مشارکت مردم زیر سایه «تعاونی‌ها»
تعاونی‌ها به اجتماعات مردمی با هدف خاص گفته می‌شود که فعالیت اقتصادی، تولیدی، خدماتی و آموزشی و... را ارائه می‌کنند و در واقع مامنی برای سرمایه‌های مردمی هستند که بتوانند از آن منفعت کسب کنند مانند یک شرکت مثلا تولید فرش اما به جای اینکه این شرکت هفت عضو هیات مدیره داشته باشد هفت هزار نفر عضو دارد و سود تولید و یا فعالیت اقتصادی نیز بین اعضا تقسیم می‌شود. تعاونی‌ها یکی از بهترین اشکال مشارکت مردم در اقتصاد هستند اما تعاونی‌ها عقیده دارند که فقدان نیروی متخصص و تخصص‌گرایی بلای جان آنها شده است.
این نهادها یکی از اشکال خوب مشارکت‌های مردمی در اقتصاد و در بخش‌های مختلف مانند خدمات و تولید هستند اما به شرط آنکه به درستی در ریل مناسبی قرار گیرند زیرا تعاونی‌ها به واسطه ماهیت مردمی بودنشان بسیار هم متزلزل هستند.
تجربه تعاونی‌ها در استان سمنان نشان می‌دهد که بخش تعاون در سه دهه اخیر به خصوص از زمان تحریم‌ها و دورانی که مشکلات اقتصادی یکباره به کشورمان هجوم آورد و عمده دلیل آن هم سوءمدیریت در دو دهه اخیر است، با شرایط متفاوتی روبه‌رو شدند بسیاری از تعاونی‌ها حتی تعطیل و بسیاری دیگر نتوانستند انتفاعی داشته باشند.
تعداد اندک تعاونی‌های موفق
به عبارت دیگر استان سمنان به شرایطی تبدیل شده که تعاونی‌ها در آن دو دسته هستند تعاونی‌های موفق و فعال اقتصادی که البته تعدادشان اندک است و تعاونی‌های دارای مشکل دار که بخش بزرگتری را شکل می‌دهند اما در کل باید گفت که تعاونی‌ها نقش بی‌بدیلی را در اقتصاد استان دارند و این نقش باید تقویت هم شود در این گزارش نگاهی به شرایط تعاونی‌ها در استان سمنان می‌اندازیم.
قبل از هر چیز ابتدا باید بدانیم که وضعیت تعاونی‌ها در استان سمنان چطور است؟ علی نورانی مدیرکل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان سمنان از وجود یک هزار و ۲۰۰ تعاونی در استان خبر داد و در گفت‌وگو با خبرنگار بازار، ضمن اشاره به شرایط عمومی تعاونی‌های استان گفت: این تعاونی‌ها برای ۱۶ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده‌اند.
نورانی با بیان اینکه تعاونی‌ها بخش مهمی از اقتصاد و اشتغال استان سمنان را شکل می‌دهند، تاکید کرد: ایجاد تعاونی‌های به‌روز با نیازهای جدید به ویژه در حوزه فناوری اطلاعات یکی از رویه هایی است که ما در استان سمنان آن را دنبال می‌کنیم.
وی با بیان اینکه افزایش حمایت از تعاونی‌های دانش‌بنیان از جمله دیگر برنامه‌های ما در استان سمنان است، افزود: ۴۲۰ هزار نفر مردم استان سمنان عضو تعاونی‌ها هستند و این برای استان ۷۰۰ هزار نفری سمنان، آمار قابل قبول و قابل توجهی است و نشان از نقش تعاونی‌ها در زندگی و اقتصاد مردم می‌دهد.
ایجاد تعاونی‌های جدید
مدیرکل تعاون کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه برنامه ما این است که تعاونی‌های دانش‌بنیان را با اتکای ظرفیت گسترده‌ای که از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در استان داریم، بتوانیم در قالب تیمی حمایت کنیم، تاکید کرد: تیم‌های نخبگانی دانشگاهی به زودی در استان سمنان در قالب تعاونی گرد هم می‌آیند تا به صورت گروهی کار و تولید کرده و ارائه خدمات نمایند.
