تهدید رفع تعهد ارزی بر سر صادرات
ملایر دارای حدود ۱۳ هزار هکتار سطح زیرکشت انگور با تولید سالانه بیش از ۲۷۰ هزار تن انگور است که از این میزان، بیش از ۷۰ درصد آن به انواع کشمش تبدیل می‌شود و با توجه به صادرات سالانه بیش از ۲۵۰ هزار تن کشمش از ایران به بازارهای هدف، سهم شهر جهانی انگور از این رقم بیش از ۵۰ هزار تن است که حدود ۲۵ درصد ارزش دلاری صادرات ایران را از این محصول به خود اختصاص داده است. کشمش ملایر که امروزه به عنوان یک برند جهانی مطرح می‌شود، در مسیر صادرات و ارزآوری با موانع مختلف و دست و پاگیری روبه‌رو است.
افزایش صادرات کشمش ملایر به بازار جهانی
امروز مهم‌ترین چالش و مشکل جدی پیش‌روی تولید و صادرات کشمش، موضوع رفع تعهد ارزی است. رفع تعهد ارزی از حدود ۶ سال پیش و مطابق زبانک مرکزی با راه‌اندازی نظام یکپارچه معاملات ارزی یا همان «سامانه نیما» موجب شد صادرات این محصول به سختی انجام شود.
در همین حال مطابق با تبصره ۶ قانون بودجه سال ۹۹ کل کشور، صادرات بخش کشاورزی و خدمات فنی و مهندسی از این قانون معاف شدند، اما مشکل همچنان پابرجاست، به گونه‌ای که صادرکنندگان کشمش معتقدند؛ چنانچه مشکل تعهد ارزی حل نشود، سرمایه‌گذاران این حوزه کار را رها کرده و این صنعت با تهدید جدی مواجه می‌شود. بهرام حاتمی تاکید کرد: ما با کشورهایی صادرات داریم که معاملات به صورت ریالی انجام می‌شود؛ از سوی دیگر کشمش خریداری شده از کشاورز پولش باید سریع پرداخت شود اما برگشت پول حداقل یکماه در مراحل نیمایی زمان می‌برد و گلایه‌مندی برای کشاورزان ایجاد می‌کند. این صادرکننده کشمش مشکل دیگر را استفاده روغن کربنات پتاسیم آن هم بدون اینکه سنجش و معیاری برایش باشد، عنوان کرد و گفت: نیاز است در اتاق بازرگانی بخشی برای قیمت‌گذاری کشمش ایجاد شود تا با تعیین نرخ واحد نه کشاورز و نه صادرکننده متضرر شوند.
عدم ثبات بازار و مشکل قیمت‌گذاری
حسین ابراهیم‌خانی تعهد ارزی در نظر گرفته شده برای محصولات کشاورزی را یکی از دلایل کاهش صادرات برشمرد و افزود: عدم دریافت به موقع تسهیلات و روند طولانی و زمانبر برای دریافت تسهیلات یکی دیگر از مشکلات واحدهای فعال صادرکننده کشمش در شهرستان است. ابراهیم‌خانی با تأکید بر اینکه عرضه، تقاضا و بازار ارز عامل اصلی قیمت‌گذاری کشمش است، بیان کرد: با توجه به عدم ثبات بازار ارز، نرخ کشمش را کارخانه‌دار و تولیدکننده مشخص نمی‌کند، در حالی‌که باغداران گمان می‌کنند تعیین نرخ کشمش با کارخانه‌دار است. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در عین حال به کاهش صادرات محصولات غیرنفتی از جمله کشمش ملایر طی چند سال اخیر اشاره کرد و گفت: معضل تعهدات ارزی در مسیر صادرات غیرنفتی و به‌ویژه بخش کشاورزی، پیکره صادرات را تحت‌الشعاع قرار داده و سبب کاهش تولید، صادرات و بازگشت پول به کشور شده است. منوچهر رضایی با اشاره به تلاش‌های انجام شده طی سال‌های گذشته برای حل این مشکل؛ خواستار لغو تعهدات ارزی شد و اظهار کرد: تعهدات ارزی باید از دامنه صادرات غیرنفتی به‌ویژه صادرات محصولات کشاورزی حذف شود تا در یک مدت زمان کوتاه یک ساله بتوان این عدد را زنده کرد و بیش از پیش صادرات داشته باشیم.
