بی‌توجهی که به قیمت انزوا تمام می‌شود
کیمیا ملکی: کیفیت کالاهای صادراتی یکی از عوامل کلیدی در موفقیت تجارت بین‌المللی به‌شمار می‌رود. با افزایش رقابت در بازارهای جهانی، کشورها به‌دنبال ارائه محصولات با کیفیت بالا هستند تا بتوانند سهم بیشتری از بازارهای خارجی به‌دست آورند، همچنین کیفیت بالا می‌تواند در بازارهای جدید را باز کرده و برای کالاها موثر باشد. بسیاری از کشورها برای واردات کالاها، استانداردهای خاصی را تعیین و کالاهایی که این استانداردها را رعایت می‌کنند، به‌راحتی می‌توانند وارد بازارهای جدید شوند. از سوی دیگر، کشورهایی که محصولات باکیفیت تولید می‌کنند، معمولا در جذب مشتریان خارجی موفق‌تر هستند و این امر باعث افزایش صادرات و بهبود تراز تجاری می‌شود. صمت در این گزارش به بررسی تاثیر کیفیت کالاهای صادراتی بر تجارت می‌پردازد.
اتحادیه ویژه صادرات داشته باشید
مسعود دانشمند، کارشناس تجاری در رابطه با تاثیر کیفیت بر تجارت به صمت گفت: اکنون باتوجه به شرایط ناآرام منطقه و اخباری که این ناآرامی را تشدید می‌کند، باز هم شاهد صادرات برخی محصولات باکیفیت به کشورهای اروپایی هستیم. برای مثال یک برند چینی ایرانی صادرات خوبی به کشورهای اروپایی به‌ویژه آلمان، مهد چینی دنیا دارد، چراکه برخی برندهای ایرانی برای کیفیت خود سرمایه‌گذاری می‌کنند.
وی بااشاره به اهمیت کیفیت برای تولیدات صادرات‌محور اظهار کرد: کیفیت، ماندگاری یک کالا در بازار را تضمین می‌کند و عدم‌کیفیت نیز می‌تواند بازار را برای یک کالا، یک‌بارمصرف کند. در هر جامعه اقتصادی، کیفیت و نرخ برای مصرف‌کننده حائزاهمیت و در بازار اثرگذار است.
بازارها را از دست داده‌ایم
دانشمند با ابراز تاسف برای از دست رفتن بازارهای صادراتی به‌دلیل کاهش کیفیت کالای ایرانی بیان کرد: متاسفانه بازارهای صادراتی برای ایران یک‌بارمصرف شده‌اند و در بسیاری از مواقع، صادرکنندگان فکری برای تداوم این مسیر ندارند، به‌همین‌واسطه بسیاری از بازارهای هدف را از دست داده‌ایم؛ برای مثال روابط بسیار خوبی با عراق داریم و هدف‌گذاری صادراتی بالایی را برای این بازار اعلام می‌کنیم، اما واقعیت این است که دیگر عراق نیز بسیاری از کالاهای صادراتی ایران را به‌دلیل عدم‌کیفیت نمی‌پذیرد و مدت‌هاست که این بازار توسط ترکیه تامین می‌شود. این اتفاق در بازار افغانستان نیز رخ داده، در حالی که بسیاری از موادغذایی ما در کشور توسط افغانی‌های مهاجر مصرف می‌شود، اما باز هم بازار افغانستان مدت‌هاست از دست ایران خارج شده است. وی بااشاره به نقش مهم تولید در افزایش صادرات بیان کرد: یکی از گام‌های اصلی در توسعه صادرات، افزایش تولید باکیفیت و صادرات‌محور است. صادرات بدون توجه به تولید یا به‌عبارت دقیق‌تر بدون خلق ارزش‌افزوده بیشتر یعنی خام‌فروشی و فروش منابع نسل‌های آینده به بهای ناچیز در بازارهای جهانی. این نوع صادرات گرچه منافع کوتاه‌مدتی را نصیب کشور می‌کند، اما در بلندمدت به زیان کشور تمام خواهد شد. باید دقت داشت افزایش صادرات کشور، در گرو افزایش تولید، آن هم تولید باکیفیت است که بدون همکاری دولت و بخش خصوصی این مهم اتفاق نخواهد افتاد و این همکاری باید واقعی و هم‌افزا باشد. این کارشناس تجاری بااشاره به تاثیرات تولید بی‌کیفیت بر واردات نیز بیان کرد: کالاهای خوب صادراتی در کشور کم نداریم، اما در عین حال کالاهایی داریم که به‌لحاظ کیفی اصلا خوب نیستند و به‌واسطه آنها برخی از کشورها نیز به ما اجناس درجه ۳ تولیدی خود را می‌فروشند.