معاون اقتصادی استاندار سمنان نیز از بهره‌برداری هفت تعاونی در استان طی روزهای اخیر و همزمان با هفته تعاونی‌ها خبر داد و به خبرنگار بازار، گفت: بنا به اعلام اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان سمنان این تعاونی‌ها ۱۵۰ شغل را ایجاد کرده‌اند.
محمدرضا صادقی با بیان اینکه مجموع سرمایه‌گذاری این هفت تعاونی افتتاح شده ۱۸۳ میلیارد تومان بوده است، ابراز کرد: این تعاونی‌ها عمدتاً در حوزه فناوری اطلاعات و نیازهای جدید و به‌روز فعالیت دارند و تلاش شده تا آنها را مورد حمایت‌های خوبی قرار دهیم.
وی در ادامه از برگزاری مراسم تقدیر از تعاونی‌های برتر استان هم خبر داد و تاکید کرد: در این مراسم هشت تعاونی برتر و هشت تعاونی نیز قابل تقدیر اعلام شدند که از همه ۱۶ تعاونی قدردانی شد همچنین یک تعاونی برتر نیز به سطح کشوری راه یافت.
نیروی متخصص نداریم
اما تعاونی‌های استان سمنان مانند دیگر نقاط کشورمان با مشکلاتی هم روبه‌رو هستند، برای مثال یک فعال بخش تعاونی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار، فقدان نیروی متخصص برای جذب در تعاونی‌ها را یکی از مشکلات بخش تعاون دانست و گفت: امروزه بسیاری از تعاونی‌ها با توجه به نیازهای روز بروزرسانی شده‌اند و برای مثال کمتر دیگر تعاونی به سمت تولید فرش می‌رود.
حسین گل محمدی با بیان اینکه تعاونی‌های جدید نیازهای جدید را پوشش می‌دهد در نتیجه نیروی کار جدید، فارغ التحصیلان دانشگاهی جدید و فضای کار جدید را نیز می‌طلبد، تاکید کرد: اگر در تعاونی‌های جدید متخصص وجود نداشته باشد حرکت به سمت تخصص گرایی کند شده و تعاونی از درون از هم می‌پاشد لذا این مشکل بزرگی است که در استان سمنان با آن روبه‌رو هستیم.
وی با بیان اینکه عمده جوانان متخصص ما متاسفانه یا خوشبختانه به دنبال کار در مجامع خصوصی و شرکت‌ها هستند و کمتر به سمت تعاونی‌ها حرکت می‌کنند، افزود: مشکل بزرگ تعاونی‌ها فقدان نیروی متخصص است که بتواند امور را پیش ببرد برای مثال ما در حوزه نرم افزار و هوش مصنوعی و... با مشکل شدید نیروی انسانی روبه‌رو هستیم.
سرمایه در گردش می‌خواهیم
زهرا کریمی دیگر فعال بخش تعاونی استان سمنان با بیان اینکه سرمایه در گردش و تسهیلات بانکی برای تامین نیازهای تعاونی‌ها به خصوص مواد اولیه تولید یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که تعاونی‌های استان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، ابراز کرد: لوازم اولیه تولید گران شده و روز به روز هم همه چیز افزایش نرخ پیدا می‌کند و برای تعاونی‌ها ادامه کار مشکل شده است.
کریمی با بیان اینکه مشکل دیگری که تعاونی‌ها با آن روبه‌رو هستند نیروی کار است، تاکید کرد: مشکل اینجا است که نیروی کار متخصص برای تعاونی‌ها وجود ندارد و اگر هم پیدا شود، تمایلی به کار با تعاونی‌ها ندارند چرا که تعاونی‌ها را ارگان‌های نیمه تعطیل با ضعیف یا فاقد اطمینان از آینده شغلی می‌دانند و اعتقاد دارند که ممکن است یک تعاونی امروز باز باشد و فردا تعطیل.
تجربه‌های ناکام
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در بخش تعاون در استان سمنان وجود دارد، تجربه ناکام کارهای تعاونی در سال‌های اخیر به خصوص سه دهه اخیر است مردم استان سمنان انقدر فعالیت‌های ابتر و بی‌نتیجه و حتی مضر تعاونی دیده‌اند و آنقدر حرکت‌های مردمی اقتصادی را تجربه کرده‌اند که هیچ کدام به نتیجه نرسیده که کمتر رغبت به حضور در بخش تعاون دارند.
