خسارت این غفلت، جبران ناپذیر است
حوزه معدن یکی از صنایع پرخطر در مشاغل ایران به شمار می‌رود که برای تامین امنیت در این بخش، استفاده از استانداردهای ایمنی بالا از اهمیت بالایی برخوردار بوده و ضروری است. این درحالی است که عموما معادن ایران با ضعف جدی در این بخش مواجه بوده و هراز چندگاهی شاهد بروز حوادثی ناگوار در بخش معدن هستیم. در تازه‌ترین اتفاق، انفجار در معدن طبس را داریم که باز ضعف در رعایت استانداردهای ایمنی در این بخش را نمایان ساخت. استانداردهای ایمنی بالا مجموعه‌ای از اصول، رویه‌ها و روش‌هایی است که به منظور حفاظت از کارکنان، تجهیزات و محیط زیست در معادن اجرا می‌شود. استفاده از این استانداردها به عنوان یک رویکرد جامع و سیستماتیک برای مدیریت خطرات، کاهش تصادفات و بهبود شرایط کار در معادن می‌تواند عملکرد و بهره‌وری را بهبود بخشد. به همین بهانه و به مناسبت روز ملی ایمنی در این گزارش به دلایل رعایت استانداردهای ایمنی در معادن می‌پردازیم.
رعایت قوانین در اولویت
به گفته بسیاری از کارشناسان و فعالان معدنی، استفاده از استانداردهای ایمنی بالا در عملیات معدن می‌تواند به کاهش تعداد تصادفات و حوادث مرتبط با کارکنان، تجهیزات و محیط زیست منجر شود. این امر باعث کاهش زمان توقف‌های ناگهانی و افزایش زمان بهره‌برداری معادن می‌شود که در نهایت به افزایش بهره‌وری منجر می‌شود.
همچنین استفاده از استانداردهای ایمنی بالا می‌تواند به بهبود شرایط کار و سلامت کارکنان کمک کند. این استانداردها شامل آموزش‌های ایمنی، استفاده از تجهیزات محافظت فردی، رعایت محدودیت‌ها و رویه‌های ایمنی در هنگام انجام عملیات است. این اقدامات باعث افزایش رضایت کارکنان، کاهش غیبت و افزایش مشارکت فعال آنها در فرآیند بهره‌برداری می‌شود.
از سوی دیگر تامین دستگاه‌ها، تجهیزات و فرسودگی ماشین‌آلات همواره در صدر فهرست مشکلات معدن قرار دارد. در این بین استفاده از استانداردهای ایمنی بالا منجر به بهبود عملکرد و عمر مفید تجهیزات در معادن می‌شود. اجرای منظم بازرسی‌ها، نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه از تجهیزات و استفاده از رویه‌ها و روش‌های ایمنی در عملیات معدنی باهدف بهره‌برداری بهینه و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری از الزاماتی استکه باید در اولویت فعالیت‌های معدنکاران قرار گیرد.
در نهایت برای تحقق این اهداف رعایت قوانین و مقررات را باید در اولویت قرار داد. استفاده از استانداردهای ایمنی بالا در عملیات معدن به معنای رعایت قوانین و مقررات مربوط به ایمنی و بهداشت است. این اقدامات می‌تواند معادن را از مسائل قانونی و جریمه‌های مالی محافظت کند و به تحقق استانداردهای اجتماعی و زیست‌محیطی کمک کند.
استفاده از فناوری‌های مدرن برای افزایش ایمنی
بدون شک برای تحقق اهداف یاد شده باید در استفاده از فناوری‌های مدرن همت گماشت. بررسی تاریخ معدنکاری نشان می‌دهد که این شغل خطرات بسیاری به همراه دارد. همچنین نتایج نشان می‌دهد که درباره ایمنی معادن، ایران در جایگاه مطلوبی قرار ندارد. لذا با توجه به نقش فناوری‌های نوین در ارتقای ایمنی معادن، تمرکز بر استفاده از این فناوری در دستور کار بسیاری از کشورها قرار گرفته است. این فناوری‌ها شامل: واقعیت افزوده و مجازی، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، رباتیک، وسایل نقلیه خودران، پهپادها و زنجیره بلوکی است. این فناوری‌ها می‌توانند با جمع آوری اطلاعات و پردازش هوشمند آنها در هشداردهی خطرات به کارکنان و انجام اقدامات پیشگیرانه تاثیرگذار باشند. همچنین می‌توانند جایگزین انسان در مناطق پرخطر شده و صدمات و تلفات انسانی را کاهش دهند.
به عنوان نمونه فناوری‌های خودمختار ابزار جدیدی برای ایمنی در معادن به‌شمار می‌روند و در عین حال کارآیی عملیات را نیز افزایش می‌دهند. از کامیون‌های خودران گرفته تا حمل‌ونقل رباتیک، حفاری و سایر فرآیندها، تجهیزات خودمختار با حذف کارگران از محیط‌های خطرناک، ایمنی را افزایش می‌دهند.
