سیاست‌های ارزی بانک مرکزی در حوزه پیمان‌سپاری ارزی صنایع معدنی و فولادی و حمایت تصمیم‌گیران دولتی از آن، در ماه‌های گذشته لطمات جدی را به صادرات، ارزآوری، تولید و در نتیجه اقتصاد کشور تحمیل کرده است.

سیاست‌های بانک مرکزی در حوزه پیمان‌سپاری

فعالان صنایع معدنی و به‌ویژه فولادسازان طی ماه‌های گذشته الزام به پیمان‌سپاری ارزی و بازگشت دلار حاصل از فروش فولاد در بازارهای جهانی با نرخ دلار نیمایی را خلاف منافع تولیدکنندگان، می‌دانستند. این چالش از جایی شدت گرفت که فاصله میان نرخ دلار نیمایی و بهای ارز در بازار آزاد به ۵۰ درصد رسید و حتی از آن نیز فراتر رفت.

با توجه به اعتراضات فعالان صنعتی و تحمیل خسارت به تولید و تجارت بانک مرکزی امکان استفاده از ارز حاصل از صادرات زنجیره فولاد و فلزات رنگین اساسی جهت واردات اقلام مورد نیاز مصارف ارزی چهار حوزه تا سقف ۱۰۰ درصد را ابلاغ کرد.

گفتنی است کدتعرفه‌های کالاهای منتخب در موضوع ماده اولیه، قطعات، تجهیزات و ماشین‌آلات خط تولید و ماشین‌آلات و تجهیزات حوزه تولید انرژی برای خود، توسط وزارت صمت به بانک مرکزی ابلاغ شده و کنترل ثبت سفارش بر اساس برنامه توسعه مد نظر وزارتخانه مزبور در زنجیره ارزش انجام می‌پذیرد.

البته باید خاطرنشان کرد استفاده از ارز صادراتی برای واردات اقلام مورد نیاز صنعت فولاد در طول ماه‌های گذشته مطرح شده اما هنوز به نتیجه مطلوبی نرسیده است. یعنی اقدام عملیاتی در راستای ایجاد بازار توافقی و خرید وفروش ارز حاصل از صادرات در تقابل میان عرضه و تقاضا انجام نگرفته است. بنابراین نمی‌توان نسبت به نقاط قوت یا ضعف این تمهید جدید، مطمئن بود.

افت ۵ درصدی تولید فولاد ایران در هفت ماهه سال ۱۴۰۳

انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، آمار تولید فولاد کشور در هفت ماهه سال ۱۴۰۳ را منتشر کرد. محدودیت‌های فزاینده برق که تا اواسط مهرماه هم ادامه داشت، تولید هفت ماهه فولاد میانی کشور را حدود یک میلیون تن به ارزش بیش از ۴۵۰ میلیون دلار کاهش داده است. بخش عمده این کاهش در تولید شمش فولادی رخ داده است که نشان از افت شدید تولید در واحدهای کوچک و متوسط بخش خصوصی دارد. بیشترین نرخ افت تولید زنجیره فولاد در میلگرد، نبشی و ناودانی و شمش فولادی به ترتیب با ۹.۷ و ۸.۲ و ۷.۷ درصد کاهش بوده است.

کاهش ۳.۱ درصدی تولید گندله سنگ آهن همزمان با رشد ۱۳ درصدی صادرات آن موجب نگرانی تولیدکنندگان آهن اسفنجی از بابت تامین مواد اولیه مورد نیاز است. توجه به این نکته ضروری می‌رسد که با شروع فصل سرما، محدودیت انرژی به پایان نرسیده است. بلکه از هم‌اکنون دغدغئه محدودیت درتامین گاز و به دنبال آن برق، مطرح شده است.

خسارت ۲.۵ میلیارد دلاری صنعت فولاد از تامین نشدن انرژی

ناترازی در تولید و مصرف انرژی اعم از گاز و برق در سال‌های اخیر به چالش جدی برای فعالان بخش معدن و صنایع معدنی بدل شده است. متاسفانه این محدودیت‌های زیرساختی جدی هستند و رفع آنها به سادگی ممکن نیست. فعالان صنعت فولاد خسارت ناشی از محدودیت انرژی را به این صنعت برابر ۲.۵ میلیارد دلار تخمین زده‌اند.

ایران درحال‌حاضر دهمین تولیدکننده فولاد دنیا است که می‌تواند به‌سادگی در جایگاه هفتمین فولادساز دنیا قرار گیرد. هرچند محدودیت‌های زیرساختی مانع تحقق این هدف است.

در ماه‌های اخیر حوادث معدنی و بروز آسیب به جان کارگران شدت گرفته است. در هفته‌ای که پشت سرگذاشتیم دوباره یکی از کارگران واحد سنگ‌شکن معدن طلای قروه بر اثر نبود ایمنی کار دچار سانحه شده و جان خود را از دست داد. سیستم گاز و انژکتور بولدوزر ایراد داشت و چندین بار درخواست تعمیر آن مطرح شده بود، اما هیچ اقدامی برای تعمیر آن انجام نشد. متاسفانه باید اقرار کرد که ما شاهد ضعف جدی در نظارت و رعایت استانداردهای ایمنی هستیم.