آنطور که یک کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار، می‌گوید: اگر از بنده سوال کنید که مثلا یک مورد تعاونی تولید محور در شاهرود و میامی و بسطام و مجن و حتی دامغان و امیریه نام ببریم که در سه دهه اخیر مستمرا به درستی کار کرده‌اند تولید داشته‌اند، سودده بوده‌اند همه راضی بوده‌اند و هیچ مشکلی نبوده، حتی یک مورد هم نمی‌توانم نام ببرم.
حسن همتیان با بیان اینکه معدود تعاونی هایی هستند که در برهه‌هایی خاص مثلا دو الی سه سال درخشش کرده‌اند اما همان‌ها هم با عمده مشکلات روبه‌رو هستند که دیر یا زود گریبان شان را می‌گیرد، تاکید کرد: ما ساختار تعاونی هایمان را باید درست کرده و اعتماد مردمی را به آنها بازگردانیم.
وی با بیان اینکه تجربه‌های ناموفق تعاونی‌ها سبب شده تا بخش بزرگی از مردم از بخش تعاون گریزان باشند، افزود: به دلیل مشکلاتی که ما در فرهنگ کار تیمی و تعاون داریم بخش مهمی از انرژی تعاونی‌ها سر اختلافات درونی و تلاش برای حل مشکلات بیرونی مانند تامین نقدینگی و تولید و... هدر می‌رود و در نتیجه نمی‌توانند آنطور که باید و شاید نتیجه درستی بگیرند.
مشکلات تعاونی‌ها و سهم اندک در اشتغال
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بخش دیگری از مشکلات هم بر گردن خود تعاونی‌ها بوده است که نتوانسته‌اند آنطور که باید و شاید درست عمل کنند و سهم خوبی از اشتغال و اقتصادی استان داشته باشند به عبارت دیگر تعاونی‌ها هم نتوانسته‌اند جایگاه درست خودشان را در معادلات اقتصادی استان سمنان پیدا کنند.
همتیان با بیان اینکه استان سمنان در سرشماری سال ۹۵ بالغ بر ۷۰۳ هزار نفر جمعیت داشت که امروز به بیش از ۸۰۰ هزار نفر رسیده است، تاکید کرد: ما تنها ۱۶ هزار اشتغال را توانسته‌ایم در یک هزار و ۲۰۰ تعاونی استان سمنان ایجاد کنیم آن هم برای استان ۸۰۰ هزار نفری یعنی در واقع سهم اشتغال تعاونی‌ها از نیروی قابل اشتغال استان سمنان (افراد بین ۱۸ تا ۵۲ سال) به پنج درصد هم نمی‌رسد در صورتی که باید دست کم ۱۲ الی ۱۵ درصد اشتغال استان با توجه به این حجم از ظرفیت‌هایی که دارد، از بخش تعاون باشد.
وی افزود: بخش مهمی از مشکلات تعاونی‌ها که سبب شده به این وضعیت دچار شوند عدم حمایت‌های دولتی، تصمیمات دولتی‌ها و تلاطم‌های اقتصادی که گریبانگیر بخش تعاون هم شد، تورم و گرانی لوازم اولیه و مواد اولیه و مایحتاج و... بوده و تعاونی‌ها هم نتوانسته‌اند به درستی از عهده این مشکلات بر بیایند.
سخن پایانی
باوجود تمام این موارد، تعاون هنوز هم بهترین روش برای مشارکت‌های مردمی در اقتصاد و تولید و خدمات است در استان مستعد سمنان با توجه به این حجم از محصولات کشاورزی، صنایع تبدیلی، انرژی، صنایع دستی و ده‌ها مورد دیگر، باید شاهد شکوفایی بیشتر بخش تعاونی‌ها باشیم اما وضعیت امروز تعاونی‌ها اصلا شباهتی به آن شکوه و عظمتی که باید داشته باشند، ندارد؛ باید دید که در دولت چهاردهم چه اتفاقاتی در بخش تعاون کشورمان رخ خواهد داد.