وی با بیان اینکه کشمش را عمده‌ترین محصول صادراتی ملایر دانست و خاطرنشان کرد: این محصول به بازارهای اروپای شرقی، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، عراق و برخی کشورهای حوزه یورو صادر می‌شود. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی استان همدان با اشاره به اینکه تعداد زیادی کارخانجات فرآوری کشمش ملایر به‌صورت فصلی فعالیت می‌کنند و فقط ۱۰ تا ۱۵ کارخانه به‌صورت پیوسته فعالیت دارند، افزود: از این تعداد نیز برخی به‌دلیل تعهدات ارزی غیرفعال شده‌اند.
کاهش کیفیت با استفاده از سموم غیرمجاز
رضایی با تاکید بر اینکه برای حفظ بخش کشاورزی و پیشگیری از آسیب دیدن جدی بخش کشاورزی، صادرات محصولات بخش کشاورزی باید از شمول تعهد ارزی مستثنا شود، خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته بانک مرکزی این تصمیم اشتباه را گرفت.
وی همچنین تقلب در روغن کربنات ویژه خشک کردن انگور به کشمش را عامل کاهش کیفیت محصول تولیدی در چند سال اخیر دانست و ادامه داد: از ۴۰ سال پیش کربنات توسط سازمان تعاون روستایی و از سوی دولت بین اتحادیه تعاونی‌های روستایی توزیع می‌شد و آنان نیز روغن کربنات را بین شرکت‌های تعاونی روستایی سراسر کشور که باغات انگور دارند، پخش می‌کردند تا به‌دست باغدار برسد، اما در چند سال اخیر این کار به بخش خصوصی واگذار شده است. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه مضرات روغن کربنات تقلبی متوجه باغداران، کارخانجات و تجار کشمش می‌شود، گفت: دومین معضل جدی و نگران‌کننده این حوزه را بقایای سموم دفع آفات نباتی موجود در محصولات بخش کشاورزی است و باغداران به‌دلیل نرخ ارزان‌تر از این سموم غیرمجاز استفاده می‌کنند.
رضایی با بیان اینکه در حال پیگیری حل این معضل از طریق کمیسیون کشاورزی اتاق ایران هستیم، پیشنهاد کرد: از ورود سموم غیرمجاز جلوگیری شود و کشاورزان توجیه شده و در مورد میزان دُز مصرفی سموم و زمان و نحوه استفاده آن آموزش ببینند تا بقایای سموم مدیریت شود.
سخن پایانی
کشمش، یکی از محصولات باغی ایران است که به عنوان یک استراتژی صادراتی مهم در نظر گرفته شده است. این محصول نه تنها در داخل کشور مصرف زیادی دارد، بلکه در کشورهای خارجی نیز بازار مصرف خوبی دارد. بازار خارجی کشمش ملایر، قدرت رشد بالایی داشته و همواره تقاضا برای این محصول در بازارهای بین‌المللی وجود دارد.
عواملی همچون کیفیت بالا، نرخ مناسب و ارزش غذایی این محصول، عاملی مهم برای جذب بازارهای خارجی به کشمش ملایر است. صادرات کشمش ملایر به بازارهای خارجی قابلیت افزایش را دارد و می‌توان با استفاده از ابزارهای تبلیغاتی و بازاریابی مناسب، به گسترش تولید و صادرات این محصول پرداخت. همچنین، می‌توان با جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در حوزه باغداری و توسعه باغات کشمش، زمینه را برای ارتقای صادرات این محصول فراهم کرد.بنابراین، صادرات کشمش ملایر به خارج از کشور نقش مهمی در توسعه اقتصادی این شهرستان دارد.
از یک سو، این صادرات باعث ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در این منطقه می‌شود. از سوی دیگر، بازارهای خارجی خواستار تأمین محصولات با کیفیت و قابل اعتماد هستند و کشمش ملایر، به عنوان یک محصول با کیفیت بالا و قابل اعتماد در این بازارها معرفی شده است.