راهکار چیست؟
دانشمند با ارائه راهکاری برای بهبود کیفیت تولیدات صادرات‌محور گفت: راهکار این است که صادرکننده از ابتدا عضو یک اتحادیه باشد تا اتحادیه موردنظر مسئولیت کالای صادراتی را بپذیرد، در نتیجه اتحادیه‌های موردنظر پیش از صادرات باید کیفیت کالا را تایید کنند، هرچند انجمن کیفیت نیز داریم، اما فعالیت اصلی این انجمن پس از حادثه و نارضایتی بازار هدف آغاز می‌شود. اتحادیه باید کیفیت کالا را تایید کند و مسئولیت این صادرات را برعهده بگیرد و نظارت کافی در جریان تولید، بسته‌بندی و صادرات داشته باشد.
از دست رفتن بازارهای صادراتی با کاهش کیفیت
آنوش رهام، کارشناس حوزه تجارت درباره تاثیر کیفیت کالاهای تولیدی بر توسعه صادرات به صمتگفت: یکی از دلایل از دست رفتن بازارهای صادراتی، نداشتن تولید کیفی است که در نتیجه آن، بازارهای جهانی از دست خواهد رفت، همچنین هنگامی که محصولات تولیدی در حد استاندارد و کیفیت بازارهای هدف نباشد، مجبور به عرضه محصول با کف نرخ در بازارهای صادراتی خواهیم شد. بر همین اساس برای بهبود وضعیت صادرات باید تولید محصولات کیفی را به‌عنوان یک استراتژی صنعتی در دستور کار قرار دهیم.
وی ضمن انتقاد از تولید بی‌کیفیت محصولات اظهار کرد: متاسفانه محصولات تنها برای تامین نیاز داخل و با کیفیتی معمولی تولید می‌شوند. از سوی دیگر، افزایش تعرفه‌ها سبب شده است، نتوانیم کالای قابل‌رقابت تولید کنیم. در حقیقت سیاست‌های توسعه صنعتی و تعرفه‌ای در کشور به‌حدی غلط است که نظام تولید به‌سمت کیفیت و رقابت هدایت نشده و تنها سعی کرده است، بازار داخل را تامین کند. در واقع تولیدکنندگان در سایر کشورها در تلاش هستند، با پایین نگه داشتن هزینه‌های تولید، کاهش هزینه‌های مبادله و تسهیل تجارت، کالای خود را با کیفیت و نرخ بهتری در بازار جهانی عرضه کنند، اما متاسفانه در کشور ما اولویت همیشه تامین بازار داخل است و بازار صادراتی چندان در اولویت قرار نمی‌گیرد.
سیاست‌گذاری‌های غلط
این کارشناس حوزه تجارت با انتقاد از سیاست‌گذاری توسعه صنعتی اظهار کرد: متاسفانه امروزه سیاست‌گذاری توسعه صنعتی از محصول انتهایی به ابتدایی است. به‌بیان دیگر، تمرکز دولت‌ها به‌جای محصول نهایی بر ابتدای زنجیره و کالای خام است. در نتیجه برخی محصولات حدود ۲۰ سال از بازار عقب می‌مانند، در حالی که محصولی که ۲۰ سال از بازار عقب‌تر باشد، توان رقابت نخواهد داشت و مجبور به حاشیه‌نشینی در بازار جهانی خواهد شد. بر همین اساس امروزه بسیاری از تولیدات صادراتی ما حاشیه‌نشین هستند و در بازارهای بین‌المللی تحت‌عنوان یک محصول ارتقایافته حضور ندارند.
از رقبا جا ماندیم
رهام با بیان اینکه بخش بزرگی از صادرات کشور مربوط به کالاهای مصرفی و مواد واسطه‌ای است، اظهار کرد: بخش عمده صادرات کشور به بازارهای منطقه‌ای و مواد اولیه به چین است. البته محصولات صادراتی به کشورهای همسایه نیز زمانی که چرخه عمر محصول تمام شود، دیگر مشتری نخواهند داشت، زیرا کشور دیگری همان کالا را با نرخ و کیفیت بهتر عرضه خواهد کرد. ترکیه و کره‌جنوبی که ۵۰ سال پیش از لحاظ صنعتی از ما عقب‌تر بودند، اکنون توانستند با تولید محصول کیفی در بازارهای جهانی حضور موثری پیدا کنند.
این کارشناس حوزه تجارت بااشاره به کیفیت خوب برخی محصولات صادراتی بیان کرد: در سبد کالایی تولیدی کشور، در بخش مواد غذایی برخی محصولات، کیفیت بسیار خوبی دارند، اما در مقابل بعضی از کالاها مانند پوشاک، لوازم‌خانگی، قطعات خودرو و... کیفیت لازم را برای رقابت در بازار جهانی ندارند که همین موضوع پاشنه‌آشیل ما در بخش صادرات است.
سخن پایانی
کیفیت کالاهای صادراتی نه‌تنها بر موفقیت یک کشور در تجارت بین‌المللی تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به رشد اقتصادی و توسعه پایدار کمک کند. باتوجه به رقابت فزاینده در بازارهای جهانی، توجه به کیفیت کالاها امری حیاتی است. در نتیجه کشورها باید سرمایه‌گذاری بیشتری در بهبود کیفیت محصولات خود انجام دهند تا بتوانند در عرصه جهانی موفق باشند.
