسیار مناسب است. هزینه این نوع از حمل‌ونقل بالاتر است و شرایط وزن، نوع کالا و بیمه و… بر هزینه نهایی تاثیر‌گذار است.
مزایای حمل‌ونقل هوایی
- سرعت بالای ارسال
- امنیت بالا در مقابل سرقت و سلامت کالا
- صرفه جویی در هزینه‌های جانبی حمل‌ونقل
معایب حمل‌ونقل و هوایی
- بالاترین هزینه از میان سایر روش ها
- محدودیت حجم و وزن کالا
حمل‌ونقل دریایی
حمل‌ونقل دریایی یکی از ارزان‌ترین و پر استفاده‌ترین روش‌های حمل‌ونقل است که به صورت وسیع برای جابه جایی انواع محموله‌های حجیم استفاده می‌شود. در این روش از انواع کشتی‌های باربری، قایق و شناورهای دریایی استفاده می‌شود و برای جابه جایی کالاها انواع کانتینر مانند کانتینرهای ۲۰ و ۴۰ فوت یا کانتینر یخچالی و… وجود دارد. همچنین روش‌های مختلفی از حمل‌ونقل دریایی مانند حمل‌ونقل مستقیم، کراس استافینگ، ترانشیپ، چارتینگ و گروپاژ وجود دارد. هر کدام از این روش‌ها نیز برای کالاها و شرایط مخصوصی استفاده می‌شود.
با توجه به این که در سده‌های گذشته، ساخت جاده و راه آهن هزینه‌های بالایی داشت و همچنین هواپیمایی وجود نداشت، حمل‌ونقل دریایی اصلی‌ترین روش برای حمل‌ونقل کالا به حساب می‌آمد، به همین دلیل این روش قدیمی‌ترین روش حمل‌ونقل نیز به شمار می‌آید. همچنان این روش مطمئن‌ترین روش برای انتقال و جابه جایی محموله‌های با حجم زیاد است و تقریبا ۹۰ درصد از تجارت کشورهای مختلف از طریق این روش انجام می‌شود. علاوه بر این قوانین کشتیرانی در بیشتر نقاط جهان یکسان است و به همین دلیل آسان تر از روش‌های دیگر است.
حمل‌ونقل محصولات در دریا همواره با چالش هایی از جمله زمان طولانی حمل، سرقت دریایی، خرابی محصولات فسادپذیر، شرایط آب و هوایی نامساعد و… روبه‌رو بوده است. بنابراین ابزارهایی همچون ترموگراف و بیمه بین‌المللی حمل‌ونقل کالا، راهکارهایی مناسب برای مقابله با این چالش‌ها هستند.
مزایای حمل‌ونقل دریایی
- به صرفه و اقتصادی‌تر از روش‌های دیگر
- امنیت بالای سلامت کالا
- حجم و وزن بالای کالا
معایب حمل‌ونقل دریایی
- سرقت دریایی
- سرعت پایین جابه جایی کالا
حمل‌ونقل ریلی
حمل‌ونقل ریلی یکی از قدیمی‌ترین روش‌های حمل‌ونقل است و به جابه جایی افراد و کالاها توسط قطار بر روی ریل اشاره دارد. ایده شکل گیری قطار در سال ۱۵۵۶ شکل گرفت، زمانی که برای خروج زغال سنگ از معدن، ریل هایی ساخته شد، تا ارابه‌های حمل زغال سنگ از روی آن به خارج معدن هدایت شوند.
اوایل ریل‌ها از چوب ساخته می‌شدند، بعدها که واگن‌ها بزرگ تر شدند، ریل‌های چدنی ساخته شدند. حمل‌ونقل ریلی نسبت به سایر روش‌ها کمترین آلودگی را دارد و به همین دلیل به سیستم حمل‌ونقل سبز معروف است.
همانطور که قطارهای مسافربری انواع متفاوتی دارند، برای جابه جایی کالاهای مختلف نیز واگن‌های بار متفاوتی وجود دارد.
مزایای حمل‌ونقل ریلی
- اقتصادی و به صرفه برای مسافت‌های طولانی
- سریع‌تر از روش‌های حمل‌ونقل جاده‌ای
- کاهش آلودگی محیط زیست
- روشی ایمن برای حمل‌ونقل
- توانایی حمل محموله‌های بزرگ
معایب حمل‌ونقل ریلی
- عدم دسترسی به مناطق مختلف
- انعطاف‌پذیری پایین
- برای بارهای بسیار بزرگ مناسب نیست
- هزینه و زمان تعمیرات بالا
- زمان بارگیری طولانی‌تر نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای
حمل‌ونقل مرکب
حمل‌ونقل مرکب همانطور که بیان شد، ترکیبی از انواع روش‌های مختلف است و مزایا و معایب روش‌های مختلف را به صورت ترکیبی دارد.
همه روش‌های حمل‌ونقل با چالش‌ها و مشکلات متفاوتی، همچون سرقت، گم شدن در مسیر، خراب شدن کالا، فساد محصولات، تصادفات و … همراه هستند. مشکلاتی از این قبیل می‌تواند برای صادرکنندگان کالا و شرکت‌های ناوگان حمل‌ونقل خسارت‌ها و دردسرهای زیادی دربر داشته باشد. یکی از راه‌حل‌های موجود برای حل مشکلات حمل‌ونقل، هوشمند‌سازی سیستم‌های حمل‌ونقل است. این هوشمند‌سازی می‌تواند تا حدود زیادی این مشکلات را از سر راه شرکت‌ها و صادرکنندگان کالا بردارد.
از انواع تجهیزاتی که برای این مشکلات استفاده می‌شود، می‌توان به انواع کامیون‌های یخچالدار، ردیاب، ترموگراف و… اشاره کرد. ردیاب‌ها می‌توانند با موقعیت یابی و ردیابی محموله و وسیله نقلیه از طریق فناوری جی پی اس و بی‌تی اس از مشکلات سرقت، گم شدن کالا و وسیله نقلیه جلوگیری و صحت عملکرد راننده و به موقع رسیدن محموله را کنترل کنند.
سخن پایانی
برای حمل‌ونقل کالاهای مختلف، روش‌های متفاوتی در جهان وجود دارد. حمل‌ونقل جاده‌ای، هوایی، دریایی، ریلی و مرکب از انواع این روش‌های حمل‌ونقل هستند. هر کدام از این روش‌ها مزایا، معایب و چالش هایی دارد. قبل از اقدام برای حمل‌ونقل کالا، باید روش‌های مختلف را بررسی و روش مناسب را برای حمل کالای مورد نظر انتخاب کرد. چالش‌های زیادی همچون سرقت، گم شدن، دیر رسیدن کالا، فساد و خرابی محصولات بر سر راه حمل‌ونقل‌های متفاوت وجود دارد، که برای رفع این موانع، سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند‌سازی شده‌اند.