در این بین استفاده از تجهیزات هوشمند و اتوماسیون می‌تواند در بهبود اجرای بازرسی‌ها و آزمون‌ها مفید باشد. برای مثال، استفاده از ربات‌ها و دستگاه‌های خودکار برای انجام بازرسی‌های خطرناک و دسترسی به مناطق محدود، میزان ایمنی را افزایش می‌دهد. همچنین، استفاده از سیستم‌های هوشمند برای مانیتورینگ و کنترل فرآیندهای معدنی نیز می‌تواند در تشخیص و رفع خطرات کمک کند.
همچنین استفاده از تکنیک‌های تحلیل داده‌ها و هوش‌مصنوعی می‌تواند در شناسایی الگوها، پیش‌بینی خطرات و بهبود فرآیندهای بازرسی مفید باشد. با تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده از معادن و استفاده از الگوریتم‌های هوشمند، می‌توان الگوهای خطرات و عملکرد عادی را شناسایی و هشدارهای مربوط به خطرات و نقاط ضعف را ایجاد کرد.
راهکارهای افزایش بهره‌وری با تکیه بر استانداردهای ایمنی
یکی از الزامات دستیابی به افزایش بهره‌وری با تکیه بر استانداردهای ایمنی،موضوع آموزش و اطلاع‌رسانی در این حوزه است. ارائه آموزش‌های مناسب و آگاهی‌زایی درباره استانداردهای ایمنی بالا به تمامی کارکنان از همه سطوح سازمانی از جمله کارگران، مدیران و ناظران اهمیت دارد. این آموزش‌ها باید شامل آشنایی با خطرات موجود در معادن، روش‌های پیشگیری و استفاده از تجهیزات ایمنی باشند.
در گام دوم باید بازرسی‌ها و آزمون‌های سنجشی در معادن براساس استانداردهای ایمنی در دوره‌های زمانی مشخص اجرایی شود. این اقدامات به شناسایی نقاط ضعف و رفع آنها پیش از وقوع حوادث کمک می‌کند.
علاوه بر موارد یادشده، بهره‌برداری از تکنولوژی‌های پیشرفته و نوآورانه در صنعت معدن می‌تواند به بهبود ایمنی و بهره‌وری منجر شود. به عنوان مثال استفاده از سیستم‌های هوشمند برای نظارت بهتر بر عملیات، استفاده از ربات‌ها در محیط‌های خطرناک و استفاده از سنسورها برای تشخیص خطرات ممکن از جمله این تکنولوژی‌ها هستند.
در نهایت ایجاد فرهنگ همکاری و ارتباطات سالم بین تمامی اعضای سازمان و نهادهای ذی‌ربط در صنعت معدن نیز باید مدنظر قرار گیرد. این ارتباطات می‌تواند به اشتراک گذاری اطلاعات و تجربیات مربوط به ایمنی، برنامه‌ریزی مشترک و اتخاذ تصمیمات بهینه در زمینه بهبود استانداردهای ایمنی بالا کمک کند.
سخن پایانی
ایمنی معادن یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید توجه ویژه‌ای به آن کرد تا شاهد بروز حوادث ناگواری مانند طبس و شازند نباشیم. راهکارهای بسیاری برای جلوگیری از بروز حادثه در معادن وجود دارد که اگر رعایت شوند، می‌توان مانع از بروز حوادث تلخ شد. چنانچه می‌توان برای رسیدن به ایمنی در معادن از فناوری‌های نوین که آثار قابل‌توجهی دارند، استفاده کرد. باتوجه به وضعیت نامطلوب ایران درباره اقدامات ایمنی در معادن، بسترسازی برای استفاده از این فناوری‌ها در حوزه معدن پیشنهاد می‌شود. در این راستا، فناوری‌های نوین، به عنوان یک ابزار کمکی و تکمیلی در فرآیند کاری معدنکاران وارد می‌شوند و ایمنی آنها را افزایش می‌دهند. همچنین می‌توانند جایگزین نیروی انسانی در محیط پرخطر شوند، فرآیندهای نظارتی و کنترلی را ارتقا می‌دهند و در آخر ممکن است این فناوری‌ها از فرایند معدنکاری ناایمن جلوگیری کنند. از جمله راهکارهای پیشنهادی در این پژوهش برای ارتقای ایمنی معادن می‌توان به «مطالعه در جهت شناسایی دقیق حوادث»، «ایجاد سامانه نظارتی»، «تاسیس انستیتو تخصصی ایمنی معادن» و «بسترسازی برای استفاده از ظرفیت‌ها» و «حمایت مالی» اشاره کرد.