پیشرفت فیزیکی ۸۴ درصدی خط انتقال آب‌سیرجان به ا‌صفهان

میزان پیشرفت فیزیکی فاز نخست انتقال آب سیرجان به اصفهان، به ۸۴ درصد رسیده و قرار است در این طرح با راهبری ایمیدرو، سالانه ۷۰ میلیون متر مکعب آب از سیرجان به اصفهان منتقل شود. پروژه انتقال آب دریای عمان به اصفهان در دو فاز کلی شیرین‌سازی و انتقال آب در مجموع به میزان ۲۰۰ میلیون متر‌مکعب در سال هدف‌گذاری شده است. فاز اول آن در قالب خط انتقال آب از سیرجان تا اصفهان، آب را از خط اول انتقال آب خلیج‌فارس به استان اصفهان منتقل می‌کند. این پروژه با هدف تامین پایدار آب انجام می‌شود اما ناگفته نماند خسارت‌هایی جدی را به محیط‌زیست تحمیل می‌کند.

رشد تولید جهانی در زنجیره مس

از مس با عنوان فلز آینده یاد و روند مصرف آن رو به رشد پیش‌بینی می‌شود. برهمین اساس نیز شاهد روند صعودی تولید این فلز در سطح بین‌المللی هستیم.

تولید مس تصفیه شده جهانی طی ۸ ماهه میلادی، با افزایش ۵.۱ درصدی از ۱۸.۳ میلیون تن عبور کرد. گروه مطالعات بین‌المللی مس (ICSG) در گزارش جدید خود اعلام کرد: فعالان مس جهانی از ابتدای ماه ژانویه تا پایان اوت ۲۰۲۴ میلادی، با ۵.۲ درصد افزایش، حدود ۱۸ میلیون و ۳۳۲ هزار تن مس تصفیه‌شده تولید کردند. ظرفیت تولید کارخانه‌های مس تصفیه شده در جهان نیز طی ۸ ماهه مذکور، ۲۱ میلیون و ۸۲۹ هزار تن بود که در مقایسه با رقم مدت مشابه سال گذشته میلادی حدود ۲.۷ درصد افزایش یافت.

معادن مس جهان طی ۸ ماهه ۲۰۲۴ میلادی، حدود ۱۴ میلیون و ۸۵۹ هزار تن کنسانتره تولید کردند. این رقم در مدت مشابه سال ۲۰۲۳ میلادی، ۱۴ میلیون و ۵۶۰ هزار تن بود که حاکی از افزایش حدود ۲.۱ درصدی تولید این معادن در جهان است.

در برنامه هفتم توسعه برای رشد ۱۳ درصدی در بخش معدن، برنامه‌ریزی شده است. با این‌وجود تحقق این هدف به الزامات متعددی نیاز دارد که ازجمله مهم‌ترین آنها باید به جذب سرمایه اشاره کرد.

نایب‌رئیس اتاق ایران با بیان اینکه بخش معدن برای رشد ۱۳ درصدی نیاز به جذب ۵۵ میلیارد یورو سرمایه خارجی ظرف ۵ سال دارد، گفت: میزان سرمایه‌ای که تا کنون جذب شده ۱۰ میلیارد دلار است که این رقم مانده مستهلک شده است.

صادرات محصولات بخش معدن و صنایع‌معدنی افزایشی شد

صادرات محصولات بخش معدن و صنایع معدنی طی هفت ماهه ۱۴۰۳، پس از کاهش ماه‌های اخیر، افزایشی شد و از ۷.۵ میلیارد دلار عبور کرد. بیشترین صادرات ۷ ماهه نخست ۱۴۰۳ مربوط به زنجیره تولید ۳ محصول شامل فولاد، آلومینیوم و مس به میزان ۱۹ میلیون و ۱۵ هزار و ۶۹۰ تن به ارزش ۵ میلیارد و ۸۱۰ میلیون دلار بود.

عملکرد تجارت خارجی محصولات معدنی و صنایع معدنی ایران از ابتدای فروردین تا پایان مهر امسال، حاکی از صادرات ۳۶ میلیون و

۵۹۶ هزار و ۸۶۸ تن انواع محصولات بخش معدن و صنایع معدنی به ارزش ۷ میلیارد و ۵۳۷ میلیون دلار است. میزان صادرات مدت مشابه سال گذشته، ۳۵ میلیون و ۹۳۸ هزار و ۸۰۸ تن به ارزش ۷ میلیارد و ۴۳۰ میلیون دلار بود.

سخن پایانی

پیمان‌سپاری ارزی معضل بزرگی برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است. در حال ‌حاضر واحدهای تولیدی با نرخ آزاد، کالاهایی را تولید و صادر می‌کنند و توانستند در بازارهای جهانی به صورت خیلی محدود بازاری را برای خود فراهم کنند، اما با مشکلات ارزی در کشورمان مواجهند.